Tôn Lượng – Wikipedia Tiếng Việt

Đông Ngô Phế Đế東吳廢帝
Vua Trung Hoa (chi tiết...)
Hoàng đế Đông Ngô
Trị vì	252 – 258
Tiền nhiệm	Đông Ngô Đại Đế
Kế nhiệm	Đông Ngô Cảnh Đế
Thông tin chung
Sinh	243
Mất	260 (18 tuổi)Kiến Nghiệp, Giang Tô
Tên đầy đủ Húy: Tôn Lượng (孫權)Tên tự: Tử Minh (子明) Niên hiệu Kiến Hưng 252—253 Ngũ Phụng 254—256 Thái Bình 256—258
Triều đại	Nhà Đông Ngô
Thân phụ	Tôn Quyền

Tôn Lượng (chữ Hán: 孫亮, bính âm: Sun Liang (243 - 260) tự là Tử Minh (子明), là vị hoàng đế thứ hai của nhà Đông Ngô trong thời kỳ Tam Quốc của lịch sử Trung Quốc.

Thân thế

[sửa | sửa mã nguồn]

Tôn Lượng là con trai út của Ngô Đại đế Tôn Quyền, vua đầu tiên của nhà Đông Ngô. Trong số những người anh của ông thì Tôn Đăng, Tôn Lự mất sớm, thái tử Tôn Hòa bị phế truất, hoàng tử thứ tư là Tôn Bá do có âm mưu tạo phản nên cũng bị ép tự tử, hai người anh còn lại là hoàng tử thứ năm Tôn Phấn và hoàng tử thứ sáu Tôn Hưu đều không được vua cha xem trọng, do đó Tôn Lượng được lập làm thái tử. Mẹ ông là Phan thị cũng được phong làm hoàng hậu.

Năm 252, Phan hoàng hậu bị một ả cung nữ sát hại, ít lâu sau Tôn Quyền cũng qua đời. Tôn Lượng lúc đó mới 10 tuổi được lập làm hoàng đế.

Hoàng đế Đông Ngô

[sửa | sửa mã nguồn]

Xử án mật mơ

[sửa | sửa mã nguồn]

Tục truyền có lần Tôn Lượng đi thưởng ngoạn trong vườn, muốn ăn một quả mơ xanh. Ông bèn sai viên hoàng môn đi lấy mật mơ. Khi hoàng môn đem mật đến, Tôn Lượng thấy trong chén mật có mấy viên phân chuột, bèn gọi quan giữ kho đến hỏi lý do. Quan giữ kho kiên quyết chối không nhận. Để tìm ra thủ phạm, Tôn Lượng hỏi

Hoàng môn có đến đòi mật ăn bao giờ không?

Viên giữ kho trả lời rằng có, nhưng hắn không có cho. Tôn Lượng nghĩ rằng hoàng môn thù viên giữ kho không cho mật nên tìm cớ hãm hại, bèn sai cắt phân chuột ra nếu trong thấm mật thì đã lâu còn khô ráo thì mới bỏ vào, quả nhiên khi cắt ra thì bên trong khô. Viên hoàng môn đành phải nhận tội.

Gia Cát Khác nắm quyền

[sửa | sửa mã nguồn]

Từ sau khi Tôn Lượng lên nối ngôi thì tuổi của ông vẫn còn nhỏ, quyền hành trong triều do các đại thần là Gia Cát Khác, Đằng Dận, Lã Đại phụ chính.

Những năm đầu tiên thời Tôn Lượng, Gia Cát Khác ra lệnh thủ tiêu chế độ giám sát dân, bỏ chức quan Giám sát, xóa bỏ thuế còn nợ của dân và xóa bỏ thuế quan. Do đó nhân dân trong nước Đông Ngô rất ca ngợi Gia Cát Khác.

Tháng chạp năm đó, nhân Tôn Quyền mới mất, đại thần nước Ngụy Tư Mã Sư chia quân thành ba cánh tiến công vào Đông Ngô. Gia Cát Khác nghe tin, bèn mang 4 vạn quân đi ngày đêm tới Đông Hưng cứu viện. Hồ Tôn lệnh cho quân sĩ làm cầu nổi vượt qua hồ, tiến gần vào đập, chia quân làm 2 đường. Gia Cát Khác bèn cắt đặt Đinh Phụng cùng Lã Cứ, Lưu Tán đi trước. Đinh Phụng hành quân khẩn cấp đến chiếm cứ Từ Đường, nhân lúc Hồ Tôn trễ nải canh phòng vì trời đang tuyết, phát lệnh tấn công. Quân tiên phong của Tào Ngụy bị đánh tan tành, cùng lúc cánh quân Lã Cứ tiến đến trợ chiến, quân Ngụy đại bại, rơi xuống sông chết rất nhiều.

Quân Ngô đại thắng, giết hơn 1 vạn quân Ngụy và thu nhiều xe cộ, trâu ngựa. Do chiến công này, Tôn Lượng phong cho Gia Cát Khác làm Dương Đô hầu, cai quản Kinh châu và Dương châu, nắm toàn quyền trong quân đội.

Đầu năm 253, Gia Cát Khác muốn thừa thắng diệt Ngụy, bèn hạ lệnh triệu tập toàn bộ thanh niên trai tráng trong nước, tiến hành bắc phạt, bất chấp sự phản đối của các triều thần khác. Tháng 3 năm đó, hơn 20 vạn quân Ngô tiến quân lên phía bắc, tiến đánh Tân Thành.[1] Tướng Ngụy là Trương Đặc cố thủ thành trì, khiến Gia Cát Khác đánh mãi không hạ được. Quân Ngô sinh ra mệt mỏi, chán nản, nhiều người mắc bệnh. Gia Cát Khác cho rằng họ lười biếng nên dọa giết, vì vậy từ đó không ai dám báo cáo về tình hình quân sĩ mang bệnh. Quân tướng bất mãn với Gia Cát Khác, nhiều người bỏ sang hàng Ngụy. Giữa lúc đó tướng Ngụy Vô Khâu Kiệm và Văn Khâm phát động tấn công, quân Ngô thua tan tác, rút về Kiến Nghiệp.[2]

Sau khi về kinh, Gia Cát Khác lại tiến hành thanh trừng và chém giết những người không phục mình và chuẩn bị đánh Ngụy lần nữa. Điều này khiến Gia Cát Khác mất lòng người dân Đông Ngô.

Đảo chính cung đình

[sửa | sửa mã nguồn]

Thấy Gia Cát Khác ngang ngược, tông thất nước Ngô là Tôn Tuấn quyết định tiến hành đảo chính để lật đổ ông ta. Tôn Tuấn tâu với Tôn Lượng việc này và được ông đồng tình. Tháng 10 năm đó, Tôn Tuấn bày tiệc rượu trong cung và mời Gia Cát Khác đến. Gia Cát Khác không nghe lời Trương Ước, tự mình vào cung mà không đề phòng gì

Khi Gia Cát Khác đang uống rượu, Tôn Lượng đi ra theo kế hoạch từ trước, Tôn Tuấn cũng lấy cớ ra nhà tiêu, thay bộ quần áo ngắn rồi bất ngờ ra lệnh cho quân đao phủ vào bắt Gia Cát Khác theo chiếu lệnh. Gia Cát Khác không kịp trở tay, bị Tôn Tuấn chém cùng với Trương Ước. Triều đình ra lệnh tru di toàn bộ họ Gia Cát.

Tôn Lâm chuyên chính

[sửa | sửa mã nguồn]

Sau khi diệt xong Gia Cát Khác, Tôn Lượng phong cho Tôn Tuấn làm thừa tướng. Nhiều người không phục Tôn Tuấn thường sai người ám sát ông ta khiến triều chính rối loạn. Tôn Tuấn cho thanh trừng dã man những người chống đối mình.

Năm 255, Tôn Tuấn đem quân đánh Ngụy, giao chiến ở Hoài Hà và giành thắng lợi, buộc tướng Ngụy Văn Khâm đầu hàng. Từ đó quyền lực của Tôn Tuấn lớn mạnh. Năm sau, Tuấn sai Lã Cử đem quân đánh Ngụy lần thứ hai, nhưng khi chiến tranh đang diễn ra thì Tôn Tuấn qua đời. Em là Tôn Lâm lên kế nhiệm chức thừa tướng, giữ chức Thị trung vũ vệ tướng quân, nắm quyền trong triều.

Triều đình vẫn có nhiều người không phục Tôn Lâm chuyên quyền. Tướng quân Lã Cứ và Văn Khâm dâng biểu xin phong Đằng Dận làm thừa tướng để chống lại Tôn Lâm. Tôn Lâm biết chuyện bèn giết chết cả hai người. Sau đó Tôn Lâm lại thanh trừng tướng chống đối khác là Chu Dị, ngày càng trở nên kiêu căng hống hách.

Năm 258, tướng Ngụy là Gia Cát Đản khởi binh chống quyền thần Tư Mã Chiêu, đề nghị Đông Ngô hợp tác. Tôn Lâm sai Toàn Dịch cùng Văn Khâm mang quân vượt sông giúp Gia Cát Đản, còn mình cũng khởi đại binh theo sau đóng ở xa Thọ Xuân. Trong khi Gia Cát Đản bị Tư Mã Chiêu vây hãm trong thành, Tôn Lâm không đến ứng cứu, cuối cùng Gia Cát Đản bị diệt.[3]

Bị phế và qua đời

[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 257, Tôn Lượng lên 14 tuổi, bắt đầu tự quyết việc triều chính và tự thiết lập cho mình một đội hộ vệ riêng gồm những thanh niên cùng tuổi với mình. Tôn Lâm thấy không còn chuyên quyền được như trước và tỏ ra lo lắng về sự trưởng thành của ông.

Năm 258, sau thất bại ở miền Bắc, Tôn Lâm thấy vua không bằng lòng với mình, bèn không về Kiến Nghiệp, và sai những người thân tín vào làm túc vệ bên cạnh Tôn Lượng, thay những người Tôn Lượng đã lựa chọn. Tôn Lượng càng tức giận, bèn sai tướng Lưu Thừa (劉丞) và cha vợ là Toàn Thượng (全尚) cùng anh rể Toàn Ký (全記) chuẩn bị lật đổ Tôn Lâm.

Tuy nhiên, Toàn Thượng lại lộ chuyện với vợ. Vợ Toàn Thượng là chị họ Tôn Lâm nên báo cho Tôn Lâm biết. Tôn Lâm lập tức ra tay trước, mang quân bắt giữ Toàn Thượng, giết Lưu Thừa, rồi mang quân vào bao vây cung điện, lấy cớ Tôn Lượng bị điên, ép các quan phế truất ông, giáng ông làm Cối Kê vương.

Tôn Lâm lập anh ông là Tôn Hưu lên ngôi tức là Ngô Cảnh đế. Mấy tháng sau, Tôn Hưu tiến hành đảo chính lật đổ và giết chết Tôn Lâm. nhưng Hưu vẫn lo ông sẽ có âm mưu chống lại mình.

Năm 260, ở Cối Kê xuất hiện bài đồng dao, đại ý nói Tôn Lượng sẽ có thể trở về Kiến Nghiệp. Sau lại có người tố cáo ông dùng phép thuật chống lại Tôn Hưu. Tôn Hưu tức giận, sai giải Tôn Lượng đến điều tra, cuối cùng ông bị giáng làm Hầu Quan hầu[4] và bị đày đến Hầu Quan, giữa đường thì ông qua đời. Tam quốc chí cho rằng có thể Tôn Lượng tự sát, song cũng có thuyết nói cái chết của ông là do Tôn Hưu sai người đầu độc. Năm đó Tôn Lượng 18 tuổi.

Gia đình

[sửa | sửa mã nguồn]

• Cha: Ngô Đại Đế Tôn Quyền
• Mẹ: Phan hầu
• Anh em
  • Tôn Đăng, tự Tử Cao (mất sớm)
  • Tôn Lự, tự Tử Trí
  • Tôn Hòa, tự Tử Hiếu
  • Tôn Bá, tự Tử Uy
  • Tôn Phấn, tự Tử Dương
  • Tôn Hưu, tự Tử Liệt
  • Tôn Lỗ Ban (chị)
  • Tôn Dục (chị)
• Hậu phi
  • Toàn Huệ Giải, năm 253 được lập làm hoàng hậu

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

• Tôn Quyền
• Gia Cát Khác
• Tôn Lâm
• Tôn Hưu

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

• Tam quốc chí
• Lê Đông Phương, (2007), Kể chuyện Tam Quốc, Nhà xuất bản Đà Nẵng

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ quận Hợp Phì, Dương châu
2. ^ Nay thuộc Nam Kinh
3. ^ Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 421
4. ^ Hầu Quan nay thuộc tỉnh Phúc Kiến

x t s Nhân vật thời Hán mạt và Tam Quốc
Nhàcai trị	Đông Hán Linh đế • Thiếu đế • Hiến đế Tào Ngụy Vũ đế • Văn đế • Minh đế • Linh công • Cao Quý hương công • Nguyên đế Thục Hán Tiên Chủ (Chiêu Liệt đế) • Hậu Chủ (Hoài đế) Đông Ngô Vũ Liệt đế • Hoàn vương • Đại đế • Phế đế • Cảnh đế • Mạt đế Tây Tấn Tuyên vương • Cảnh vương  • Văn vương • Vũ đế Khác Đổng Trác • Công Tôn Toản • Lưu Biểu • Lưu Tông • Lưu Ngu • Lưu Yên • Lưu Chương • Lã Bố • Mã Đằng • Viên Thiệu • Viên Thuật • Trương Giác • Trương Lỗ • Công Tôn Độ • Công Tôn Khang • Công Tôn Cung • Công Tôn Uyên • Hàn Toại • Lưu Do • Lưu Đại • Lưu Sủng • Sĩ Nhiếp • Viên Đàm • Viên Hi • Viên Thượng
Hậu phi phu nhân	Đông Hán Đổng thái hậu • Hà thái hậu • Đổng quý nhân • Phục hoàng hậu • Tào hoàng hậu Tào Ngụy Đinh phu nhân • Biện phu nhân • Hoàn phu nhân • Chân hoàng hậu • Quách hoàng hậu • Ngu phi • Mao hoàng hậu • Quách hoàng hậu • Chân hoàng hậu • Trương hoàng hậu • Vương hoàng hậu • Biện hoàng hậu • Biện hoàng hậu Thục Hán Cam phu nhân • My phu nhân • Tôn phu nhân • Ngô hoàng hậu • Trương hoàng hậu • Trương hoàng hậu Đông Ngô Ngô phu nhân • Đại Kiều • Bộ phu nhân • Vương phu nhân • Vương phu nhân • Phan hoàng hậu • Toàn hoàng hậu • Hà thái hậu • Trương phu nhân • Chu hoàng hậu  • Đằng hoàng hậu Khác Triệu Nga • Thái Diễm • Hoàng Nguyệt Anh • Tiểu Kiều • Từ phu nhân • Tân Hiến Anh • Vương Dị • Tôn Lỗ Ban • Tôn Lỗ Dục • Lục Úc Sinh • Nguyễn phu nhân • Trương Xuân Hoa • Hạ Hầu Huy • Dương Huy Du • Vương Nguyên Cơ
Quan lại	Tào Ngụy Ẩn Phồn • Bà Khâm • Bàng Dục • Bào Huân • Bỉnh Nguyên • Bùi Tiềm • Cao Đường Long • Cao Nhu • Chu Thước • Chung Do • Chung Dục • Diêm Ôn • Du Sở • Dương Bái • Dương Phụ • Dương Tu • Dương Tuấn • Đặng Dương • Đặng Hi • Đinh Dị • Đinh Mật • Đinh Nghi • Đinh Phỉ • Đô Thị Ngưu Lợi • Đỗ Kỳ • Đỗ Tập • Đỗ Thứ • Đổng Chiêu • Đổng Ngộ • Giả Hủ • Hạ Hầu Hòa • Hạ Hầu Huệ • Hạ Hầu Huyền • Hạ Hầu Uy • Hà Yến • Hàm Đan Thuần • Hàn Kỵ • Hàn Phạm • Hàn Tung • Hạo Chu • Hí Chí Tài • Hình Ngung • Hình Trinh • Hoa Hâm • Hòa Hiệp • Hoàn Điển • Hoàn Giai • Hoàn Phạm • Hoàn Uy • Hồ Chất • Hứa Chi • Hứa Doãn • Hứa Du • Kê Hỉ • Kê Khang • Khoái Việt • Lệnh Hồ Ngu • Lệnh Hồ Thiệu • Lộ Túy • Lư Dục • Lưu Dị • Lưu Diệp • Lưu Đào • Lưu Nghị • Lưu Phóng • Lưu Phức • Lưu Thiệu • Lưu Tiên • Lưu Tĩnh • Lưu Trinh • Lương Mậu • Lương Tập • Lý Nghĩa • Lý Phong • Lý Thắng • Mã Tuân • Mãn Vĩ • Mạnh Khang • Mạnh Kiến • Mao Giới • Mộc Tịnh • Ngu Tùng • Nguyễn Tịch • Nguyễn Vũ • Ngư Hoạn • Ôn Khôi • Phó Cán • Phó Hỗ • Phó Huyền • Phó Tốn • Quách Gia • Quốc Uyên • Sơn Đào • Tào Bưu • Tào Cứ • Tào Hùng • Tào Hi • Tào Lễ • Tào Vũ • Tảo Chi • Tân Tì • Tân Sưởng • Tất Kham • Thạch Thao • Thôi Diệm • Thôi Lâm • Thôi Tán • Thương Từ • Thường Lâm • Tiết Đễ • Tô Lâm • Tôn Tư • Tôn Ung • Trần Đăng • Trần Kiều • Trần Lâm • Trần Quần • Trình Dục • Trình Vũ • Trịnh Hồn • Trịnh Mậu • Trịnh Tiểu Đồng • Trịnh Xung • Trọng Trường Thống • Trương Cung • Trương Ký • Trương Phạm • Trương Tập • Trương Thừa • Tuân Du • Tuân Duyệt • Tuân Dực • Tuân Nghĩ • Tuân Úc • Tuân Vĩ • Tư Mã Chi • Tư Mã Lãng • Tư Mã Phu • Tư Mã Sư • Tư Mã Ý • Từ Cán • Từ Mạc • Từ Tuyên • Tưởng Ban • Tưởng Tế • Ứng Cừ • Ứng Sướng • Ứng Thiệu • Vệ Ký • Vệ Trăn • Vi Đản • Vi Khang • Viên Hoán • Viên Khản • Vũ Chu • Vương Hùng • Vương Lãng • Vương Nghiệp • Vương Quán • Vương Quảng • Vương Tất • Vương Tu • Vương Túc • Vương Tư • Vương Tượng • Vương Xán Thục Hán Ân Quán • Âm Hóa • Bàng Lâm • Bàng Thống • Bành Dạng • Bùi Tuấn • Diêu Trụ • Doãn Mặc • Dương Hồng • Dương Hí • Dương Nghi • Dương Ngung • Đặng Lương • Đỗ Quỳnh • Đỗ Vi • Đổng Doãn • Đổng Hòa • Đổng Khôi • Đổng Quyết • Gia Cát Kiều • Gia Cát Lượng • Gia Cát Quân • Giản Ung • Hà Chi • Hà Tông • Hoàng Hạo • Hồ Tiềm • Hứa Tĩnh • Hứa Từ • Hướng Lãng • Khước Chính • Lã Khải • Lã Nghệ • Lai Mẫn • Lại Cung • Liêu Lập • Lưu Ba • Lưu Cán • Lưu Diệm • Lưu Độ • Lý Mạc • Lý Mật • Lý Thiệu • Lý Triều • Lý Nghiêm • Lý Phong • Lý Phúc • Lý Soạn • Mã Lương • Mạnh Quang • My Trúc • Phàn Kiến • Pháp Chính • Phí Thi • Phí Y • Quách Du Chi • Tần Mật • Tập Trinh • Thường Úc • Tiều Chu • Tôn Càn • Tông Dự • Trần Chấn • Trần Chi • Trần Thọ • Trình Kỳ • Trương Biểu • Trương Duệ • Trương Thiệu • Trương Tồn • Từ Thứ • Tưởng Hiển • Tưởng Uyển • Xạ Kiên • Xạ Viên • Y Tịch • Vương Liên • Vương Mưu • Vương Phủ • Vương Sĩ Đông Ngô Ân Lễ  • Bộ Chất • Bộc Dương Hưng • Cố Đàm • Cố Đễ • Cố Thiệu • Cố Ung • Cố Vinh • Chu Trị • Chung Ly Mục • Diêu Tín • Dương Đạo • Dương Trúc • Đằng Dận • Đằng Mục • Đằng Tu • Đinh Mật • Đổng Triều • Gia Cát Cẩn • Gia Cát Khác • Hà Định • Hạ Thiệu • Hà Thực • Hác Phổ • Hoa Dung • Hoa Hạch • Hoàn Di • Hoằng Cầu • Hồ Tống • Hồ Xung • Hứa Cống • Khám Trạch • Kỵ Diễm • Kỷ Trắc • Lã Ý • Lạc Thống • Lâu Huyền • Lỗ Túc • Lục Cơ • Lục Hỉ • Lục Khải • Lục Mạo • Lục Tích • Lục Vân • Lục Y • Lưu Cơ • Lưu Đôn • Mạnh Nhân • Nghiêm Tuấn • Ngô Xán • Ngô Phạm • Ngu Phiên • Ngu Dĩ • Ngu Thụ • Phan Tuấn • Phạm Chẩn • Phạm Thận • Phùng Hi • Sầm Hôn • Tạ Cảnh • Tạ Thừa • Thạch Vĩ • Thái Sử Hưởng • Thẩm Hành • Thị Nghi • Tiết Doanh • Tiết Hủ • Tiết Tống • Toàn Ký • Toàn Thượng • Tôn Bá • Tôn Dực • Tôn Đăng • Tôn Hòa • Tôn Khuông • Tôn Kỳ • Tôn Lâm • Tôn Lự • Tôn Phấn • Tôn Thiệu • Tôn Tuấn • Tôn Tư • Tôn Ý • Trần Hóa • Triệu Đạt • Trình Bỉnh • Trương Chấn • Trương Chiêu • Trương Đễ • Trương Hoành • Trương Hưu • Trương Nghiễm • Trương Ôn • Trương Thừa • Từ Tường • Ung Khải • Vạn Úc • Vi Chiêu • Vương Phồn Tây Tấn Bùi Khải • Bùi Tú • Đỗ Chẩn • Đỗ Liệt • Giả Sung • Hà Phàn • Hà Tăng • Hà Trinh • Hầu Sử Quang • Hoàng Phủ Yến • Hồ Uy • Hướng Hùng • Lư Khâm • Lưu Nghị • Lưu Thực • Ngụy Thư • Phan An • Phùng Dư • Thọ Lương • Thoán Cốc • Thường Kỵ • Tô Du • Trương Hoa • Tuân Húc • Tư Mã Du • Ứng Trinh • Vệ Quán • Văn Lập • Vương Lãm • Vương Nghiệp • Vương Nhung • Vương Thẩm • Vương Tường Khác Lư Thực • Trương Nhượng • Triệu Trung • Tào Tung • Trương Ôn • Hàn Phức • Hoàng Uyển • Ngũ Quỳnh • Trần Cung • Thư Thụ • Điền Phong • Thẩm Phối • Bàng Kỷ • Quách Đồ • Tân Bình • Điền Trù • Đào Khiêm • Tuân Thầm • Trịnh Thái • Hà Ngung • Phó Tiếp • Cái Huân • Trần Kỷ • Trần Khuê • Trương Dương • Triệu Kỳ • Dương Bưu • Mã Mật Đê • Vương Doãn • Sĩ Tôn Thụy • Khổng Dung • Khổng Trụ • Tang Hồng • Ngụy Phúng • Lý Tiến • Lý Nho • Trương Mạc • Trương Siêu • Quản Ninh • Viên Di • Vương Liệt • Thái Ung • Gia Cát Huyền • Lưu Kỳ • Khoái Lương • Hàn Huyền • Đổng Phù • Triệu Vĩ • Vương Thương • Trương Tùng
Tướnglĩnh	Tào Ngụy Ân Thự • Bàng Đức • Bàng Hội • Cao Lãm • Châu Thái • Chu Cái • Chu Linh • Chung Hội • Diêm Hành • Diêm Nhu • Doãn Lễ • Doãn Phụng • Dương Hân • Dương Kỵ • Đặng Ngải • Đặng Trung • Điền Dự • Điền Tục • Điển Vi • Đới Lăng • Giả Quỳ • Giả Tín • Gia Cát Đản • Hạ Hầu Đôn • Hạ Hầu Hiến • Hạ Hầu Mậu • Hạ Hầu Nho • Hạ Hầu Thượng • Hạ Hầu Uyên • Hạ Hầu Vinh • Hác Chiêu • Hàn Hạo • Hàn Tống • Hầu Âm • Hầu Thành • Hoàng Hoa • Hồ Liệt • Hồ Phấn • Hồ Tuân • Hứa Chử • Hứa Nghi • Khiên Chiêu • Lã Khoáng • Lã Kiền • Lã Thường • Lã Tường • Lâu Khuê • Lộ Chiêu • Lỗ Chi • Lưu Đại • Lưu Huân • Lý Điển • Lý Phụ • Lý Thông • Mãn Sủng • Ngô Chất • Ngô Đôn • Ngưu Kim • Ngụy Bình • Ngụy Tục • Nhạc Lâm • Nhạc Tiến • Nhâm Tuấn • Phí Diệu • Quách Hoài • Quán Khâu Kiệm • Sư Toản • Sử Hoán • Tang Bá • Tào Chân • Tào Chương • Tào Hồng • Tào Hưu • Tào Nhân • Tào Sảng • Tào Thái • Tào Thuần • Tào Triệu • Tần Lãng • Tất Quỹ • Thái Dương • Thành Công Anh • Thân Nghi • Tiên Vu Phụ • Tiêu Xúc • Tô Tắc • Tôn Lễ • Tôn Quán • Tống Hiến • Trần Thái • Triệu Ngang • Triệu Nghiễm • Triệu Tiển • Trương Cáp • Trương Đặc • Trương Hổ • Trương Liêu • Trương Tú • Tư Mã Vọng • Từ Hoảng • Văn Hổ • Văn Khâm • Văn Sính • Văn Thục • Vu Cấm • Vương Bí • Vương Kinh • Vương Lăng • Vương Song • Vương Sưởng • Vương Trung • Xương Hi Thục Hán Bàng Hi • Cao Tường • Câu Phù • Diêm Vũ • Đặng Chi • Gia Cát Chiêm • Gia Cát Thượng • Hạ Hầu Bá • Hạ Hầu Lan • Hoàng Trung • Hoàng Quyền • Hoắc Dặc • Hoắc Tuấn • Hồ Tế • Hướng Sủng • Khương Duy • La Hiến • Liêu Hóa • Liễu Ẩn • Lôi Đồng • Lôi Tự • Lưu Bàn • Lưu Mẫn • Lưu Phong • Lưu Tuần • Lưu Ung • Lý Khôi • Mã Đại • Mã Siêu • Mã Tắc • Mã Trung • Mạnh Đạt • Mạnh Hoạch • Nghiêm Nhan • Ngô Ban • Ngô Lan • Ngô Ý • Ngụy Diên • Phí Quán • Phó Dung • Phó Thiêm • Phụ Khuông • Phùng Tập • Quan Bình • Quan Hưng • Quan Vũ • Sa Ma Kha • Tập Trân • Thân Đam • Trác Ưng • Trần Đáo • Trần Thức • Triệu Lũy • Triệu Vân • Trương Dực • Trương Nam • Trương Ngực • Trương Phi • Tưởng Bân • Tưởng Thư • Viên Lâm • Vương Bình • Vương Hàm • Vương Tự Đông Ngô Bộ Cơ • Bộ Hiệp • Bộ Xiển • Cam Ninh • Chu Cứ • Chu Dận • Chu Du • Chu Dị • Chu Hoàn • Chu Nhiên • Chu Phường • Chu Tài • Chu Thái • Chu Thiệu • Chu Xử • Chung Ly Tuân • Cố Dung • Cố Thừa • Cốc Lợi • Đào Hoàng • Đào Tuấn • Đinh Phong • Đinh Phụng • Đổng Tập • Đường Tư • Gia Cát Dung • Gia Cát Tịnh • Hạ Đạt • Hạ Tề • Hàn Đương • Hoàng Cái • Kỷ Chiêm • Lã Cứ • Lã Đại • Lã Khải • Lã Mông • Lã Phạm • Lăng Tháo • Lăng Thống • Lỗ Thục • Lục Cảnh • Lục Dận • Lục Kháng • Lục Tốn • Lục Yến • Lưu A • Lưu Bình • Lưu Lược • Lưu Tán • Lưu Toản • Lý Dị • Lý Úc • Mã Mậu • Mã Trung • My Phương • Ngô Cảnh • Ngô Ngạn • Ngu Tiện • Ngu Trung • Nhuế Huyền • Phan Chương • Phan Lâm • Phạm Cương • Quách Mã • Sĩ Nhân • Tạ Tinh • Thái Sử Từ • Thẩm Oánh • Thi Tích • Tiên Vu Đan • Toàn Dịch • Toàn Đoan • Toàn Tông • Toàn Tự • Tô Phi • Tổ Lang • Tổ Mậu • Tôn Ân • Tôn Bí • Tôn Cảo • Tôn Chấn • Tôn Di • Tôn Dị • Tôn Du • Tôn Hâm • Tôn Khải • Tôn Lãng • Tôn Lân • Tôn Hà • Tôn Hiệu • Tôn Hoàn • Tôn Hoán • Tôn Phụ • Tôn Thiều • Tôn Tịnh • Tôn Tuấn • Tôn Tùng • Tống Khiêm • Trần Biểu • Trần Tu • Trần Vũ • Trình Phổ • Trịnh Trụ • Trương Bố • Trương Đạt • Tu Doãn • Tu Tắc • Từ Côn • Từ Thịnh • Tưởng Khâm • Vu Thuyên • Vương Đôn Tây Tấn Chu Tuấn • Dương Hỗ • Dương Tắc • Dương Tông • Dương Triệu • Đỗ Dự • Đổng Nguyên • Đường Bân • Gia Cát Tự • Hồ Uyên • Khiên Hoằng • Lý Tùng • Mã Long • Mao Cảnh • Mạnh Cán • Thạch Bao • Thoán Năng • Trần Khiên • Tôn Tú • Tuân Khải • Tư Mã Dung • Tư Mã Lượng • Tư Mã Phụ • Tư Mã Trụ • Tư Mã Tuấn • Vương Hồn • Vương Tố • Vương Tuấn Khác Trương Bảo • Trương Lương • Trương Yên • Mã Nguyên Nghĩa • Hoàng Phủ Tung • Chu Tuấn • Hà Tiến • Đinh Nguyên • Từ Cầu • Hoa Hùng • Chủng Tập • Chủng Thiệu • Bào Tín • Kỷ Linh • Kiều Nhuy • Lôi Bạc • Trần Lan • Văn Xú • Nhan Lương • Khúc Nghĩa • Lý Thôi • Quách Dĩ • Trương Tế • Phàn Trù • Đoàn Ổi • Từ Vinh • Hồ Chẩn • Dương Định • Tào Báo • Lưu Tích • Giả Long • Trương Nhiệm • Lưu Khôi • Dương Ngang • Dương Nhiệm • Biên Chương • Bắc Cung Ngọc • Lý Văn Hầu • Thuần Vu Quỳnh • Viên Hi • Cao Cán • Cao Thuận • Thành Liêm • Tào Tính • Hác Manh • Trương Tiện • Liễu Nghị • Trách Dung • Hầu Tuyển • Trình Ngân • Trương Hoành • Thành Nghi • Lý Kham • Mã Ngoạn • Dương Thu • Lương Hưng • Lý Mông • Vương Phương • Đổng Thừa • Dương Phụng • Hàn Tiêm • Lã Giới • Vương Uy • Hoàng Tổ
Khác	Bàng Đức Công • Chu Bất Nghi • Chu Kiến Bình • Chu Quần • Chu Tuyên • Đỗ Quỳ • Đổng Phụng • Điêu Thuyền • Hạ Hầu Xứng • Hoa Đà • Hoàng Phủ Mật • Hoàng Thừa Ngạn • Hồ Chiêu • Mã Hưu • Mã Thiết • Lã Hưng • Lưu Huy • Mã Quân • Nễ Hành • Quản Lộ • Tả Từ • Tào Bất Hưng • Tào Thực • Tào Xung • Thành Tế • Tuân Sảng • Tuân Xán • Tống Trọng Tử • Tôn Thiệu • Triệu Nguyệt • Trịnh Huyền • Nhâm An • Trương Bao • Trương Tiến • Trương Trọng Cảnh • Tư Mã Huy • Vương Bật
Liên quan	Tam quốc chí • Nhân vật Tam Quốc • Nhân vật hư cấu • Sự kiện hư cấu