Tụ Dịch Màng Nuôi - Doạ Sảy Thai ?

Thai kỳ ba tháng đầu là quá trình hình thành và phát triển phôi thai. Sau khi thụ tinh, phôi di chuyển vào buồng tử cung, thâm nhập vào lớp niêm mặc buồng tử cung, lấy dinh dưỡng để lớn lên… đồng thời hình thành lớp ngoại sản mạc. Ngoại sản mạc hay còn gọi là màng rụng là một tổ chức duy nhất không phải của phôi mà là niêm mạc buồng tử cung của sản phụ.

Ngoại sản mạc gồm có 3 vị trí: ngoại sản mạc tử cung- rau, nơi các tế bào nuôi ăn sâu vào niêm mạc buồng tử cung, hình thành tua rau, hồ huyết, bánh rau; ngoại sản mạc trứng là phần niêm mạc buồng tử cung bao quanh trứng (phôi dâu) ở lối vào trên niêm mạc buồng tử cung; ngoại sản mạc tử cung là phần còn lại của niêm mạc buồng tử cung.

Đầu thai kỳ, cả 3 vị trí của ngoại sản mạc đều dày nên gọi là rau bảm toàn diện. Sau này chỉ có vị trí ngoại sản mạc tử cung – rau dày lên thành bánh rau, hai vị trí còn lại là ngoại sản mạc trứng và ngoại sản mạc tử cung mỏng dần, tiến về phía nhau và sát nhập tạo thành lớp ngoài của màng ối. Như vậy, giải phẫu học phôi thai không có từ màng nuôi.

Bong rau là hiện tượng tế bào lá nuôi (Chorionic villi), thuộc lớp ngoại sản mạc tử - rau, không bám được vào cơ tử cung, dẫn đến mất trao đổi của hệ tuần hoàn tử cung – rau, kết cục là chết thai, sẩy thai mà gần như không có cách nào điều trị, được hiểu gần giống như rau bong non trong thai 3 tháng cuối. Hình ảnh siêu âm của hiện tượng này là tăng cản âm tại vùng giữa ngoại sản mạc tử cung – rau và cơ tử cung.

Một hiện tượng sinh lý, gặp khoảng 20% các thai kỳ bình thường được xảy ra tại vùng giữa 2 lớp ngoại sản mạc trứng và ngoại sản mạc tử cung. Khi khoang ối chưa đủ lấp hết buồng tử cung, ngoại sản mạc trúng và ngoại sản mạc tử cung còn dày và chưa ép sát nhau, hình thành một khoang trong buồng tử cung. Trên siêu âm, khoang này là một vùng tăng cản âm do niêm mạc dày hoặc ngược lại, nếu niêm mạc tiết dịch, hình ảnh diêu âm lại là một vùng giảm hoặc trống âm. Khoang dịch này thông với âm đạo qua cổ tử cung và khi dịch chảy ra ngoài màu đỏ, thấm giọt được gọi là “máu báo”. Vùng trống âm này không là vị trí ngoại sản mạc tử cung – rau nơi có các tết bào lá nuôi, không phải hiện tượng bong rau nên thai vẫn lớn lên bình thường. Tuy vậy, hình ảnh này được một số bác sĩ chẩn đoán hình ảnh nhận định sai giải phẫu, suy luận sai sinh lý, cho là bất thường, nguy hiểm đến sự sống của phôi nên đã ngầm thông điệp đến bác sĩ lâm sàng bằng cách ghi kết quả là “bong rau”, “trống âm dưới màng nuôi” hay “tụ dịch dưới màng nuôi”… một số bác sĩ sản cũng đồng thuận chẩn đoán và kê đơn giữ thai, thậm chí có cả thuốc nội tiết giữ thai cho hiện tượng sinh lý này.

Như vậy, màng nuôi là từ không có trong giải phẫu học phôi thai, do vậy không có hiện tượng tụ dịch màng nuôi, không có hiện tượng tụ máu màng nuôi, không có hiện tượng trống âm màng nuôi. Trong 3 tháng đầu thai kỳ, sẽ có một vài hiện tượng khác nhau xảy ra đến cho lớp ngoại sản mạc như bong ngoại sản mạc tử cung – rau là bất thường dẫn đến xảy thai mà gần như không thể điều trị; tăng cản âm, giảm âm hoặc trống âm giữa hai lớp ngoại sản mạc trúng và ngoại sản mạc tử cung là hiện tượng sinh lý, thai vẫn phát triển bình thường và không cần phải điều trị.

TS.BS Nguyễn Mạnh Trí

(Bệnh viện Phụ sản Hà Nội)