“Trọc Phú” Có Nghĩa Là Gì?

Trọc phú là một khái niệm được dịch từ tiếng Pháp “Nouveau Riche” là chữ dùng để mô tả những người giàu sụ nhưng được cảm nhận như là những người phô trương và thiếu tánh lịch lãm.

Đặc điểm này có vẻ mô tả khá đúng những người giàu sụ ở Việt Nam ngày nay.

Có lần tôi về Bến Tre và đi ngang qua một biệt thự rất lớn giữa một cánh đồng.

Hàng xóm của ngôi biệt thự là những căn nhà lá thô sơ, rách nát, rất tiêu biểu cho một làng quê nghèo ở miền Tây.

Ngôi biệt thự đó có thể nó đẹp, nhưng nó xuất hiện không đúng chỗ, và do đó làm cho nó xấu.

Nói lịch sự theo tiếng Anh là “bad taste”.

Hay nôm na theo tiếng Việt là “phản cảm”

Một người làm nghề lao động nghèo nhưng tậu một chiếc siêu xe hàng trăm ngàn USD có thể xem là “phản cảm”.

Tương tự, trong một đất nước mà đa số dân chúng còn rất nghèo, nhưng xuất hiện những trọc phú tiêu ra hàng trăm triệu đồng cho một chai rượu Tây hay một bữa ăn (cho dù là do người khác tài trợ) vẫn có cái gì đó “phản cảm”.

Để hiểu thêm về trọc phú, chúng ta có thể liên hệ đến đến một vở kịch rất nổi tiếng của đại văn hào người Pháp Molière có tựa đề là”Le Bourgeois Gentilhomme”, được dịch sang tiếng Việt là “Trưởng giả học làm sang”, viết vào thế kỉ 17.

Câu chuyện trong vở kịch xoay quanh nhân vật tên là Jourdain, người thừa hưởng gia tài đáng kể của thân phụ để lại.

Tuy có nhiều tiền, nhưng ông Jourdain là một người ít học và thuộc giai tầng thấp trong xã hội, và ông muốn trở thành một người trong giai cấp quí tộc.

Để thực hiện ước mơ đó, ông cho mướn thầy đến dạy nhạc, dạy triết học, khiêu vũ, kiếm thuật, và mướn thợ may đến thiết kế cho ông những bộ trang phục cầu kì, kiểu cách, y như những nhà quí tộc.

Thấy giới quý tộc hay tổ chức những buổi hoà nhạc trong biệt thự, ông Jourdain cũng mướn những dàn nhạc biểu diễn tại nhà ông.

Nói tóm lại, lão Jourdain — nói theo người miền Tây — là một kẻ học đòi.

Là kẻ học đòi, nên ông Jourdain trở thành một người hợm hĩnh và bị gạt.

Xuất thân từ giai cấp hạ tầng, ông phải đóng kịch để được giới quý tộc xem là cùng ‘bộ lạc’ với họ, nhưng trong thực tế giới quý tộc chẳng xem ông ra gì vì ông không bao giờ là người của bộ lạc cả.

Chúng (giới quý tộc) lợi dụng và khai thác ông để kiếm tiền.

Điển hình là tay bá tước tên là Dorante (lúc đó thiếu nợ đầy đầu) lợi dụng giấc mơ quý tộc của Jourdain để vòi tiền.

Hắn nói rằng chỉ cần đề cập cái tên Jourdain lên vua là vua sẽ xóa nợ cho Dorante.

Lão già Jourdain khoái chí và thế là tung tiền cho tên bá tước ma giáo.

Vì nghĩ mình đã là quý tộc, nên lão Jourdain muốn cô con gái (tên là Lucille) thành hôn với một chàng trai thuộc giai cấp quý tộc.

Biết được ý định này, người yêu của Lucille là Cléonte (chàng trai thuộc giai cấp trung lưu) bèn đóng vai con trai của một bá tước Thổ Nhĩ Kỳ.

Và thế là Jourdain gật đầu cho cuộc hôn nhân!

Jourdain đã bị lường gạt vì giấc mơ quí tộc của ông.

Trong một đất nước mà đa số dân chúng còn rất nghèo nhưng xuất hiện những trọc phú tiêu ra hàng trăm triệu đồng cho một chai rượu Tây hay một bữa ăn (cho dù là do người khác tài trợ) vẫn có cái gì đó “phản cảm”

Ngoài thông điệp mạnh mẽ “Hãy là chính mình, chứ đừng bắt chước người khác”, vở kịch nói trên cũng nhắc nhở chúng ta về giai cấp xã hội ở Việt Nam ngày nay.

Để hiểu chữ “giai cấp xã hội”,  cần tham khảo thêm cái nghĩa gốc của nó trong tiếng Anh là “socio-economic status”.

Chú ý tính từ này, socio-economic, gồm hai chữ xã hội (social) và kinh tế (economic) nối kết nhau.

Xã hội ở đây phải hiểu là các yếu tố như trình độ học vấn, nghề nghiệp, nơi cư trú, sắc tộc, còn ‘kinh tế’ ở đây là tiền bạc và địa vị trong guồng máy kinh tế.

Nói cách khác, phải có hai yếu tố — xã hội và kinh tế — (chứ không phải một) thì mới xác định một giai tầng xã hội cho một cá nhân.

Lão Jourdain tuy có nhiều tiền, nhưng không phải là người thuộc giai cấp quí tộc vì ông thiếu yếu tố xã hội.

Việt Nam có những người rất nhiều tiền, nhưng khó mà xếp họ vào nhóm ‘quí tộc’, cho dù họ rất muốn như thế.

Thật ra, tôi nghĩ Việt Nam trong hơn nửa thế kỉ qua không có giai cấp quý tộc.

Làm sao có giai cấp quý tộc khi người ta chọn theo con đường của mấy ông Tây râu ria kia và ông Tàu mặt trơn nọ.

Làm sao có giai cấp quý tộc sau cuộc cách mạng dưới danh nghĩa “trí phú, địa hào, đào tận gốc, trốc tận rễ”.

Ngay cả những người muốn nghĩ mình là ‘quý tộc’ chỉ mới thoát ra từ cái văn hóa xã hội chủ nghĩa, họ không có những tố chất — và vẫn còn phải học — trí, văn, thiện, mỹ của giới quí tộc.

Các nước mới ra khỏi xã hội chủ nghĩa như Nga và Trung Quốc cũng có nhiều trọc phú .

Thành phần trọc phú ở hai nước này thường là những người trục lợi và làm giàu, không phải nhờ vào gia tài của tổ tiên để lại, cũng chẳng phải nhờ vào thực tài đóng góp cho xã hội, mà là nhờ vào những mối quan hệ hắc ám với các thế lực cầm quyền và cướp bóc dân chúng có bài bản.

Trọc phú làm giàu rất nhanh.

Họ xuất phát từ thành phần hạ đẳng trong xã hội, và do đó, họ thường ít học, thiếu kiến thức, và kém văn hoá trong cư xử hàng ngày.

Tại Trung Quốc, trọc phú thường là hậu duệ của những người bần cùng theo Mao làm cách mạng.

Họ làm giàu nhờ vào lợi dụng mối quan hệ với đảng cộng sản Trung quốc – có khi là con cái của các đảng viên cao cấp -để thu tóm và buôn bán bất động sản, và khai thác tài nguyên quốc gia.

Giới trọc phú ở Trung Quốc đang học làm làm quý tộc.

Họ thừa biết rằng đồng tiền họ đang có không mua được danh giá, không làm cho họ sang trọng, không làm cho người phương Tây nể trọng, mà ngược lại làm cho người ta khinh rẻ.

Giới trọc phú Trung Quốc thừa biết rằng quần chúng ngoài mặt thì sợ, nhưng trong thâm tâm thì rất khinh họ.

Thế là họ phải bỏ tiền ra để ghi danh học những lớp học về văn hóa và cư xử.

Những lớp học chỉ có bảy ngày nhưng tốn 12,000 USD.

Cái giá 12,000 USD đó sẽ giúp cho họ biết nói tiếng Anh cho lịch lãm; biết cách hành xử ở những nơi sang trọng, như đi thang máy trong khách sạn ‘up market’; cách ăn mặc hợp thời; cách dùng muỗng nĩa trong các buổi tiệc ‘formal’; cách thưởng thức nghệ thuật, từ âm nhạc đến hội hoạ.

Nói chung là họ học những  “protocol” và kiến thức cơ bản trong xã hội phương Tây, mà những ai sống lâu và hoà nhập ở các nước phương Tây đều không ít thì nhiều biết qua.

Có vài trường đại học bên Mỹ gởi giáo sư của họ đi học những lớp protocol này.

Ở Việt Nam, nơi có thể xem là một phiên bản của Trung Quốc, cũng có thành phần trọc phú cũng chẳng khác gì về xuất thân và cách làm giàu.

Do vậy, trọc phú ở Việt Nam cũng có những đặc điểm giống như Trung Quốc, tức là vụng về trong phát biểu, nông cạn trong ý kiến, thô kệch trong hành xử, kém văn hoá trong cách ăn và mặc, v.v.

Cứ nhìn trang phục và cách họ mặc, cách họ dùng cái cà vạt, cách họ quàng cái khăn ngang cổ, cách họ trang điểm, cách họ cầm ly rượu, cách họ đi đứng, cách họ ngồi, v.v. thì chúng ta thấy rõ họ thiếu cái cốt cách của giai tầng “quý tộc”‘.

Mượn câu nói của John Steiner:

“You can take the ape out of the jungle, but you cannot take the jungle out of the ape”.

Họ có thể đã thoát khỏi ngôi nhà nông xã hội chủ nghĩa, nhưng cái chất lúa vẫn chưa thoát ra khỏi họ.

Một thể hiện của trọc phú ở Trung Quốc với phòng cầu tiêu làm bằng vàng

Trọc phú ở Việt Nam cũng có quan hệ chặt chẽ với tầng lớp được gọi là “tinh hoa chính trị” (political elite), tức là những người đang cầm quyền trong hệ thống chính trị và guồng máy kinh tế.

Có thể nói đa số những “tinh hoa” này là đảng viên.

Vì là tinh hoa chính trị, khó mà nói họ đại diện cho quần thể dân chúng.

Cứ nhìn xem ở trong nước, họ nói và viết tiếng Việt làm cho dân chúng nhăn mặt khó chịu, còn ra nước ngoài cách họ nói tiếng Anh (thật ra là đọc) trong các hội nghị quốc tế chẳng ai hiểu.

Một dân tộc 90 triệu người mà có những người ‘mang chuông đi đấm xứ người’ như thế thì quả là một sự thiệt thòi đáng kể.

Tóm lại, Việt Nam có thể có tầng lớp “tinh hoa chính trị”, nhưng khó mà nói họ là “tinh hoa trí tuệ.”

Nhưng dĩ nhiên, “tinh hoa” cũng không có nghĩa là “quý tộc”.

Thật ra, những “tinh hoa” này cũng không hẳn muốn xem mình là quý tộc.

Vì họ tự hào xuất thân từ giai cấp lao động, và cha anh họ từng căm thù và đánh đổ giai cấp quý tộc.

Những năm gần đây, cũng giống như ông Jourdain mời dàn nhạc về nhà biểu diễn, có những trọc phú rao bán ý tưởng một nhà hát giao hưởng.

Nhà hát giao hưởng để những kẻ tự xem mình là quý tộc thưởng thức.

Nhưng như nói trên, họ không thể nào thuộc giai cấp quý tộc được, và họ cũng chỉ là những kẻ đang giúp cho những tên bá tước Dorante trong vở kịch Molière trục lợi mà thôi.

Cũng như ông Jourdain trong “Trưởng giả học làm sang” dù được khoác lên người những bộ đồ sang trọng và đã qua lớp học về giao tiếp trong giai cấp thượng lưu, nhưng những người trong giai cấp đó vẫn không xem cô là người trong “bộ lạc”‘.

Cũng như đất nước Việt Nam, dù có tỷ phú và nhiều triệu phú đô la, nhưng trong con mắt của người phương Tây thì vẫn là một nước nghèo hay rất nghèo (và trong thực tế thì đúng như thế).

Những bữa ăn bạc tỉ đồng hay những phung phí hàng trăm triệu đôla mang tính biểu tượng không làm cho họ sang hơn, mà chỉ làm cho họ hợm hĩnh hơn.

Sự hiện diện của trọc phú không làm cho Việt Nam hãnh diện, mà chỉ là dấu hiệu về một sự hư hỏng mang tính hệ thống.

Trong một môi trường nghèo khổ, nhà tranh vách lá, việc xuất hiện một lâu đài là dấu hiệu của hợm hĩnh.

Ở Úc, những chiếc xe hơi cao ngồng ngềnh có thời được xem là antisocial — phản xã hội.

Ở Việt Nam, trong môi trường đường xá tồi tệ và ngập nước triền miên mà xuất hiện “siêu xe” là dấu hiệu của bất bình thường, của một ‘antisocial disease’ — bệnh phản xã hội.

Tương tự, sự hiện diện của một nhà hát giao hưởng không làm cho cái thành phố mang tên Hồ Chí Minh sang trọng hơn, nếu không muốn nói là làm cho thành phố thêm nhí nhố và hợm hĩnh, như sự hợm hĩnh của căn biệt thự ở Bến Tre.

NGUYỄN VĂN TUẤN

Nguồn: Facebook

Chia sẻ:

• Facebook
• X

Thích Đang tải...

Có liên quan