Tình Trạng Rắn Lục Xuất Hiện Nhiều ở Việt Nam Trong Thời Gian Gần đây

Việt Nam là nước có sự đa dạng về các loài rắn. Riêng về các loài rắn lục, hiện ghi nhận 22 loài thuộc họ rắn lục Viperidae. Riêng nhóm rắn lục có màu xanh (thuộc giống Trimeresurus) có 8 loài. Loài phổ biến nhất là rắn lục mép trắng (hay còn gọi là rắn lục đuôi đỏ, rắn lục tre: Trimeresurus albolabris).

Sơ bộ đặc điểm hình thái và sinh sản của rắn lụcCác loài rắn lục có xương hàm trên ngắn, có 2 móc độc lớn ở phía trước hàm, có ống dẫn nọc thông với tuyến độc. Đầu hình tam giác phủ toàn vảy nhỏ hoặc lẫn vảy lớn phân biệt rất rõ với cổ. Đa số loài có hố má trung gian giữa mắt và mũi. Hố má có chức năng cảm giác nhiệt, nhờ đó, rắn nhận biết con mồi có máu nóng (chim, thú) ở gần chúng.

Ảnh minh họa

Rắn lục mép trắng Trimeresurus albolabris:

• Hình thái: rắn dài khoảng 40-65 cm, lưng màu xanh lá cây, đôi khi có các vệt trắng mờ ngang thân, hai bên sườn có sọc màu trắng sát với bụng (sọc này thường không có hoặc rất mờ ở con cái), phần mút đuôi thường có màu đỏ tía (nên gọi là rắn lục đuôi đỏ).
• Phân bố: rắn lục mép trắng phân bố ở vùng rừng trong cả nước, kể cả các đảo lớn.
• Tập tính: rắn sống trên đất hay trên cây (thân bám và đuôi cuộn vào cành cây treo mình để rình mồi), cách mặt đất từ 0,2-1,5 m. Rắn ăn động vật có xương sống như thú nhỏ, thằn lằn, ếch nhái, có khi ăn cả côn trùng. Rắn thường không chủ động tấn công người.
• Sinh sản: đẻ trứng thai (tức là con cái sản sinh ra trứng, sau khi được thụ tinh trứng phát triển trong cơ thể rắn mẹ thành con non). Mùa giao phối khoảng tháng 3 đến tháng 5, sinh sản vào tháng 8 đến tháng 11, đẻ từ 4-14 con một lứa, con non khoảng 130-145 mm.

Rắn lục đuôi đỏ. Ảnh: Nguyễn Quảng Trường

Cách phòng tránh rắn cắn

Trước tình trạng xuất hiện nhiều rắn lục trong thời gian gần đây, nhiều người bị cắn đã phải nhập viện, gây tâm lý lo lắng cho người dân, các nhà khoa học, chuyên gia đưa ra một số lời khuyên phòng tránh rắn cắn như sau:

• Rắn lục thường sống ở trên các bụi cây ven rừng, nương rẫy hoặc vườn nhà dân, khi di chuyển có thể bò trên đất. Do vậy, để tránh rắn xâm nhập vào nhà cần phát quang các bụi rậm, dây leo quanh nhà.
• Rắn thường ra hoạt động ban đêm, nếu đi lại vào ban đêm cần có đèn pin soi hai bên lối đi để kịp thời phát hiện rắn ở ven đường đi. Trong trường hợp đi rừng cần đi giầy, ủng. Bắt rắn cần có dụng cụ (gậy, kẹp, găng tay da)

Làm gì khi bị rắn cắn

Theo khuyến cáo của cơ quan y tế, nọc độc của rắn lục thường tác động lên hệ tuần hoàn gây rối loạn đông máu, sưng nề hoặc hoại tử. Nọc độc của rắn lục thường không tác dụng lên hệ thần kinh như nhóm hổ mang, cạp nong, cạp nia nên không gây liệt. Người bị rắn cắn cần phải:

• Hạn chế vận động tối đa vì vận động sẽ làm tăng nhanh quá trình tác động của nọc đến các phần khác của cơ thể. Khi bị cắn nên đưa bệnh nhận đến cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra và tiêm huyết thanh chống độc. Hiện ở Việt Nam đã có huyết thanh chống độc của rắn lục xanh.
• Đối với rắn lục không nên rạch vết thương vì có thể làm mất máu cấp.
• Nếu có thể nên bắt con vật cắn đem theo đến bệnh viện để bác sĩ xác định đúng chủng loại huyết thanh cần sử dụng.
• Không nên ga-rô bằng dây cao su (dễ gây hoại tử do thiếu máu cung cấp đến phần cơ thể phía dưới băng ga-rô). Đối với rắn lục thì có khuyến cáo không cần ga-rô.
• Không nên rạch vết cắn, hút máu từ vết cắn (bằng ống hút hoặc miệng), đắp các loại thuốc không rõ nguồn gốc và không biết chính xác tác dụng vì có thể gây nhiễm trùng.
• Nên nhớ rằng mỗi con rắn chỉ tiêm một phần của nọc độc của nó trong mỗi lần cắn, vì vậy nó vẫn có thể tiếp tục gây tổn thương sau khi đã cắn lần đầu tiên. Một con rắn đã chết, thậm chí một cái đầu rắn bị cắt rời, vẫn có thể cắn và phóng nọc độc theo phản xạ cho đến 90 phút sau khi chết (đã có trường hợp đầu bếp ở Trung Quốc bị đầu rắn hổ mang cắn khi chế biến thức ăn từ rắn: Vnexpress ngày 24/8/2014).

Để có thông tin chi tiết hơn, có thể liên lạc với khoa chống độc của các bệnh viện để được tư vấn.

Tổng hợp và cung cấp tin: Nguyễn Quảng Trường - Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vậtXử lý tin: Minh Tâm