Thời Gian Nghệ Thuật Trong “Thuỷ Hử Truyện” - Tài Liệu Text - 123doc

1. Trang chủ >
2. Luận Văn - Báo Cáo >
3. Khoa học xã hội >

Thời gian nghệ thuật trong “Thuỷ Hử truyện”

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (399.8 KB, 79 trang )

3.3 THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT.

Trong cuộc sống , thời gian và không gian vốn là một hiện tượng phong phú, đa dạng. Sự phong phú và đa dạng này cũng được phản ánh vào tác phẩmvăn học một cách chọn lọc, có gọt giũa theo một ý đồ sáng tạo nghệ thuật nhất định. Khi đó, thời gian và không gian hiện thực đã trở thành thời gian và khơnggian nghệ thuật – hình tượng nghệ thuật được tái tạo và tái hiện dưới đôi mắt người nghệ sĩ. Với một tác phẩm cụ thể của một nhà văn cụ thể, thời gian vàkhơng gian đều có những nét đặc trưng rất độc đáo Là một thể loại nằm trong dòng văn học truyền thống, Thuỷ Hử truyệncũng có thời gian và khơng gian nghệ thuật in đậm trong hình thức kết cấu chư- ơng hồi, đồng thời nó cũng mang màu sắc truyền của văn hố Phương Đông.Trật tự không gian và thời gian nghệ thuật đã trở thành yêú tố liên kết các đơn vị tạo thành xương sống của truyện hay nói cách khác, thời gian và khơng giannghệ thuật có vai trò kết cấu làm nổi bật chủ đề, tư tưởng của tác phẩm.

3.3.1 Thời gian nghệ thuật trong “Thuỷ Hử truyện”

Thời gian nghệ thuật là một trong những yếu tố quan trọng của hình thức nghệ thuật, thuộc về hình tượng văn học, là phương tiện để nhà văn triển khaihình thức cấu trúc tác phẩm. Nhà văn sẽ phải tính tốn, thống kê một cách chặt chẽ, kĩ càng, điều gì nói trước, điều gì nói sau, nói như thế nào, nói để làmgì....Tất cả phải vận dụng thời gian như là biện pháp đắc lực nhất : “Thời gian nghệ thuật là hình thức liên hệ, nối liền mọi sự vật và hiện tượng . Do đó, nó chophép ta hình dung được hình thức tổ chức của tác phẩm và kĩ xảo sắp xếp sự vật, hiện tượng của tác giả trong hệ thống kết cấu đó ”[9;93]. Mặt khác, thời giannghệ tht còn là cơng cụ khám phá qui luật tự nhiên của đời sống, giúp ta nhận thức sâu hơn về cuộc sống.Khác với Tam Quốc của La Quán Trung, “Thuỷ Hử truyện” vừa là tiểu thuyết anh hùng ca, vừa là tiểu thuyết sinh hoạt, cho nên thời gian lịch sử ít đượcquan tâm hơn, nhất là các niên đại, mà chủ yếu là thời gian sự kiện- Thời gian hiện tại gần với việc kể chuyện của tác giả, trong đó có thời gian sinh hoạt, thờigian chiến đấu....64Trước hết, thời gian lịch sử của Thuỷ Hử là thời gian trần thuật các sự việc, hiện tượng xảy ra trên một trục tuyến tính và tất nhiên không phải bao giờcũng trùng khớp với sự thật lịch sử, cho dù “Thuỷ Hử truyện” viết về một đề tài có thực trong lịch sử, đó là cuộc khởi nghĩa nông dân do Tống Giang cầm đầucuối thời Bắc Tống.Tính niên biểu nếu có của tác phẩm phải nằm trong hệ qui chiếu của văn bản nghệ thuật chứ không phải thời gian lịch sử của một đất nước,một dân tộc trong thời gian khách quan vũ trụ. Trong Thuỷ Hử, thời gian lịch sử được nói đến rất ít, một là do phạm vi của đề tài, hai do chủ đề, tư tưởng thế giớiquan tác giả qui định. Ta chỉ biết rằng cuộc khởi nghĩa do Tống Giang cầm đầu xuất hiện từ thời Tống Huy Tơn, tức năm Tun Hồ thứ ba, chứ hồn tồnkhơng hề có bất cứ một niên biểu nào khác. Phần “Hậu Thuỷ Hử” chỉ thấy xuất hiện một số niên biểu không rõ ràng trong chiếu chiêu an.Thời gian lịch sử là sự diễn tiến của lịch sử trên văn bản nghệ thuật. Nó tạo ra ảo tưởng về bước nhảy ngắn lịch sử, về sự vận động của cả thời đại lịchsử, con đờng khởi nghĩa của nông dân thời bấy giờ.Thời hiện tại khi ta cảm thụ chúng chỉ là thời gian diễn xuất, tức là, thời gian làm cho các sự kiện quá khứ táihiện lại trước cảm quan của chúng ta, còn giữa sự kiện đó với người đọc là những hiện thực khác thời tuyệt đối. Vì thế, nó đã tạo ra tính lịch sử trong thờigian kể chuyện bởi cuộc khởi nghĩa của Tống Giang xảy ra vào thế kỉ XII nhà Tống Huy Tôn, nhưng được Thi Nại Am lượm lặt những câu chuyện riêng lẻtạo thành bộ tiểu thuyết này vào thế kỉ XIV đời Minh. Bên cạnh thời gian lịch sử là thời gian sự kiện – thời gian tuyến tính mócnối các sự kiện lại với nhau. Đối với một tác phẩm tự sự thì thời gian sự kiện chủ yếu là thời gian hiện tại gắn liền với việc kể chuyện của tác giả. Theo TrầnĐình Sử thì “sự xuất hiện tương quan sự kiện với thời gian là một bước phát triển của ý thức về hiện thực, về cụ thể hoá và cá biệt hoá”[19; 166], nó khiếncho mọi suy nghĩ, liên tưởng của người đọc đều gắn với thực tại với cái bây giờ. Chặng đường lên Lương Sơn được cụ thể hoá qua số phận của các nhân vật hảohán, mỗi số phận đều phải thử thách qua nhiều biến cố, nhiều xung đột diễn ra65trong thời gian dài chứ không phải là một sớm, một chiều mà có thể bước hẳn cuộc đời mình từ chỗ chịu đựng đến phản kháng.Thời gian sự kiện ở đây gắn liền với thời gian sinh hoạt của nhân vật bởi mỗi sự kiện, xung đột đều xảy ra trong cuộc sống bình thường hàng ngày củanhân dân lao động. Việc tính thời gian ở đây theo đơn vị ngày, buổi, năm, tháng....trong đời sống sinh hoạt bình thường của thực tại và thường mang tínhchất ước lệ như ngày tháng lân la, sớm hôm, khoảng giữa buổi trưa, bấy giờ, hơm đó,...hoặc thời gian mà Võ Tòng áp giải các đồ kim ngân, châu báu tớiĐông Kinh chỉ được miêu tả bằng câu : “Khi đi trời còn tàn đơng nên lạnh lẽo, đến khi trở về đã bắt đầu sang tiết tháng ba”[6;455]. Các sự kiện, biến cố, xungđột xảy ra thường được ấn định trong khuôn thời gian nhất định, ban ngày hoặc ban đêm...thời gian mang tính chất định lợng khiến tính hiện thực được nâng lênrõ nét. Trong Thuỷ Hử, có những nhân vật được miêu tả trong thời gian tươngđối dài, nhưng cũng có nhân vật thỉnh thoảng mới xuất hiện trong một khoảnh khác nào đó. Thời gian dài đi liền với những tính cách phức tạp, làm rõ cuộc đấutranh giằng xé trong con ngời nhân vật, đó là trường hợp Tống Giang, Dương Chí, Lâm Xung, Võ Tòng....Đối với nhân vật Tống Giang, thời gian trải dài theocon đường lên Lương Sơn Bạc cho thấy sự khó khăn, băn khoăn khi quyết định bước vào con đường “làm phản”. Thời gian dài đủ cho nhân vật bộc lộ hết tínhcách, thể hiện sự biến đổi tính cách ở những thời điểm khác nhau. Giai đoạn đầu hồi 17, Tống Giang là một anh áp ty luôn luôn làm tròn bổn phận của mình nh-ưng vẫn giao du, kết nghĩa anh hùng hảo hán, sau đó đến hồi 20, trải qua hàng loạt các sự kiện của “Thất tinh tụ nghĩa”, Tống Giang lại xuất hiện với hànhđộng giết Diêm Bà Tích để bảo vệ thanh danh. Hồi 32 mới xuất khi gặp Võ Tòng và chia tay Võ Tòng, trải qua các thử thách ở Thanh Phong trại, về quê bịbắt, ngâm thơ phản trên lầu Tầm Dương,được nghĩa qn cứu thốt khỏi Vơ Vi Quận, lúc bấy giờ Tống Giang mới hoàn toàn bước tạm trên con đường LươngSơn.66Nhân vật Lâm Xung, Võ Tòng, Dương Chí cũng được tác giả đặt vào trong từng thời kì khác nhau của số phận để khái quát được tính cách nhân vậtmột cách tích cực. Thời gian ngắn lại với những tính cách thuần nhất, ít biến động, khơng mang mâu thuẫn trong nội bộ tính cách. Thời gian gắn với nhân vậtLí Quỳ bao giờ cũng là thời gian ngắn. Nhân vật này thỉnh thoảng mới xuất hiện xen kẽ với nhân vật khác và thường chỉ xuất hiện trong chớp nhống, tính cáchcủa nhân vật đã được định hình ngay từ lúc mới xuất hiện . Như vậy, dù gián tiếp hay trực tiếp, thời gian nghệ thuật đã tham gia vàobiểu hiện tính cách nhân vật qua những sự kiện, biến cố mà nhân vật phải trải qua, nó kết hợp với những yếu tố nghệ thuật khác để tạo nên hồn cảnh điểnhình cho tính cách nhân vật hoạt động. Mặt khác, thời gian sinh hoạt gắn với các sinh hoạt trong cuộc sống thường nhật của nhân dân. Trong đó, những biến cốcó tính chất bước ngoặt thường diễn ra trong khoảng thời gian tự sự tương đối lâu dài, đủ cho các sự kiện diễn ra một cách li kì, lơi cuốn người nghe. Thí dụ,thời gian của câu chuyện Võ Tòng sát tẩu làm một chuỗi các sự kiện diễn ra trong cuộc sống hàng ngày chẳng hạn như việc Võ Đại đi bán bánh buổi sớm,Vận Kha bán lê để kiếm tiền ni cha, chuyện tự tình của Tây Mơn Khánh và Phan Kim Liên...Trong một chuỗi các sự kiện nối tiếp nhau như vậy, miêu tả làmột thành tố của chuyện cũng là dấu hiệu xác định sự có mặt của người phát ngôn và thời gian phát ngôn trong truyện. Đó là, thời gian hiện tại gắn với cáinhìn miêu tả, dù thực tế có ở thời gian nào đi chăng nữa, miêu tả có khả năng khiến cho thời gian trở nên ngưng đọng, khép kín và dừng hành động lại trongchốc lát. Thời gian của miêu tả khơng có sự diễn tiến so với sự kiện mà chỉ là kế tiếp đối với miêu tả khác gắn với sự kiện mà thôi. Chẳng hạn, những miêu tả:“Khi đem ra đứng ở phố Quần ngựa có đến mấy giờ đồng hồ cũng không thấy ai đến hỏi mua cả. Chàng lấy làm nóng ruột, lại vác ra một chỗ náo nhiệt ThiênHán để bán”[4;186] . Hay “bấy giờ hai người uống ruợu hồi lâu...sáng hôm sau khi mặt trời mọc, chúng đều trở dậy sắp sửa ra đi...bấy giờ đương độ trung tuầntháng năm, trời tuy tạnh ráo mà nóng bức lạ thường. Dương Chí quyết tâm đi cho kịp ngày sinh nhật, là ngày rằm tháng sau cho nên cũng phải dông dả đi67mau. Từ khi ở thành Bắc Kinh bước chân ra, trong năm bảy ngày trời, hôm nào cũng đầu trống canh năm dậy đi cho mát đến giữa trưa lại nghỉ”[4;244].Như vậy, thời gian tự sự đã khiến cho cốt truyện phát triển một cách tự nhiên. Các sự kiện xảy ra và được lý giải với tính tất yếu khách quan.Vậy việc tổchức thời gian nghệ thuật của tác phẩm như thế nào? Thuỷ hử nh phần trên đã nói có hệ thống nhân vật đồ sộ đợc phân thành nhiều tuyến, nhiều nhóm khácnhau. Mỗi nhân vật có những sự kiện riêng của mình, tính cách được thử thách qua xung đột cá nhân đến xung đột tập thể, xã hội. Nếu tách riêng ra với tuyếnthời gian sự kiện của mình đủ sức tạo thành cốt truyện riêng. Tuy vậy, muốn tác phẩm mang một sức mạnh nghệ thuật có giá trị, tác giả đã bố trí sự kiện củanhân vật trùng nhau tức là, các nhân vật có thể tham gia vào cùng sự kiện khiến cho thời gian dường nh trở nên cô đúc và cấu trúc tác phẩm cũng mạch lạc trongsáng hơn.Tác giả luôn bám sát vào đường đời nhân vật, không bỏ lỡ một thời gian nào, tuy nhiên, chỉ tập trung miêu tả thời gian có tính chất bước ngoặt,cònlại, thời gian rút ngắn trong sự miêu tả với các đơn vị mang tính chất ước lệ như trải qua.., đã qua...,mấy hôm sau...trong Thuỷ Hử truyện bên cạnh thời giansinh hoạt tác giả còn tập trung miêu tả thời gian chiến đấu. Thời gian chiến đấu của nghĩa quân Lương Sơn Bạc chống lại mọi thế lực thường là thời gian thugọn trong một ngày, một đêm, nhưng trong khoảng thời gian ấy có biết bao sự kiện xảy ra. Thời gian chiến đấu kéo dài với những tình huống gay go, ác liệt,đầy kịch tính như Ba lần đánh Chúc Gia Trang, hai lần đánh Tăng đầu thị, dẹp giặc Liêu...Thời gian giao tranh của các tướng được tính bằng hiệp, ví dụ thườngcó câu “hai bên đánh nhau hơn hai mươi hiệp,chưa phân thắng bại ”. Thời gian chiến đấu do tính cấp bách của chiến trận nên khơng dàn trảinhư thời gian sinh hoạt, nhân vật hiện ra theo đúng trình tự thời gian, các biến cố có thể được ghi chép giữa thanh thiên bạch nhật hoặc trong những đêm tối trời,tiếng gươm khua, ngựa hí, tiếng hò reo của quân sĩ đã đem lại màu sắc sử thi trầm hùng. Thời gian nghệ thuật ở đây là thước đo của sự kiện tạo ra nét rất dặctrưng của nền tiểu thuyết Trung Hoa.Thời gian sự kiện lúc thì nhanh chóng, dồn dập, chậm rãi, nó khiến cho các sự kiện trong đó được trình bầy theo trình tự tr-68ước sau và có một khoảng cách nhất định. Mặc dù, tác giả dùng nhiều quan hệ thông qua để thay thế, liên kết thời gian song xét cho tới cùng, các biến cố, cácsự kiện trong Thuỷ Hử truyện vẫn được sắp xếp theo thời gian tuần tự. Cũng qua nghệ thuật tổ chức tác giả đã tạo nhịp tự sự, nhịp vận động của cuộc sống củanhững mâu thuẫn xung đột điển hình trong xã hội đương thời, tạo ra cảm giác khẩn trương, bức bối phù hợp việc diễn tả một cách quan chân lí “có áp bức cóđấu tranh ”. Những biến cố lớn lao, những tính cách phi thường, số phận điển hình trong xã hội đương thời còn được thể hiện trong khơng gian rộng lớn muônmàu muôn vẻ...

3.3.2 Không gian nghệ thuật trong Thuỷ Hử truyện

Xem Thêm

Tài liệu liên quan

• Nghiên cứu "Thuỷ Hử truyện"
  • 79
  • 1,035
  • 5

Tải bản đầy đủ (.doc) (79 trang)

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về

(360 KB) - Nghiên cứu "Thuỷ Hử truyện"-79 (trang) Tải bản đầy đủ ngay ×