Thuốc Omeprazol: Điều Trị Loét Dạ Dày Tá Tràng, Cách Dùng Và Lưu ý

Nội dung bài viết

Toggle

• Omeprazol là thuốc gì?
  • Các dạng bào chế của thuốc Omeprazol:
• Chỉ định của thuốc Omeprazol
• Hướng dẫn cách dùng thuốc Omeprazol
  • Đường uống
  • Đường tĩnh mạch
  • Đối với trẻ em
• Chống chỉ định của thuốc Omeprazol
• Thận trọng khi dùng thuốc Omeprazol
• Tác dụng phụ của thuốc Omeprazol
• Tương tác thuốc khi dùng Omeprazol
  • 1. Các thuốc hầu như không bị ảnh hưởng
  • 2. Các thuốc có nồng độ tăng khi dùng chung với thuốc Omeprazol
  • 3. Tăng tác dụng của một số thuốc khi phối hợp
  • 4. Thuốc làm thay đổi nồng độ Omeprazol
  • 5. Tương tác ảnh hưởng hấp thu thuốc khác
• Xử trí khi quá liều thuốc Omeprazol
  • 1. Triệu chứng quá liều có thể gặp
  • 2. Nguyên tắc xử trí khi quá liều
• Phụ nữ có thai và cho con bú
  • 1. Phụ nữ có thai
  • 2. Phụ nữ cho con bú
• Cách bảo quản thuốc Omeprazol

Omeprazol là một loại thuốc rất thường được sử dụng trong điều trị trào ngược dạ dày – thực quản và loét dạ dày – tá tràng. Vậy thuốc Omeprazol được dùng như thế nào và cần lưu ý gì khi sử dụng? Hãy cùng tim hiểu những thông tin cần thiết về thuốc thông qua bài viết sau của dược sĩ Phan Hữu Xuân Hạo.

Thuốc chứa thành phần tương tự:

Nang giải phóng chậm: Prilosec 10-20-40mg, Losec 10-20-40mg, Helinzole, Kagasdine, Ausmezol, Alzole 20mg; Agimepzol 40, Pyme OM40.

Bột pha tiêm: Losec, Oraptic, Peptan, Auzomek 40

Omeprazol là thuốc gì?

Omeprazol là thuốc thuộc nhóm ức chế bơm proton (PPI), có tác dụng giảm tiết acid dạ dày mạnh và kéo dài nhờ gắn không hồi phục vào enzym H⁺/K⁺-ATPase tại tế bào thành dạ dày. Cơ chế này giúp ức chế bước cuối cùng của quá trình bài tiết acid, từ đó làm giảm lượng acid cơ bản và acid sau kích thích. Tác dụng tối đa thường đạt được sau khoảng 4 ngày điều trị, và ở bệnh nhân loét tá tràng có thể duy trì giảm đến 80% lượng acid trong 24 giờ.

Ngoài vai trò giảm tiết acid, thuốc ức chế sự bài tiết acid Omeprazol còn giúp ức chế sự phát triển của vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori) trong môi trường niêm mạc dạ dày. Khi phối hợp cùng kháng sinh như amoxicillin hoặc clarithromycin, thuốc góp phần tiệt trừ H. pylori, giúp lành loét bền vững và giảm nguy cơ tái phát ở bệnh nhân loét dạ dày – tá tràng hoặc viêm thực quản trào ngược có nhiễm khuẩn.

Các dạng bào chế của thuốc Omeprazol:

• Viên nén bao tan trong ruột: 10 mg, 20 mg, 40 mg.
• Viên nang bao tan trong ruột: 10 mg, 20 mg, 40 mg.
• Thuốc bột pha hỗn dịch uống: 2,5 mg/gói, 10 mg/gói, 20 mg/gói, 40 mg/gói.
• Bột đông khô pha tiêm (dạng muối natri): 40 mg/lọ, dùng tiêm tĩnh mạch khi không uống được

Chỉ định của thuốc Omeprazol

• Điều trị Loét dạ dày – tá tràng, bao gồm loét cấp và loét tái phát.
• Phối hợp trong phác đồ tiệt trừ Helicobacter pylori (phác đồ 3 thuốc hoặc 4 thuốc).
• Điều trị và dự phòng loét do thuốc NSAID, đặc biệt ở người có nguy cơ cao. 
• Điều trị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD), bao gồm viêm thực quản trào ngược và điều trị duy trì sau lành niêm mạc. 
• Điều trị hội chứng Zollinger-Ellison (tăng tiết acid bệnh lý do u gastrin). 
• Cải thiện khó tiêu do tăng tiết acid.
• Dự phòng hít phải dịch acid dạ dày khi gây mê toàn thân.
• Dự phòng loét do stress, loét do thuốc chống viêm không steroid.

Hướng dẫn cách dùng thuốc Omeprazol

Việc sử dụng Omeprazol cần tuân thủ đúng cách dùng và liều dùng để đạt hiệu quả tối ưu trong giảm tiết acid và điều trị các bệnh lý dạ dày. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết theo từng đường dùng và từng nhóm đối tượng.

Đường uống

1. Cách dùng với người lớn

• Uống lúc đói, tốt nhất 30 phút – 1 giờ trước bữa ăn, ưu tiên vào buổi sáng.
• Nếu dùng 2 lần/ngày: liều thứ nhất trước bữa sáng, liều thứ hai trước bữa tối.
• Nuốt nguyên viên; không mở nang, không nhai, không nghiền viên thuốc.
• Với dạng cốm pha hỗn dịch: pha với nước, khuấy đều và uống ngay.

2. Liều dùng cho người lớn

• Khó tiêu do tăng tiết acid:
  • 10–20 mg/ngày, dùng trong 2–4 tuần.
• Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD):
  • 20 mg/ngày trong 4 tuần; nếu chưa lành: thêm 4–8 tuần.
  • Thể khó trị: 40 mg/ngày.
  • Duy trì: 20 mg/ngày (viêm thực quản đã lành) hoặc 10 mg/ngày (trào ngược acid).
• Loét dạ dày – tá tràng:
  • 20–40 mg/ngày;
  • Thời gian: 4 tuần (loét tá tràng), 8 tuần (loét dạ dày).
• Tiệt trừ H. pylori:
  • 20 mg x 2 lần/ngày trong phác đồ 3 hoặc 4 thuốc (7–14 ngày).
  • Có thể tiếp tục Omeprazol thêm 4–8 tuần sau phác đồ.
• Loét do NSAID:
  • 20 mg/ngày để điều trị hoặc dự phòng nếu vẫn phải dùng NSAID.

• Hội chứng Zollinger–Ellison:

  • Liều khởi đầu 60 mg/ngày;
  • Có thể điều chỉnh trong khoảng 20–120 mg/ngày;
  • Nếu > 80 mg/ngày → chia 2 lần.
• Dự phòng sặc acid khi gây mê:
  • 40 mg tối hôm trước phẫu thuật + 40 mg thêm 2–6 giờ trước mổ.
• Người suy gan:
  • Cần giảm liều vì thải trừ chậm hơn.

Đường tĩnh mạch

• Áp dụng khi bệnh nhân không dùng được đường uống.
• Dùng natri omeprazol 40 mg pha trong 100 ml NaCl 0,9% hoặc glucose 5%, truyền 20–30 phút.
• Có thể tiêm tĩnh mạch chậm nếu cần.
• Trong hội chứng Zollinger–Ellison, có thể dùng liều cao hơn theo chỉ định.

Đối với trẻ em

1. Cách dùng thuốc omeprazol với trẻ dưới 6 tuổi có khó nuốt viên:

• Mở nang và trộn hạt bao tan trong ruột với thức ăn hơi acid (pH < 5): sữa chua, nước cam, nước táo.
• Nuốt ngay, không nhai.

2. Liều dùng theo cân nặng (trẻ > 1 tuổi) – điều trị GERD

• 5 đến <10 kg: 5 mg/ngày.
• 10–20 kg: 10 mg/ngày.
• >20 kg: 20 mg/ngày.
• Có thể tăng gấp đôi liều nếu cần.
• Thời gian điều trị: 4–12 tuần.

3. Liều dùng cho nhiều chỉ định ở trẻ nhỏ (sơ sinh – 2 tuổi)

• 700 microgram/kg/ngày (0,7 mg/kg).
• Sau 7–14 ngày, có thể tăng lên 1,4 – 2,8 mg/kg/ngày nếu đáp ứng kém.
• Trẻ đến 2 tuổi: có thể dùng đến 3 mg/kg/ngày (tối đa 20 mg).

4. Đường tĩnh mạch cho trẻ em

• 500 microgram/kg/ngày (tối đa 20 mg) cho trẻ 1 tháng – 12 tuổi.
• Có thể tăng đến 2 mg/kg/ngày (tối đa 40 mg) nếu cần.

Chống chỉ định của thuốc Omeprazol

• Quá mẫn với Omeprazol hoặc bất kỳ thành phần nào của thuốc.
• Quá mẫn chéo với các thuốc cùng nhóm PPI (như lansoprazol, esomeprazol, pantoprazol, rabeprazol).
• Không dùng phối hợp với nelfinavir, do Omeprazol làm giảm nồng độ thuốc kháng HIV này (ghi nhận trong hướng dẫn quốc tế, không nằm trong Dược thư).
• Thận trọng đặc biệt và cân nhắc trước khi dùng ở bệnh nhân có triệu chứng gợi ý ung thư dạ dày, vì Omeprazol có thể che lấp triệu chứng và làm chậm chẩn đoán.

Thận trọng khi dùng thuốc Omeprazol

Bạn phải loại trừ khả năng bị u ác tính trước khi người bị loét dạ dày dùng omeprazol, vì thuốc có thể che lấp các triệu chứng, làm muộn chẩn đoán.

Với người cao tuổi, không cần thiết phải hiệu chỉnh liều. Ở người suy gan, sự đào thải của thuốc chậm hơn. Một liều 20 mg omeprazol mỗi ngày thường là đủ cho những người bệnh này.

Các thí nghiệm trên động vật cho thấy khi dùng thuốc omeprazol trong thời gian dài với liều tương đối cao làm biến đổi hình thái niêm mạc dạ dày và có thể tăng tỷ lệ ung thư dạ dày. Tuy nhiên không thấy xảy ra trên người sau khi dùng omeprazol thời gian ngắn, khuyến cáo theo dõi khi sử dụng thuốc thời gian dài.

Việc sử dụng các chất ức chế bơm proton có thể làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn đường tiêu hóa (thí dụ nhiễm Salmonella, Campylobacter).

Tác dụng phụ của thuốc Omeprazol

Các tác dụng không mong muốn của omeprazol tương đối ít gặp, thường lành tính và có hồi phục.

Các tác dụng có thể thường gặp:

• Toàn thân: nhức đầu, buồn ngủ, chóng mặt.
• Tiêu hóa: tiêu chảy, buồn nôn, nôn, đau bụng, táo bón, trướng bụng.

Ít gặp:

• Thần kinh: Mất ngủ, rối loạn cảm giác, mệt mỏi.
• Da: Mày đay, ngứa, nổi ban.
• Gan: Tăng transaminase nhất thời.

Hướng dẫn cách xử trí tác dụng phụ: Bạn phải ngừng thuốc khi có biểu hiện tác dụng không mong muốn nặng. Thông báo cho bác sĩ những tác dụng không mong muốn gặp phải khi sử dụng thuốc.

Tương tác thuốc khi dùng Omeprazol

Omeprazol có thể tương tác với nhiều thuốc do ảnh hưởng đến chuyển hóa qua hệ enzym cytochrom P450, đặc biệt là CYP2C19 và CYP3A4. Việc hiểu rõ các tương tác này giúp tăng hiệu quả điều trị và giảm nguy cơ tác dụng phụ.

1. Các thuốc hầu như không bị ảnh hưởng

Không có tương tác đáng kể với: thức ăn, rượu, amoxicilin, bacampicilin, cafein, lidocain, quinidin, theophyli

2. Các thuốc có nồng độ tăng khi dùng chung với thuốc Omeprazol

Do Omeprazol ức chế CYP2C19, một số thuốc có thể tăng nồng độ trong máu, do đó cần theo dõi lâm sàng và cân nhắc điều chỉnh liều:

• Ciclosporin
• Diazepam
• Phenytoin
• Warfarin

3. Tăng tác dụng của một số thuốc khi phối hợp

• Kháng sinh điều trị H. pylori: Omeprazol làm tăng hiệu quả tiệt trừ của amoxicilin hoặc clarithromycin.
• Thuốc chống đông nhóm dicoumarol: tăng tác dụng chống đông.
• Nifedipin: tăng tác dụng hạ huyết áp.

4. Thuốc làm thay đổi nồng độ Omeprazol

• Clarithromycin: làm tăng sinh khả dụng Omeprazol, có thể tăng AUC gần gấp đôi.
• Thuốc cảm ứng CYP2C19/CYP3A4 như rifampin, St. John’s wort sẽ làm giảm nồng độ Omeprazol.

5. Tương tác ảnh hưởng hấp thu thuốc khác

Do tăng pH dạ dày, Omeprazol có khả năng làm giảm hấp thu của:

• Ketoconazol
• Erlotinib
• Ampicilin dạng ester
• Muối sắt
• Digoxin

Xử trí khi quá liều thuốc Omeprazol

Quá liều Omeprazol thường hiếm gặp và nhìn chung ít gây biến chứng nghiêm trọng. Liều uống tới 160 mg, hoặc liều tiêm tĩnh mạch lên đến 200 mg/ngày và thậm chí 520 mg trong 3 ngày đều được ghi nhận dung nạp tốt. Các triệu chứng quá liều nếu xảy ra thường nhẹ và thoáng qua.

1. Triệu chứng quá liều có thể gặp

• Buồn ngủ
• Nhức đầu
• Nhịp tim nhanh
• Cảm giác bối rối hoặc khó chịu nhẹ

Hầu hết trường hợp đều hồi phục hoàn toàn mà không để lại di chứng.

2. Nguyên tắc xử trí khi quá liều

Hiện chưa có thuốc giải độc đặc hiệu cho Omeprazol, vì vậy điều trị chủ yếu là hỗ trợ và điều trị triệu chứng:

• Theo dõi các dấu hiệu sinh tồn (mạch, huyết áp, nhịp thở).
• Theo dõi nhịp tim nếu người bệnh có triệu chứng hồi hộp hoặc tim đập nhanh.
• Điều trị triệu chứng nếu cần (ví dụ giảm đau đầu, bù dịch).
• Không cần rửa dạ dày trong hầu hết trường hợp vì Omeprazol có độc tính thấp.
• Omeprazol không bị loại bỏ bằng thẩm tách máu, do đó chạy thận không có tác dụng.

Phụ nữ có thai và cho con bú

1. Phụ nữ có thai

• Các nghiên cứu trên động vật không ghi nhận Omeprazol gây dị tật bẩm sinh hoặc độc tính trên thai.
• Dữ liệu trên người hiện có không cho thấy nguy cơ rõ ràng, tuy nhiên số lượng nghiên cứu còn hạn chế nên không thể loại trừ hoàn toàn rủi ro.
• Vì vậy, thuốc Omeprazol chỉ nên dùng cho phụ nữ mang thai khi thật sự cần thiết, cân nhắc giữa lợi ích điều trị và nguy cơ tiềm tàng cho thai nhi.

2. Phụ nữ cho con bú

• Omeprazol được tiết vào sữa mẹ.
• Với liều thấp (dưới 20 mg/ngày), thuốc xuất hiện trong sữa mẹ ở nồng độ rất thấp, thường không gây ảnh hưởng đến trẻ bú mẹ.
• Tuy nhiên, vì dữ liệu vẫn còn hạn chế, người bệnh cần hỏi ý kiến Bác sĩ, Dược sĩ trước khi sử dụng.
• Nếu cần dùng Omeprazol, nên chọn liều thấp nhất có hiệu quả, theo dõi trẻ về các dấu hiệu bất thường như kích thích, rối loạn tiêu hóa.

Cách bảo quản thuốc Omeprazol

• Tránh ánh sáng và độ ẩm.
• Bảo quản thuốc ở nhiệt độ 15 – 30oC.
• Dung dịch tiêm tĩnh mạch phải được dùng trong vòng 4 giờ sau khi pha.
• Không được tiêm nếu dung dịch đã đổi màu hoặc có cặn tủa.

Omeprazol là thuốc PPI được sử dụng rộng rãi và hiệu quả trong điều trị các bệnh lý liên quan đến tăng tiết acid dạ dày như loét dạ dày – tá tràng, trào ngược dạ dày – thực quản và hội chứng Zollinger–Ellison. Trên đây là những thông tin tham khảo từ YouMed về thuốc omeprazol. Nếu có bất cứ vấn đề gì, hãy liên hệ với bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa hay dược sĩ để được tư vấn cụ thể.