Truyện Kiều: 5 Kỷ Lục Thế Giới Và 7 Kỷ Lục VN?

Phóng to

Truyện Kiều, NXB Phổ Thông - 1957

Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ông.

* Duyên do nào đã đưa đẩy ông đến với các kỷ lục của Truyện Kiều?

- Do một thúc đẩy duy nhất là tôn vinh đại thi hào Nguyễn Du của chúng ta và muốn Truyện Kiều tức kiệt tác Đoạn trường tân thanh của ông ngày càng được thế giới biết đến nhiều hơn.

Phóng to

Hình bìa quyển Kim Vân Kiều xuất bản tại Pháp, do họa sĩ người Nhật Sekiyuchi vẽ

Chính vì thế, khi đi sâu nghiên cứu để biên soạn, chúng tôi nhận thấy tác phẩm bất hủ ấy chứa đựng những yếu tố có thể đề xuất thành 5 kỷ lục thế giới. Mà kỷ lục hàng đầu cần nêu ngay, là hàng trăm năm qua, Truyện Kiều là quyển sách duy nhất trên thế giới có được hiện tượng chắp nhặt những câu thơ ở các chỗ khác nhau để thành nhiều bài thơ mới, gọi là hiện tượng TẬP KIỀU, đã thu hút thi sĩ văn nhân nhiều thế hệ tham gia, với hàng trăm thi phẩm đủ loại từ lục bát, ngũ ngôn, tứ tự, thất ngôn, đến văn tế, hoặc Tập Kiều để dịch Hán thi...

Như thế, trên thực tế, Truyện Kiều đã chuyển vào đời sống văn hóa một hình thái hoạt động văn chương mới (chưa có trước đó) và tồn tại (sau đó) qua hàng thế kỷ. Đó là hiện tượng cần ghi nhận đậm nét không chỉ trong lịch sử văn học nước ta, mà cả trên văn đàn thế giới.

* Nếu phải đưa ra những minh chứng để thuyết phục chấp thuận và xác lập kỷ lục trên thì ông có đủ tài liệu đáp ứng?

5 kỷ lục thế giới (?) - Truyện Kiều là quyển sách duy nhất trên thế giới có được hiện tượng chắp nhặt những câu thơ ở các chỗ khác nhau để thành nhiều bài thơ mới - là thi phẩm dài có nhiều bản dịch nhất ra cùng một ngoại ngữ - là thi phẩm có nhiều người viết về phần tiếp theo nhất trên thế giới - là cuốn sách duy nhất trên thế giới mà người ta có thể đọc ngược từ cuối lên đến đầu - cuốn sách duy nhất trên thế giới tạo ra quanh nó cả một loạt những loại hình văn hóa

- Có. Tôi đã viết hẳn một cuốn sách lấy tựa: Tập Kiều - một thú chơi tao nhã do NXB Văn hóa - Thông tin ấn hành lần thứ nhất cách đây 10 năm (vào năm 1994).

Hồi đó tôi cũng đã nghĩ rằng Truyện Kiều còn chứa đựng cái "nhất thế giới" khác nữa, như kỷ lục thứ hai sau đây: là thi phẩm dài có nhiều bản dịch nhất ra cùng một ngoại ngữ. Có tới 10 bản dịch khác nhau ra tiếng Pháp, từ Abel des Michels (2 tập) in tại Paris 1884 - 1885 đến bản Thu Giang (Paris 1915), René Crayssac và Léon Masse (Hà Nội 1926), hoặc bản của Nguyễn Văn Vĩnh thực hiện trong 28 năm (Hà Nội 1942) và của Nguyễn Khắc Viện, Xuân Phúc - Xuân Việt, Lê Cao Phan, Lưu Hoài...

* Về nội dung kỷ lục này, ông đã kiểm tra xem chắc trong văn học các nước châu Âu, không có bản dịch thi phẩm nước này sang ngôn ngữ nước khác với số lượng tương tự, hoặc lớn hơn?

- Có kiểm tra một số danh mục. Song vẫn phải chờ đợi sự giúp sức của các nhà nghiên cứu và quý bạn gần xa. Tiếp đây, kỷ lục thứ ba này chắc các bạn không thắc mắc: Truyện Kiều là thi phẩm có nhiều người viết về phần tiếp theo nhất trên thế giới mà đặc điểm là tất cả đều viết bằng thơ.

Cụ thể tôi biết đến 7 quyển, trong đó xưa nhất có Đào Hoa Mộng ký của Mộng Liên Đình với khoảng 3.000 câu lục bát mới phát hiện, Đào Hoa Mộng ký diễn ca của Hà Đạm Hiên với 1.910 câu lục bát (Hà Nội 1917), Đoạn trường vô thanh của Phạm Thiên Thư với 3.296 câu (Sài Gòn 1972 và TP.HCM 2003), Đoạn trường nhất thanh của Trần Thanh Vân với 1.028 câu (Kiên Giang 1990).

Kỷ lục thứ tư: là cuốn sách duy nhất trên thế giới mà người ta có thể đọc ngược từ cuối lên đến đầu để câu chuyện về nàng Kiều (đúng như nội dung trong tác phẩm của Nguyễn Du) diễn ra theo chiều của thời gian ngược lại như ta được xem một cuốn phim với tour ngược chiều. Để chứng minh, tôi đã in cuốn Truyện Kiều đọc ngược cách đây chừng 2 năm bởi NXB Thanh Niên.

Kỷ lục thứ năm: là cuốn sách duy nhất trên thế giới tạo ra quanh nó cả một loạt những loại hình văn hóa - gọi là Văn hóa Kiều - với các hình thức thật phong phú như: bình Kiều vịnh Kiều, bói Kiều, tập Kiều, đố Kiều, câu đối Kiều, hát nói tập Kiều, phú - văn tế Kiều, án Kim Vân Kiều, giai thoại quanh Truyện Kiều...

Phóng to

Quảng cáo phim Kim Vân Kiều - 1924

* Theo ông, Truyện Kiều chiếm những đỉnh điểm nào trong văn học và đời sống văn hóa nước ta?

- Những đỉnh điểm ấy thể hiện ở 7 kỷ lục.

1/ Là tác phẩm đã đưa một nhà thơ lên hàng danh nhân văn hóa thế giới.

2/ Là cuốn sách duy nhất không phải viết ra để bói mà người dân vẫn dùng bói, được chúng tôi trình bày riêng thành quyển: Bói Kiều như một nét văn hóa.

3/ Là quyển sách có được hiện tượng vịnh Kiều với hàng ngàn bài thơ vịnh.

4/ Bộ phim đầu tiên của Việt Nam ra đời năm 1924 tại Hà Nội mang tên Kim Vân Kiều.

5/ Thi phẩm có sách đề cập đến nhiều nhất với hàng trăm cuốn.

6/ Là quyển sách gây nhiều giai thoại nhất.

7/ Là cuốn sách được viết và đóng thành Truyện Kiều độc bản bằng chữ quốc ngữ nặng nhất ở VN do nhà thư pháp Nguyệt Đình thực hiện, nặng 50kg, trên khổ giấy 1m x 1,6m, hiện trưng bày tại Khu di tích Nguyễn Du huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh.

Chúng tôi mạnh dạn nêu các kỷ lục trên ở mức là những nhận xét bước đầu nên chắc chắn vẫn còn nhiều bất cập mong quý vị độc giả thông cảm và xem xét.

* Guinness VN: Những kỷ lục trong văn học và đời sống* Sẽ có sách về Nguyễn Du và Truyện Kiều dày nhất VN* Bản Kiều nôm cổ nhất và những phát hiện thú vị* Phát hiện bản Kiều Nôm cổ nhất từ trước tới nay