Từ Đạt – Wikipedia Tiếng Việt

Từ Đạt徐達
Ngụy quốc công
Tên chữ	Thiên Đức
Thụy hiệu	Võ Ninh
Tả thừa tướng
Nhiệm kỳ1371
Tiền nhiệm	Lý Thiện Trường
Kế nhiệm	Hồ Duy Dung
Hữu thừa tướng
Nhiệm kỳ1368 - 1371
Tiền nhiệm	không có
Kế nhiệm	Uông Quảng Dương
Binh nghiệp
Cấp bậc	thống tướng
Thông tin cá nhân
Sinh
Ngày sinh	1332
Nơi sinh	Phượng Dương
Quê quán	châu Hào
Mất
Thụy hiệu	Võ Ninh
Ngày mất	tháng 2, 1385
Nơi mất	Nam Kinh
An nghỉ	mộ Từ Đạt
Giới tính	nam
Gia quyến
Hậu duệ	Nhân Hiếu Văn hoàng hậu, Từ Huy Tổ, Từ Ưng Tự, Từ Tăng Thọ
Tước hiệu	Ngụy quốc công
Nghề nghiệp	chính khách
Quốc tịch	nhà Minh
Truy phong
Tước hiệu
Trung Sơn quận vươngbởi Minh Thái Tổ
[sửa trên Wikidata]x • t • s

Từ Đạt (chữ Hán: 徐達; 1332-1385), tự Thiên Đức, là danh tướng và là khai quốc công thần đời nhà Minh. Là một trong 18 anh em kết nghĩa của Chu Nguyên Chương khi bắt đầu lập nghiệp. Từ Đạt cùng với Thang Hòa, Thường Ngộ Xuân là những người có công lớn nhất giúp Chu Nguyên Chương lập lên nhà Minh sau khi đánh bại nhà Nguyên vào năm 1368.

Từ Đạt sinh ra tại Từ Châu, nay là huyện Hòa. Ông có công lao lớn và lại là anh em kết nghĩa với Chu Nguyên Chương. Sau khi thống nhất Trung Quốc lên ngôi hoàng đế, Chu Nguyên Chương đã sát hại nhiều công thần, vì Từ Đạt qua đời đột ngột nên có những nghi vấn là Chu Nguyên Chương đã ép ông tự vẫn. Ông là cha vợ Minh Thành Tổ, và là ông ngoại Minh Nhân Tông. Nhờ công lao đánh đuổi người Mông Cổ và mở rộng bờ cõi về phía bắc cho nhà Minh, Từ Đạt được xem như là một trong các đại danh tướng của Trung Hoa phong kiến, xếp ngang hàng với các vị tướng như Bạch Khởi, Hàn Tín, Vệ Thanh và Lý Tĩnh.

Sự nghiệp

[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1353, Từ Đạt tham gia khởi nghĩa Hồng Cân và phục vụ dưới quyền Chu Nguyên Chương, một thủ lĩnh nghĩa quân đương thời. Từ Đạt đã giúp Chu Nguyên Chương đánh bại hầu hết các đối thủ như Trần Hữu Lượng, Trương Sĩ Thành,... để lập nên cơ nghiệp nhà Minh. Năm 1368, Chu Nguyên Chương lên ngôi ở Nam Kinh, tức là vua Minh Thái Tổ, lấy hiệu là Hồng Vũ, đặt quốc hiệu là Đại Minh, phong cho Từ Đạt làm Đại tướng quân, tước Ngụy quốc công. Năm Hồng Vũ thứ 2 (1369), Từ Đạt cùng các tướng khác như Thường Ngộ Xuân, Lý Văn Trung, Lam Ngọc dẫn 25 vạn đại quân bắc phạt đánh thẳng vào Đại Đô nhà Nguyên, ép vua Nguyên Huệ Tông phải chạy về thảo nguyên phía bắc, lập ra nhà Bắc Nguyên.

Từ Đạt dẫn đại quân đuổi theo tàn quân Mông Cổ, trên đường truy kích đã gặp được Lý Thành Quế, tức là vua Triều Tiên Thái Tổ - vua khai quốc của nhà Triều Tiên, người được lệnh của quân Mông Cổ phải đánh chặn Từ Đạt. Sự hiện diện của Từ Đạt khiến tướng lĩnh Triều Tiên hoảng sợ, thay vào đó họ đã liên minh với quân Minh. Sau đó Từ Đạt tiếp tục dẫn quân vào thảo nguyên Mông Cổ, tiêu diệt các lực lượng cứu viện của Mông Cổ, đánh vào thủ đô Mông Cổ là Karakorum, bắt sống hàng ngàn quý tộc Mông Cổ vào năm 1370. Quân của Từ Đạt đã tiến vào Transbaikalia (Ngoại Baikal) và tiến xa hơn về phía bắc mà chưa có đội quân nào của Trung Quốc trước đó từng làm được.

Về Từ Đạt, tuy danh vọng đã đến tột cùng nhưng trong đời sống thường ngày ông luôn giữ được sự thanh bạch: xa lánh những kẻ xu phụ, lắng tai nghe những lời hay; việc tề gia, trị quốc có thể xem là mẫu mực và khó ai học được. Ông như viên ngọc tỏa sáng giữa đời và điều ấy đã làm không ít kẻ trong triều ghen ghét, cả Chu Nguyên Chương cũng thấy e dè, để ý. Tất cả điều ấy Từ Đạt đều biết và càng thận trọng giữ mình. Từ ấy, ân sủng của Chu Nguyên Chương đối với Từ Đạt cũng bắt đầu nhuốm màu sắc khác.

Chuyện kể rằng, có lần Chu Nguyên Chương đến thăm nhà Từ Đạt, thấy cảnh đạm bạc nhà vua bèn bảo: “Đại tướng quân chinh chiến mấy mươi năm, công trạng, lao khổ đã nhiều mà chưa từng dược phút nghỉ ngơi. Trẫm muốn đem chỗ ở cũ ban cho để ái khanh có thể đến đó mà an hưởng niềm vui của thiên luân.” Chỗ ở cũ mà nhà vua nói đó chính là Ngô Vương Phủ nguy nga bậc nhất Kim Lăng. Từ Đạt nghe xong thì lạy tạ mà từ chối.

Ít hôm sau, vua cho mời Từ Đạt đến Ngô Vương Phủ dự yến và chuốc rượu thật say, sau đó đưa lên giường vua để ngủ, ý đặt Từ Đạt vào chuyện đã rồi để không thể chối từ ân điển. Đến lúc tỉnh cơn say, Từ Đạt đã vội vàng tụt khỏi giường sụp lạy và luôn mồm “Thần đáng chết! Thần đáng chết!” Chu Nguyên Chương thấy vậy rất vui, bèn bỏ ý định tặng Ngô Vương Phủ và cho xây một dinh cơ mới ban cho Từ Đạt đồng thời tự tay ông viết lên tấm hoành phi ba chữ “Đại Công Phường” để treo trước cửa dinh. Từ Đạt thụ ân mà lòng càng thêm canh cánh. Còn Chu Nguyên Chương khi ân tứ cho Từ Đạt chẳng biết lòng có thật sự vui không?

Minh Thái Tổ lúc đó muốn lấy lòng Từ Đạt nên đã lấy con gái lớn của ông gả cho con trai thứ tư của mình là Yên Vương Chu Đệ, tức là vua Minh Thành Tổ sau này. Từ Đạt sau đó được phái trấn thủ phía bắc, con rể ông Chu Đệ khi tiếp nhận phiên quốc của mình đã cùng ông xây dựng lại thành Bắc Bình (thành Bắc Kinh sau này). Minh Thái Tổ sợ Từ Đạt làm phản nên sau đó đã bắt ông giao lại binh quyền cho Chu Đệ và buộc ông phải trở về Nam Kinh.

Từ Đạt mất vào năm 1385 và cái chết của ông làm dấy lên nhiều nghi vấn. Từ Đạt vốn không bị buộc tội mưu phản, trong khi các tướng lĩnh khai quốc của nhà Minh (ngoại trừ Thường Ngộ Xuân chết sớm trước tuổi 40) thì hầu hết đều bị Minh Thái Tổ tru diệt chín họ với tội danh mưu phản. Tương truyền nói rằng Từ Đạt bị bệnh, thầy thuốc nói rằng phải kiêng món ngỗng. Minh Thái Tổ nghe vậy liền cho người đem một con ngỗng quay đến cho Từ Đạt, buộc ông ăn hết và chứng kiến ông chết. Cũng có thuyết nói rằng khi thấy vua tặng cho con ngỗng quay làm thức ăn, Từ Đạt đã hiểu ý vua và uống thuốc độc tự sát chết, giống như chuyện Tào Tháo giết Tuân Úc năm nào. Bấy giờ Từ Đạt mới 54 tuổi. Tuy nhiên đây chỉ là truyền thuyết, vẫn chưa chứng minh được.

Từ Đạt mất đi, Minh Thái Tổ truy tặng cho ông tước vị Trung Sơn quận vương, con trai trưởng ông là Từ Huy Tổ tập tước Ngụy quốc công. Tuy nhiên vào loạn Tĩnh Nan do Chu Đệ phát động nhằm chiếm ngôi của người cháu là Chu Doãn Văn, tức là vua Minh Huệ Đế, Từ Huy Tổ đứng về phe Huệ Đế, cầm quân ra trận chống lại Chu Đệ nhưng thua trận nên tự sát. Người con trai thứ của Từ Đạt là Từ Tăng Thọ vốn theo phò Chu Đệ lúc Từ Đạt còn sống, sau khi cướp được ngai vàng Chu Đệ đã phong cho Từ Tăng Thọ làm Định quốc công. Người con trai út của Từ Đạt là Từ Hữu Trinh được Chu Đệ cho tập tước Ngụy quốc công và giao cho nhiệm vụ đời đời thay mặt nhà vua trấn thủ Nam Kinh. Nhà họ Từ một môn có hai vị quốc công, khắp triều nhà Minh hiển quý không ai bằng chính là hình tượng của hai phủ Ninh quốc công và Vinh quốc công trong tiểu thuyết Hồng lâu mộng của Tào Tuyết Cần.

Gia quyến

[sửa | sửa mã nguồn]

Cha mẹ

[sửa | sửa mã nguồn]

• Thân phụ: Từ Lục Tứ (徐六四), tặng Trung Sơn vương (中山王).
• Thân mẫu: Thái thị (蔡氏), tặng Trung Sơn vương Phu nhân (中山王夫人).

Thê thiếp

[sửa | sửa mã nguồn]

• Nguyên phối Trương thị (张氏), không được ghi chép trong chính sử. Dã sử ghi rằng Trương thị là người bạo lực lại hay ghen tuông, lại đánh người đến chết nên bị Chu Nguyên Chương xử tử.[1]
• Kế phối Tạ thị (谢氏), thứ nữ của thuộc tướng Tạ Tái Hưng (谢再兴), chị gái lấy Chu Văn Chính. Kết hôn trước năm 1361, vốn là trắc thất của Từ Đạt, sau khi chính thất Trương phu nhân qua đời thì trở thành kế thất. Năm Hồng Vũ thứ 20 (1387), truy tặng Trung Sơn Vũ Ninh vương Phu nhân (中山武宁王夫人).
• Thiếp Trương thị (孙氏), trong văn bia của cháu trai được truy phong Trung Sơn vương Phu nhân (中山王夫人).
• Thiếp Giả thị (贾氏), chỉ được nhắc đến trong 《Minh thực lục》

Con cái

[sửa | sửa mã nguồn]

Bia mộ của Từ Đạt viết rằng ông có bốn con trai và bốn con gái. Tất cả con trai của ông đều được đích thân Chu Nguyên Chương đặt tên cho.

Con trai

[sửa | sửa mã nguồn]

1. Từ Huy Tổ (徐輝祖, 1368 - 1407), mẹ là Tạ thị. Trung thành với Kiến Văn Đế nên sau này bị anh rể Chu Đệ giam cầm trong phủ, quản thúc đến khi qua đời.
2. Từ Thiêm Phúc (徐添福), mẹ không rõ, chết yểu.
3. Từ Tăng Thọ (徐增壽, 1368 - 1402), mẹ là Tạ thị. Đứng về phe Chu Đệ nên bị Kiến Văn Đế dùng kiếm giết chết, ban đầu truy phong Vũ Dương hầu (武陽侯), sau cải Định quốc công (定國公). Có con trai là Từ Cảnh Xương (徐景昌) kế thừa tước vị.
4. Từ Ưng Tự (徐膺緒, 1372 - 1416), mẹ là Trương thị. Tập tước Ngụy quốc công (魏国公) kiêm Đô đốc thiêm sự, Phiếu kị tướng quân. Vợ là Phu nhân Chu thị (朱氏), có sáu con trai và hai con gái.

Con gái

[sửa | sửa mã nguồn]

1. Trưởng nữ, tức Nhân Hiếu Văn Hoàng hậu của Minh Thành Tổ Chu Đệ, mẹ là Tạ thị.
2. Nhị nữ (? - 1427), mẹ là Tạ thị, Vương phi của Đại Giản vương Chu Quế - con trai thứ 13 của Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương.
3. Tam nữ (? - 1449), mẹ không rõ, Vương phi của An Huệ vương Chu Doanh - con trai thứ 22 của Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương.
4. Tứ nữ, không rõ thông tin. Có tài liệu ghi rằng tên Từ Diệu Cẩm (皆将徐), mẹ là Tạ thị (hoặc Giả thị) đã từ chối trở thành Kế hậu của Chu Đệ sau khi chị gái qua đời.

Tiểu thuyết hóa

[sửa | sửa mã nguồn]

Từ Đạt trong tiểu thuyết Ỷ Thiên Đồ Long ký của Kim Dung là một giáo đồ của Minh giáo và là huynh đệ thân thiết của Chu Nguyên Chương. Sau khi bí mật trong Ỷ Thiên kiếm và Đồ Long đao được làm sáng tỏ, Trương Vô Kỵ đã đem binh pháp của Nhạc Phi - tức là Vũ Mục di thư (vốn giấu trong cây đao) giao cho Từ Đạt. Nhờ vậy ông đã trở thành danh tướng một thời.

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ 《今言·卷之二》一百七十五 中山王初夫人张氏，继夫人谢氏。王出师归，孝陵谕王曰：「卿夫人好鞭挞人至死，此不足佐卿，朕为卿择一佳妇。」谢夫人是也。谢夫人生四子、四女......

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

Tiền nhiệm:Lý Thiện Trường	Tả Thừa tướng nhà Minh1371	Kế nhiệm:Hồ Duy Dung
Tiền nhiệm:không có	Hữu Thừa tướng nhà Minh1368 - 1371	Kế nhiệm:Uông Quảng Dương

x t s Loạt bài Nguyên mạt Minh sơ
Hoàng tộc Nguyên	Nguyên Thuận Đế Nguyên Chiêu Tông Bắc Nguyên Hậu Chủ Tư Khắc Trác Lý Đồ
Hoàng tộc Minh	Minh Thái Tổ Chu Tiêu Chu Hùng Anh Minh Huệ Đế Minh Thành Tổ
Quân phiệt độc lập	Quách Tử Hưng Trương Sĩ Thành Trần Hữu Lượng Trần Lý Phương Quốc Trân Minh Ngọc Trân Minh Thăng Hàn Sơn Đồng Lưu Phúc Thông Từ Thọ Huy Hàn Lâm Nhi Bành Oánh Ngọc Triệu Quân Dụng
Các tướng khác & nhân vật chủ chốt Nguyên Minh	Đổng Đoàn Tiêu Chi Thoát Thoát Cáp Ma Dã Tiên Thiếp Mộc Nhi Đáp Thất Bát Đô Lỗ Sát Hãn Thiếp Mộc Nhi Khoách Khuếch Thiếp Mộc Nhi Lưu Bá Ôn Lý Thiện Trường Từ Đạt Tống Liêm Chu Văn Chính Khang Mậu Tài Trần Phổ Tài Trần Thiện Tài Chu Tử Vượng Nghê Văn Tuấn Trâu Phổ Thắng Triệu Phổ Thắng Trương Tất Tiên Hạng Phổ Lược Mao Quý Mao Cư Kính Phan Thành Sa Lưu Nhị Quan Đạc Vũ Mỗ Lữ Trân Tả Quân Bật Hàn Ngột Lô Hãn Lưu Lục Đỗ Tuân Đạo Thịnh Văn Úc La Văn Tố Trương Sĩ Nghĩa Trương Sĩ Đức Trương Sĩ Tín
Những trận đánh lớn	Trận Hồng Đô Trận hồ Bà Dương Từ Đạt bắc phạt