Thời đại đồ đá Mới – Wikipedia Tiếng Việt

Bài viết này có nhiều vấn đề. Xin vui lòng giúp đỡ cải thiện nó hoặc thảo luận về những vấn đề này trên trang thảo luận. Bài viết này cần thêm chú thích nguồn gốc để kiểm chứng thông tin. Mời bạn giúp hoàn thiện bài viết này bằng cách bổ sung chú thích tới các nguồn đáng tin cậy. Các nội dung không có nguồn có thể bị nghi ngờ và xóa bỏ. (tháng 1/2024) Bài viết hoặc đoạn này cần được wiki hóa để đáp ứng tiêu chuẩn quy cách định dạng và văn phong của Wikipedia. Xin hãy giúp sửa bài viết này bằng cách thêm bớt liên kết hoặc cải thiện bố cục và cách trình bày bài. (tháng 1/2024)

Thời tiền sử
Thế Toàn Tân	Thời đại đồ sắt			Sơ sử
	Hậu kỳ Đồ đồng
	Trung kỳ Đồ đồng
	Sơ kỳ Đồ đồng
	Thời đại đồ đồng
	Thời đại đồ đồng đá
	Thời đại đồ đá mới			Tiền sử
	Thời đại đồ đá giữa
Thế Canh Tân	Hậu kỳ Đá cũ
	Trung kỳ Đá cũ
	Sơ kỳ Đá cũ
	Thời đại đồ đá cũ
	Thời đại đồ đá

Thời đại đồ đá mới là sự phân chia cuối cùng của Thời đại đồ đá, với một loạt các phát triển có vẻ đã phát sinh độc lập ở một số nơi trên thế giới. Nó được nhìn thấy lần đầu tiên vào khoảng 12.000 năm trước khi những phát triển đầu tiên của nghề nông xuất hiện ở Cận Đông thời kỳ đồ đá cũ, và sau đó là ở các khu vực khác trên thế giới. Thời đại đồ đá mới kéo dài (ở phần đó của thế giới) cho đến thời kỳ chuyển tiếp của Thời đại đồ đồng đá từ khoảng 6.500 năm trước (4500 TCN), được đánh dấu bằng sự phát triển của luyện kim, dẫn đến thời đại đồ đồng và đồ sắt.

Ở những nơi khác, đồ đá mới tiếp nối Thời đại đồ đá giữa và sau đó kéo dài cho đến sau này. Ở Bắc Âu, thời kỳ đồ đá mới kéo dài đến khoảng năm 1700 trước Công Nguyên, trong khi ở Trung Quốc kéo dài đến năm 1200 trước Công nguyên. Các khu vực khác trên thế giới (bao gồm cả Châu Đại Dương và các khu vực phía bắc của Châu Mỹ) nhìn chung vẫn ở trong giai đoạn phát triển đồ đá mới cho đến khi tiếp xúc với Châu Âu.[1]

Thời đại đồ đá mới đã giới thiệu cuộc Cách mạng đồ đá mới, bao gồm sự tiến triển của các đặc điểm và thay đổi về hành vi và văn hóa, trên hết là việc đưa vào nuôi trồng và sử dụng các động vật đã được thuần hóa.Một số nhà khảo cổ học từ lâu đã ủng hộ việc thay thế "Đồ đá mới" bằng một thuật ngữ dễ mô tả hơn, chẳng hạn như "Các cộng đồng làng sơ khai", nhưng điều này đã không được chấp nhận rộng rãi.[a]

Nguồn gốc

[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Bảng niên đại ASPRO, thời đại đồ đá mới bắt đầu vào khoảng năm 10.200 trước Công Nguyên ở Levant, phát sinh từ nền văn hóa Natufian, khi việc sử dụng ngũ cốc hoang dã tiên phong phát triển thành nông nghiệp sơ khai. Thời kỳ Natufian hay "tiền đồ đá mới" kéo dài từ 12.500 đến 9.500 trước Công Nguyên, và được coi là trùng lặp với Thời đại Đồ đá mới Tiền gốm (PPNA) của 10.200–8800 trước Công Nguyên. Khi người Natufian đã trở nên phụ thuộc vào ngũ cốc hoang dã trong chế độ ăn uống của họ, và lối sống ít vận động đã bắt đầu trong số họ, những thay đổi khí hậu liên quan đến Younger Dryas (khoảng 10.000 năm trước Công Nguyên) được cho là đã buộc mọi người phát triển nghề nông.

Vào khoảng 10.200–8.800 trước Công Nguyên, các cộng đồng nông dân đã hình thành ở Levant và lan rộng đến Tiểu Á, Bắc Phi và Bắc Lưỡng Hà. Lưỡng Hà là nơi có những phát triển sớm nhất của Cách mạng đồ đá mới từ khoảng 10.000 năm trước Công Nguyên.

Việc canh tác thời đại đồ đá mới chỉ giới hạn trong phạm vi hẹp của các loại thực vật, cả hoang dã và thuần hóa, bao gồm triticum monococcum, kê và triticum spelta, và việc nuôi chó. Vào khoảng 8000 năm trước Công Nguyên, nó bao gồm cừu và dê, bò nhà và lợn được thuần hóa.

Không phải tất cả các yếu tố văn hóa đặc trưng của thời đại đồ đá mới này đều xuất hiện ở mọi nơi theo cùng một trật tự: các xã hội nông nghiệp sớm nhất ở Cận Đông không sử dụng đồ gốm. Ở các khu vực khác trên thế giới, chẳng hạn như Châu Phi, Nam Á và Đông Nam Á, các sự kiện thuần hóa độc lập đã dẫn đến các nền văn hóa Đồ đá mới đặc biệt theo khu vực của họ, phát sinh hoàn toàn độc lập với các nền văn hóa ở Châu Âu và Tây Nam Á. Các xã hội đầu tiên của Nhật Bản và các nền văn hóa Đông Á khác đã sử dụng đồ gốm trước khi phát triển nông nghiệp.[2][3]

Xin hãy đóng góp cho bài viết này bằng cách phát triển nó. Nếu bài viết đã được phát triển, hãy gỡ bản mẫu này. Thông tin thêm có thể được tìm thấy tại trang thảo luận.

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

• Thời đại đồ đá mới ở Hy Lạp
• Thời đại đồ đá mới ở châu Âu
• Cách mạng đồ đá mới

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ Morelle, Rebecca (21 tháng 6 năm 2019). “Công cụ đá cổ có niên đại sớm nhất của con người”. South African History Online. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 6 năm 2019.
2. ^ Habu, Junko (2004). Jomon cổ đại của Nhật Bản. tr. 3. ISBN 978-0-521-77670-7.
3. ^ Wu, Xiaohong (2012). “Đồ gốm sớm có niên đại 20.000 năm trước trong Tiên Nhân Động, Trung Quốc”. Science. 336: 1696–1700.

Tài liệu

[sửa | sửa mã nguồn]

• Bellwood, Peter (2004). First Farmers: The Origins of Agricultural Societies. Wiley-Blackwell. ISBN 0631205667.
• Pedersen, Hilthart (2008), "Die jüngere Steinzeit auf Bornholm", München & Ravensburg. ISBN 978-3-638-94559-2

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn] Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Neolithic.

• McNamara, John (2005). “Neolithic Period”. World Museum of Man. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 4 năm 2008. Truy cập ngày 14 tháng 4 năm 2008.
• Rincon, Paul (ngày 11 tháng 5 năm 2006). “Brutal lives of Stone Age Britons”. BBC News. Truy cập ngày 14 tháng 4 năm 2008.
• Current Directions in West African Prehistory – McIntosh & McIntosh (1983) Lưu trữ 2016-05-22 tại Portuguese Web Archive
• Vincha Neolithic Script
• UB Préhistoire — Enseignements sur le Néolithique

Hệ thống ba thời đại: Thời đại đồ đá | Thời đại đồ đồng | Thời đại đồ sắt Danh sách các thời kỳ khảo cổ

Lỗi chú thích: Đã tìm thấy thẻ <ref> với tên nhóm “lower-alpha”, nhưng không tìm thấy thẻ tương ứng <references group="lower-alpha"/> tương ứng, hoặc thẻ đóng </ref> bị thiếu