Thuốc Ho Dextromethorphan: Thận Trọng Khi Sử Dụng

Mới đây, thông tin về loại thuốc ho gây chết người ở nước ngoài khiến nhiều người quan tâm. Nhiều bậc phụ huynh rất lo lắng khi có thông tin các em học sinh sử dụng một số loại thuốc ho thông thường được mua dễ dàng tại các hiệu thuốc tây để thay thế ma túy. Đây là sự thật đã xảy ra tại một số trường THCS ở TP. Hồ Chí Minh. Thậm chí có những vụ án giết người nghiêm trọng trong thời gian qua mà kẻ gây án trước đó đã sử dụng một loại thuốc chống ho có hoạt chất dextromethorphan (thường dùng dưới dạng muối hydrobromid: HBr).

Dextromethorphan là chất gì?

Dextromethorphan là một dẫn xuất của morphin thường dùng để sản xuất thuốc giảm ho. Nó có tên trong danh mục thuốc thiết yếu Việt Nam ban hành lần thứ tư năm 1999 và hiện nay có mặt trong nhiều loại thuốc ho với nhiều dạng thuốc và hàm lượng khác nhau như thuốc viên, siro ho, dịch treo... Trong nhiều chế phẩm trị ho và cảm lạnh, dextromethorphan thường được dùng phối hợp với nhiều hoạt chất khác như terpin HCl, paracetamol, pseudoephedrin (PSE), clorpheniramin, guaifenesin, phenylpropanolamin,... Dextromethorphan HBr có trong thành phần của nhiều loại thuốc ho, thuốc cảm như terpintrodex, recotus, ameflu, tydol, atussin, decolsin, rhumenol, cetamol, thuốc cốm bé ho... Như ta đã biết, các triệu chứng của cảm cúm bao gồm nhiều biểu hiện nên các loại thuốc này thường phối hợp nhiều thành phần để hạ sốt, giảm đau nhức, đau họng, trị ho, giảm sung huyết mũi, các biểu hiện dị ứng thời tiết như hắt hơi,...

Cần thận trọng khi dùng thuốc ho dextromethorphan cho trẻ nhỏ (ảnh minh họa).

Dextromethorphan tác động lên trung tâm ho ở hành não nên làm giảm ho. Mặc dù cấu trúc hóa học có liên quan đến morphin, nhưng dextromethorphan không có tác dụng giảm đau và nói chung rất ít tác dụng an thần. Dextromethorphan được dùng giảm ho nhất thời do kích thích nhẹ ở phế quản và họng như cảm lạnh thông thường hoặc hít phải các chất kích thích. Dextromethorphan có hiệu quả nhất trong điều trị ho mạn tính, không có đờm. Thuốc thường được dùng phối hợp với nhiều chất khác trong điều trị triệu chứng đường hô hấp trên. Thuốc không có tác dụng long đờm. Hiệu lực của dextromethorphan gần tương đương với hiệu lực của codein, một dẫn xuất khác của morphin. So với codein, dextromethorphan ít gây tác dụng phụ ở đường tiêu hóa hơn. Với liều điều trị, tác dụng chống ho của thuốc kéo dài được 5 - 6 giờ. Ðộc tính thấp, nhưng với liều cao có thể gây ức chế hệ thần kinh trung ương.

Thuốc ho chứa dextromethorphan có bị lạm dụng?

Hoạt chất dextromethorphan là một chất tổng hợp hóa dược, không có trong tự nhiên. Ngoài tác dụng giảm ho còn có phản ứng phụ gây buồn ngủ nhưng khá hiếm gặp. Chính vì thế mà nó được sử dụng làm thuốc chống ho ở cả người lớn và trẻ em do viêm nhiễm hoặc kích ứng đường hô hấp. Thuốc ho này được coi là an toàn với liều lượng cho phép và dùng theo chỉ dẫn của thầy thuốc. Trong một số dạng thuốc ho, thuốc cảm khác, hàm lượng dextromethorphan rất nhỏ từ 5 - 30mg. Đối với một số thuốc ho, thuốc cảm có phối hợp dextromethorphan với các chất khác có thể xảy ra các phản ứng phụ như tạo cảm giác ngầy ngật, đê mê khiến người dùng thuốc có thể lạm dụng vào mục đích không phải để chữa bệnh. Chẳng hạn như trong thuốc ho recotus do có thêm diprophyllin kết hợp có thể tạo nên trạng thái lâng lâng cho người sử dụng. Một số học sinh đã mua loại thuốc này uống và do không kiểm soát được về liều dùng nên có thể bị ngủ gà gật trong lớp học khiến phụ huynh lo lắng. Điều đáng nói, đây là loại thuốc được bán tự do và không cần kê đơn, với giá mỗi vỉ thuốc 10 viên nang mềm khoảng 7.000 - 9.000 đồng nên học sinh dễ mua. Thế là từ một loại thuốc ho thông thường, khi bị lạm dụng không phải để điều trị ho, các sản phẩm này đã bị biến thành chất gây nghiện với nhiều hệ luỵ khó lường nếu không được ngăn chặn.

Những lưu ý khi sử dụng

Dextromethorphan chống chỉ định không dùng cho trẻ em dưới 12 tháng tuổi. Không dùng thuốc này cho người bị suy hô hấp, hen suyễn. Không dùng cho phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú. Tuyệt đối phải kiêng rượu khi dùng loại thuốc ho này. Không phối hợp với các thuốc có tác dụng trên thần kinh trung ương khác, các thuốc thuộc nhóm dẫn xuất của morphin. Ở liều cao, dextromethorphan có thể ức chế thần kinh trung ương. Triệu chứng khi thần kinh bị ức chế là gây ảo giác hoặc thậm chí cả ảo thanh ở người sử dụng, đặc biệt là lứa tuổi nhỏ.

ThS. Lê Quốc Thịnh