THIẾT KẾ MỘT SỐ TRÒ CHƠI HỌC TẬP ĐỂ SỬA LỖI PHÁT ÂM ...

1. Mở đầu

Ngôn ngữ là phương tiện để tư duy, nó đóng vai trò rất lớn trong việc phát triển trí tuệ và các quá trình tâm lí khác. Với trẻ, ngôn ngữ là phương tiện để điều khiển, điều chỉnh hành vi giúp trẻ lĩnh hội các giá trị đạo đức mang tính chuẩn mực, tiếp thu các giá trị tinh hoa văn hóa của dân tộc và thế giới.

Việc sửa lỗi phát âm cho trẻ là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng và sử dụng trò chơi học tập để sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi là một trong những biện pháp mang lại hiệu quả cao. Bài viết đưa ra quy trình thiết kế một số trò chơi học tập để sửa lỗi phát âm cho trẻ và thiết kế một số trò chơi cụ thể để sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi.

2. Nội dung

2.1. Một số lỗi phát âm của trẻ

Chuỗi lời nói mà con người phát ra gồm nhiều khúc đoạn dài, ngắn khác nhau. Âm tiết của ngôn ngữ là đơn vị âm thanh nhỏ nhất trong lời nói không thể phân chia được nữa. Lúc đầu trẻ hình thành thính giác, âm thanh tức là sự phân biệt các âm của ngôn ngữ còn phát âm trẻ sẽ học sau. Sự phát âm đúng có liên quan chặt chẽ với sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan phát âm của trẻ.

          Phát âm đúng là phát âm chính xác các âm vị tiếng Việt bao gồm âm đầu, âm đệm, âm chính, âm cuối và thanh điệu.

          Phát âm chuẩn là phát âm theo chính âm tiếng Việt của phương ngữ Hà Nội bổ sung thêm ba âm s, tr, r và hai vần ưu, ươu. Trong quá trình học phát âm của trẻ, trẻ phải ghi nhận các âm thanh (nghe bằng tai, nhìn bằng mắt) và tái hiện lại nó bằng âm thanh của mình. Trẻ tiếp thu âm thanh của tiếng nói một cách dần dần. Khả năng phát âm của trẻ phụ thuộc vào sự hoàn thiện của bộ máy phát âm. Ở độ tuổi 5 - 6 tuổi những điều này đã đạt được mức tương đối ổn định cho nên trẻ đã có thể phát âm được hầu hết các âm vị. Tuy nhiên một số trẻ vẫn còn mắc một số lỗi về âm. Dưới đây là một số lỗi phát âm mà trẻ 5 - 6 tuổi thường mắc phải.

2.1.1. Lỗi thanh điệu

          Thanh điệu là độ trầm, bổng của giọng nói trong một âm tiết có tác dụng cấu tạo và khu biệt vỏ âm thanh của từ và hình vị.

          Trong số các thanh điệu tiếng Việt, thanh hỏi và thanh ngã là hai thanh có cấu tạo phức tạp.

- Việc thể hiện thanh ngã với âm điệu gãy ở giữa là cách phát âm khó đối với trẻ. Trẻ thay thế bằng cách phát âm đơn giản hơn tức là với âm điệu không gãy ở giữa. Vì vậy sẽ đồng nhất với âm điệu của thanh sắc.

          Ví dụ: Phát âm lũ thành lú, mũ thành mú.

- Dù chuyển đổi hướng đi của đường nét âm điệu thanh hỏi không diễn ra đột ngột như thanh ngã, quá trình phát âm kéo dài trở thành khó đối với trẻ nhỏ có hơi thở ngắn. Khi phát âm, trẻ thay thế âm điệu gãy bằng âm điệu không gãy, điều này làm cho thanh hỏi ở trẻ gần như đồng nhất với thanh nặng.

          Ví dụ: Trẻ phát âm quả thành quạ hoặc phát âm củ thành cụ

          Đến hết tuổi mẫu giáo lỗi sai về hai thanh này gần như được khắc phục hoàn toàn.

2.1.2. Lỗi phụ âm đầu

- Trẻ thường hay nói lẫn lộn giữa: l và n

+  l thành n: tiền lương thành tiền nương

+  n thành l: láo lếu thành náo nếu

+ Lẫn lộn cả hai n và l: nón lá thành lón ná, lên non thành nên lon

          - Lẫn lộn giữa kh và h, g và h, c và t

          Ví dụ: Quả khế thành quả hế, con gà thành con hà, cô thành tô, quả cà thành quả tà

- Lẫn lộn khi phát âm phụ âm p lẫn sang phụ âm b

          Ví dụ: đèn pin thành đèn bin

2.1.3. Lỗi âm đệm

          Âm đệm chỉ được đọc lướt qua nên trẻ khó ghi nhận những âm chính vì thế âm đệm thường bị bỏ qua

          Ví dụ: Trẻ phát âm quả quất thành cả cất, hoa quả thành ha cả,…

2.1.4. Lỗi âm chính

          Lỗi về âm chính tập trung vào việc trẻ phát âm nguyên âm đôi này thành âm đôi kia.

          Ví dụ: Trẻ phát âm con hươu thành con hiêu, hữu thành hĩu, quả chuối thành quả chúi, huyền thành huền….

2.1.5. Lỗi âm cuối

           Trong phụ âm đứng làm âm cuối thì những cặp ch và nh trẻ phát âm thành t và n

          Ví dụ: Anh Tú thành Ăn Tú, cây xanh thành cây xăn, gồng gánh thành gồng gắn, thuyền buồm thành thuyền buồn …

          Cặp sách thành cặp sắt, anh ách thành ăn ắt…

          Chánh thành chắn

                    Tuy nhiên, tùy thuộc vào từng vùng, địa phương mà trẻ phát âm phù hợp theo từng vùng, từng địa phương đó.

          Như vậy có thể phát hiện ra lỗi phát âm của trẻ không chỉ nắm được đặc điểm tâm sinh lí mà còn nắm rõ được đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ.

2.2.Khái niệm và đặc điểm của trò chơi học tập

Theo PGS. TS Nguyễn Ánh Tuyết, hầu hết các trò chơi trẻ em đều giúp phát triển trí tuệ, ngay như trò chơi đóng vai theo chủ đề - một loại trò chơi phát triển chủ yếu về mặt tình cảm - động cơ, mặt xã hội nhưng cũng giúp trẻ phát triển trí tuệ rất có hiệu quả [3]. Nhưng lại có những trò chơi chủ yếu là để phát triển trí tuệ cho trẻ, được gọi là trò chơi trí tuệ hay trò chơi học tập.

Trò chơi học tập là loại trò chơi có luật tiêu biểu. Khi tham gia vào trò chơi này, trẻ gián tiếp giải quyết các nhiệm vụ trí dục (như: củng cố, chính xác hóa các biểu tượng, phát triển ngôn ngữ và hình thành biểu tượng mới). [3]

Trò chơi học tập là loại trò chơi mang những đặc điểm sau đây:

- Đây là trò chơi do người lớn nghĩ ra.

- Mỗi trò chơi học tập đều được cấu thành bởi 3 yếu tố: Nội dung chơi, hành động chơi và luật chơi.

Nội dung chơi: đây chính là các nhiệm vụ học tập và là phần cơ bản của trò chơi học tập, nó gây sự hứng thú, kích thích tính tò mò của trẻ nhờ các tình huống có vấn đề. Nhiệm vụ học tập chứa đựng trong nội dung của trò chơi xoay quanh các vấn đề ôn, củng cố tri thức trẻ đã có, rèn luyện các kĩ năng, phát triển các giác quan và phát triển ngôn ngữa cho trẻ.

Hành động chơi: là hệ thống các thao tác mà trẻ thực hiện trong quá trình chơi để giải quyết nhiệm vụ học tập chứa đựng trong nội dung chơi.

Luật chơi: đó là quy định, quy ước việc thực hiện các hành động chơi trong quá trình chơi, là tiêu chuẩn khách quan để đánh giá khả năng chơi của trẻ.

- Trẻ tham gia vào trò chơi học tập trên cơ sở bình đẳng tự nguyện, vị trí của trẻ trong trò chơi như nhau và được xác định từ luật chơi.

- Trong trò chơi học tập có sự thống nhất giữa hành vi thật và hành vi chơi.

2.3. Quy trình thiết kế một số trò chơi học tập để sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi

Tên trò chơi:

a. Mục tiêu:

b. Chuẩn bị:

c. Cách tiến hành

2.4. Thiết kế một số trò chơi để sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi

Trò chơi 1: “Nhìn đồ vật bắt chước tiếng kêu”

          a. Mục đích

          - Sửa lỗi phát âm cho trẻ về thanh: hỏi, ngã, âm đầu, âm chính và âm cuối thông qua các từ: tu tu xình xịch, kính koong, tuýt tuýt, pim pim.

          - Phát triển vận động.

          - Luyện cho trẻ phát âm được những từ khó một cách rõ ràng, mạch lạc.

          b. Chuẩn bị

          - Tranh ôtô, tàu hỏa, xe đạp, xe cảnh sát.

          - Đồ chơi: Ô tô, tàu hỏa, xe cảnh sát, xe đạp.

          - Nhạc bài hát: Em tập lái ô tô.

          c. Cách tiến hành

Trò chơi 2: “Cái gì biến mất”

a. Mục đích

- Sửa lỗi phát âm: âm chính, thanh điệu đồng nhất thanh hỏi và thanh nặng, lẫn lộn giữa n và l trong chủ đề thế giới thực vật và thế giới động vật.

- Rèn luyện phản ứng nhanh trước yêu cầu của cô.

b. Chuẩn bị

Đồ chơi bằng nhựa: quả bưởi, quả na, quả lựu, quả dứa, con hươu, con lươn, con ếch.

c. Tiến hành

3. Kết luận

          Trò chơi khi được thiết kế hay lựa chọn nhằm mục đích giáo dục thì đương nhiên có chức năng giáo dục. Việc sửa lỗi phát âm cho trẻ thông qua sử dụng trò chơi nhằm đáp ứng nhu cầu “học mà chơi, chơi mà học” của trẻ. Nắm được quy trình thiết kế trò chơi sẽ giúp giáo viên mầm non cũng như các bậc phụ huynh thiết kế được những trò chơi để sửa lỗi phát âm cho trẻ mang lại hiệu quả cao.

Tài liệu tham khảo

[1] Nguyễn Xuân Khoa (2004), Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội.

[2] Hoàng Thị Oanh - Phạm Thị Việt - Nguyễn Kim Đức (2001), Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ dưới 6 tuổi, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

[3] Nguyễn Ánh Tuyết (2007), Giáo dục mầm non những vấn đề lí luận và thực tiễn, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội.

[4] Đinh Văn Vang (2009),Tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mầm non, NXB Giáo dục Việt Nam.