Tìm Hiểu Chủ Nghĩa Trotsky - BBC Vietnamese

Năm 2004, bản gốc không bị cắt xén như thời Liên Xô của phim Chiến hạm Potemkin, với cả hình và tiếng của Leon Trotsky mới ra mắt công chúng châu Âu

Cộng sản Đệ Tứ là cách gọi tiếng Việt của Quốc tế Cộng sản thứ Tư do Leon Trotsky (1879 - 1940) lập ra.

Lịch sử phong trào cộng sản thế giới bắt đầu của Karl Marx, người sáng lập ra Quốc tế Công nhân tức Quốc tế Cộng sản đầu tiên ở Luân Đôn năm 1864.

Sau đó, Friederich Engels, August Bebel, Karl Kautsky, và Georgi Valentinovich Plekhanov cùng những người khác lập ra Quốc tế II năm 1889 tức tiền thân của phong trào xã hội dân chủ sau này.

Lenin cho rằng Quốc tế hai thỏa hiệp với chế độ tư sản nên lập ra Quốc tế III năm 1919 ở Nga tức Comintern. Những người theo Comintern ở châu Á có Mao Trạch Đông và Hồ Chí Minh v.v.

Nhân vật Trotsky

Leon Trotsky tên thật là Lev Davidovich Bronshtein, người gốc Do Thái. Tham gia hoạt động cách mạng từ khi mới 15 tuổi, ông bị bắt và tù đày dưới thời Sa Hoàng. Trotsky trở thành nhân vật số hai chỉ sau Lenin trong cuộc Cách mạng tháng Mười ở Nga và là tổng tư lệnh đầu tiên của Hồng Quân.

Mâu thuẫn về tư tưởng và cuộc tranh giành quyền lực sau khi Lenin chết nổ ra giữa Trotsky và Stalin, đưa đến chỗ Trotsky bị loại khỏi đảng cộng sản và phải ra nước ngoài sống lưu vong năm 1927.

Trotsky đã tập hợp những người chống trên toàn thế giới lại đường lối Stalin mà họ cho là phản bội Lenin, để lập ra Quốc tế Tư. Họ cho rằng Stalin đã biến Liên Xô thành một bộ máy quan liêu khổng lồ, đàn áp công nhân.

Cuộc thanh trừng đẫm máu tại Liên Xô và các nước Đông Âu đã tiêu diệt phần lớn những người theo tư tưởng 'cách mạng liên tục' của Trotsky trong nhiều thập niên.

Cái chết của Lenin năm 1924 mở đầu cho cuộc tranh chấp quyền lực giữa Stalin và Trotsky

Báo chí Việt Minh từng gọi nhóm Trotsky Việt Nam là 'chó săn theo phát-xít' dù trên thực tế những người Trotsky chống cả phe Trục và thực dân Pháp.

Bản thân Trotsky bị mật vụ Liên Xô chém chết ở Mexico năm 1940 nhưng lý tưởng Đệ Tứ vẫn tiếp tục được duy trì ở nhiều nước châu Âu và cả ở châu Á tuy chỉ ở bên lề của phong trào công nhân.

Tại Anh, kể từ những năm 70 đến nay vẫn có những nhóm 'Công nhân xã hội chủ nghĩa' (Socialist workers) theo Quốc Tế Tư.

Một kiểu cộng sản khác

Bi kịch của phong trào Đệ Tứ giúp họ phần nào nhận được cảm tình của dư luận nhưng các sử gia cũng không quên nhắc đến sự tàn bạo của Trotsky trong cuộc nội chiến ở Nga khi ông ta chỉ huy Hồng Quân.

Thậm chí, trong việc giết những người theo phái tư sản Bạch Vệ, Trotsky còn có quan điểm cực đoan hơn cả Stalin. Lý thuyết 'cách mạng liên tục' của Trotsky là một trong những dạng tư tưởng cực tả nhất từ trước tới nay.

Một trong những lý do khiến phái Đệ Tứ ít bị chỉ trích là vì họ chưa bao giờ cầm quyền ở một nước nào cả và vì thế không bị phê phán là bạo quyền hay lạm dụng quyền lực.

Hiện nay, đa số những người Đệ Tứ ở châu Âu dù không ưa chế độ dân chủ nghị viện nhưng không kêu gọi bạo hành hay lật đổ.

Nhà nghiên cứu người Anh Simon Pirani cho BBC Việt Ngữ biết rằng trong một cuộc nói chuyện cách đây chừng hai tháng với ông Ngô Văn, một trong số ít những người Việt theo chủ nghĩa Trotsky vừa qua đời, ông Văn đã bác bỏ quan điểm cộng sản Đệ Tứ và có hướng theo phái 'tự do triệt để' (libertarianism).

Ông Hoàng Khoa Khôi, một nhân vật Đệ Tứ khác ở Pháp, cũng từng nói nay ông tin rằng dân chủ đa nguyên là tốt cho Việt Nam chứ không phải 'cách mạng công nhân liên tục' như lý thuyết của Trotsky.