THỤ PHẤN VÀ CHĂM SÓC CÂY SẦU RIÊNG GIAI ĐOẠN NUÔI TRÁI

I. CẤU TẠO HOA SẦU RIÊNG:

Hình 1: Cấu tạo hoa Sầu riêng

II. TẠI SAO CẦN THỤ PHẤN BỔ SUNG CHO SẦU RIÊNG?

- Mục đích thụ phấn bổ sung cho cây sầu riêng nhằm làm tăng khả năng đậu trái, giúp cây cho trái nhiều, mẫu trái đẹp và chất lượng ngon, năng suất cao.

- Hoa sầu riêng thường mọc thành từng chùm, tùy thuộc vào giống hoa sẽ có màu khác nhau như trắng ngà, trắng xanh,… mỗi chùm từ vài đến vài chục hoa, cuống hoa treo trên cành. Hoa thường có mùi thơm mạnh.

- Hoa sầu riêng thường nở rộ vào ban đêm, từ 18h đến 22h. Khi hoa nứt ra sẽ để lộ 5 đài hoa gắn liền với 5 cánh hoa có màu khá giống với thịt quả.

Hình 2: Sầu riêng đang ra hoa

Sầu riêng thuộc loài có hoa lưỡng tính, có nhị đực và nhụy cái trong cùng một hoa nhưng hoa rất ít khi tự thụ phấn bởi nhị đực và nhụy cái không nở cùng một lúc ( tự bất tương hợp). Đối với một số giống sầu riêng tỷ lệ đậu trái bằng thụ phấn tự nhiên thấp chỉ từ 0-20%, nhất là các cây mới cho trái 1-2 vụ đầu tiên. Chính vì vậy, nhà vườn cần tiến hành hỗ trợ thụ phấn chéo bổ sung (giao phấn) cho cây sầu riêng để đạt tỉ lệ đậu trái cao, mẫu trái đẹp.

 

III. CÁCH THỨC THỤ PHẤN CHÉO SẦU RIÊNG

- Thụ phấn chéo là quá trình di chuyển hạt phấn đã chín của hoa này rơi trên đầu nhụy của hoa kia. Tại đây hạt phấn mọc ra ống phấn, xuyên qua vòi nhụy để đến noãn, tiếp tục quá trình thụ tinh và hình thành quả.

- Trái sầu riêng bị méo mó, biến dạng, không đều hộc là do quá trình thụ phấn diễn ra không hoàn toàn.

 

Hình 3: Quá trình thụ phấn hoa sầu riêng (hình minh họa)

Sầu riêng thường thụ phấn theo 3 cách:

1. Thụ phấn tự nhiên nhờ gió: tỷ lệ đậu trái thấp, trái không đều, méo mó, giảm đi giá trị thương phẩm của trái.

2. Thụ phấn nhờ côn trùng: do mùi hương thơm mạnh nên hoa sầu riêng dễ dàng thu hút các loài côn trùng như ong , bướm, muỗi, kiến,….tuy nhiên những loài này thường xuất hiện lúc hạt phấn chưa sẵn sàng. Những loài bướm đêm và dơi nhỏ mới là động vật thụ phấn quan trọng của hoa sầu riêng bởi chúng thường hoạt động đúng vào thời điểm hoa nở.

 

Hình 4: Hoa sầu riêng thụ phấn nhờ dơi và bướm đêm

 3. Thụ phấn bổ sung:

Dung cụ: Chổi mềm, sợi mảnh như chổi nilon, chổi bông cỏ,…

Hình 5: Chổi mềm dùng để thụ phấn cho sầu riêng

Cách thực hiện: Nhị hoa sầu riêng sẽ bung phấn từ 18h-22h, trong thời gian này nhà vườn dùng chổi mềm quét lăn đều xung quanh các chùm hoa để phấn hoa dính đều vào các đầu nhụy, cần nhẹ nhàng trách làm tổn thương hay gãy vòi nhụy, hại bông.  

Hình 6: Hoa sầu riêng đang nở rộ

 

- Theo Lim và Luders (1996) cho rằng khi thụ phấn chéo bổ sung khác giống, cây mẹ sẽ ảnh hưởng đến màu cơm, mùi hương, hình dạng và độ dài gai của trái, trong khi hạt phấn sẽ ảnh hưởng đến trọng lượng trái, kích thước trái, trọng lượng vỏ, tỷ lệ cơm trái, độ ngọt, số lượng hạt và trọng lượng hạt.

* Lưu ý:

Sau khi quét phấn khoảng 8-10 cây, cần thay chổi mới do nhụy hoa có tiết ra dịch mật, làm phấn hoa dính chặt vào chổi, không dám vào các nhụy khác được

Thời điểm nở hoa trên cùng một cây từ 7-10 ngày, vì vậy trong cùng 1 cây chỉ nên thụ phấn bổ sung 4-5 ngày liên tục khi hoa nở rộ nhất. Những hoa nào không được thụ phấn sẽ rụng đi sau 7-10 ngày.

 

Hình 7: Hoa sầu riêng đang và sau khi xổ nhụy

IV. CHĂM SÓC SẦU RIÊNG GIAI ĐOẠN RA HOA- ĐẬU TRÁI

Để cây sầu riêng đậu trái cao, hạn chế rụng trái non sau 3-4 tuần đậu trái, cây đủ lực nuôi trái, trái to, mã đẹp, lên cơm, cơm vàng… nhà vườn tham khảo quy trình chăm sóc sau đây:

 

STT	Giai đoạn	Phun qua lá	Tưới gốc	Bón gốc
Lần 1	Trước khi hoa nở 7-10 ngày (trước xổ nhụy)	Breed-DT02 siêu đậu trái + vi lượng Anomix MoCo+ Canxi Bo+ BDSH Neem/Neem Chito+ Điền Trang Tricho	Humate Tricho+ Hữu cơ tưới Trimix- DT, Breed- DT02, Trimix Honey	Trichomix-DT hoặc Trimix N1+ NPK (20-10-10,15-15-15)
Lần 2	Sau khi xổ nhụy 2-4 ngày	Breed-DT02 siêu đậu trái + vi lượng Anomix MoCo+ Canxi Bo+ Điền Trang Tricho		NPK (12-11-18, 15-15-15,12-12-17,..)
Lần 3	Sau lần 2 từ 8-10 ngày, trái bằng ngón cái	Trimix- DT lớn trái+ Breed- DT02 siêu Bo Zn+ CaBo		NPK 12-12-17
Lần 4	Sau lần 3 từ 8-10 ngày, trái bằng trứng gà	Trimix- DT lớn trái + GA3		Vi lượng Anomix +NPK (12-12-17, 11-12-18, …)
Lần 5	Sau lần 4 từ 8-10 ngày, trái bằng ly trà	Trimix- DT lớn trái + GA3 + Micracle+ vi lượng Combi		Điền Trang Neem + NPK (20-10-10, 15-15-15, …)
Lần 6	Sau lần 5 từ 10-12 ngày	GA3 + Micracle+ vi lượng Combi		NPK 20-10-10 + Canxi nitrate
Lần 7	Sau lần 6 từ 10-12 ngày	Trimix- DT lớn trái+ ĐT Tricho+ Vi lượng Anomix Combi + BDSH Neem/Neem Chito + Canxi	Hữu cơ tưới Trimix- DT, Trimix Honey, Breed-DT02 + Humate Tricho	Trimix N1, Trimix N2 + NPK (20-10-10,15-15-15) + Vi lượng Anomix
Lần 8		Canxi + Bám dính Neem/ Neem Chito		NPK 15-15-15
Lần 9	Trước thu hoạch 13-17 ngày	KNO3+ Điền Trang Tricho		NPK 12-12-17+ K2SO4

V. MỘT SỐ LƯU Ý

- Để tăng khả năng đậu trái cho sầu riêng nhà vườn nên trồng nhiều giống khác nhau trong vườn để cây thụ phấn chéo, tỷ lệ đậu trái cao, hạn chế rụng trái non và kéo dài thời gian thu hoạch.

- Cắt tỉa những trái đèo, trái méo vào thời điểm trái bằng trứng gà, ly uống trà và cái chén giúp duy trì phát triển trái đẹp, cây phát triển tốt.

 

Hình 8: Tỉa trái sầu riêng

 

- Phun các chế phẩm sinh học, chế phẩm vi sinh để phòng ngừa nấm bệnh, sâu bệnh hại trên sầu riêng giai đoạn mang trái, tránh tình trạng thối cuống, thối trái, rụng trái, …

- Hạn chế phun thuốc trừ sâu trong quá trình hoa nở nhằm thúc đẩy hoạt động của côn trùng, gia tăng sự thụ phấn chéo.

- Trong suốt quá trình từ hoa nở đến đậu trái, có thể tiến hành đậy màng mủ trong điều kiện mưa nhiều, xiết nước, hạn chế độ ẩm cao.

 

Hình 9: Sầu riêng đang chuẩn bị thu hoạch

 

Tài liệu tham khảo:

http://durianinfo.blogspot.com/p/assisted-hand-cross-pollination-of.html

https://drive.google.com/file/d/0BzBd7xd3r2GsNDNQVlY2aVpqdFE/view

( Kỹ thuật thâm canh cây sầu riêng, công ty TNHH Điền Trang)

Lim and Luder (1996). Boosting of Durian productivity

Lim and Luder (1998). Durian flowering, pollination and incompatibility studies. Annals of Applied Biology 132(1):151 - 165

Trần Văn Hâu và Trần Sỹ Hiếu (2020). Xử lý ra hoa sầu riêng.