Từ Trường Của Trái đất: Có Từ đâu, Khi Nào? - Báo Quảng Ngãi

(Baoquangngai.vn)- Là tấm chắn bảo vệ trái đất, nhưng là tấm lá chắn vô hình, nên không ai có thể nhìn thấy từ trường trái đất. Song, chính nhờ từ trường của mình mà trái đất được bảo vệ khỏi bão mặt trời và khí quyển cũng được bảo toàn. Vậy trái đất đã có vòng từ trường kỳ diệu này từ bao giờ và nó có từ đâu?

Các nhà nghiên cứu nhận định rằng từ trường trái đất có thể xuất hiện cách đây từ 3,2 đến 3,9 tỷ năm. Điều này cho thấy rằng "Cỗ máy phát từ trường" tồn tại trong lòng trái đất. Nơi đó có nhân trái đất được cấu tạo chủ yếu là sắt. Nhân rắn bên trong được bao bọc bởi cái vỏ bằng sắt dạng lỏng.

Do sức nóng từ trong nhân, kim loại sẽ chảy tràn lên bề mặt nhân, nguội đi và lại chìm xuống phía dưới. Đồng thời nó chảy theo đường xoắn ốc do trái đất quay. Sự chuyển động của sắt có khả năng dẫn điện sẽ làm xuất hiện một nguồn điện, tương tự như một máy phát điện khổng lồ. Và khi có dòng điện chảy thì sẽ xuất hiện từ trường.

Hình dạng của từ trường cũng giống như từ trường của một thỏi nam châm. Từ trường đi ra từ bán cầu nam và đi vào phía bán cầu bắc của trái đất. Hai nơi này được gọi là cực từ. Nó không trùng với cực nam và cực bắc địa lý mà cách nhau vài trăm cây số.

Từ trường vươn ra ngoài vũ trụ hơn 60.000km. Nó tạo thành một cái vỏ bảo vệ chung quanh trái đất. Sự bảo vệ này là cần thiết vì mặt trời không ngừng phát ra các hạt tích điện, còn được gọi là gió mặt trời. Từ trường cản gió mặt trời và dẫn nó đi vòng qua trái đất. Từ trường bị biến dạng bởi gió mặt trời, hướng phía mặt trời bị nén lại, còn hướng kia thì xuất hiện một cái đuôi dài, có thể vươn vào vũ trụ đến 250.000km.

Trên mặt trăng, hay trên sao Hỏa đã bị mất từ trường từ rất sớm trong quá trình hình thành. Bầu khí quyển của chúng cũng bị mất và đó là nguyên nhân không có sự sống ở đấy.

Tuy nhiên, theo các nhà vật lý khẳng định từ trường của trái đất cũng đang ngày càng yếu đi và sẽ dẫn đến sự thay đổi cực. Nguyên nhân từ trường giảm nằm ở trong lòng trái đất. Ở đó kim loại chảy lỏng xoay vòng quanh nhân ngoài. Bằng chuyển động cắt ngang từ trường nó tạo ra một dòng điện, dòng điện đó cũng tạo ra một từ trường nữa.

Trái Đất được chia thành 3 lớp – lớp vỏ, lớp mantle và phần lõi. Các nhà khoa học đã đo nhiệt độ của phần lõi Trái Đất và thu được một kết quả đáng kinh ngạc: 6.000 độ C.

Giả sử như hướng chuyển động đó giữ nguyên thì từ trường trước đó vẫn nguyên vẹn. Nhưng do đường chuyển động của nó thường xuyên thay đổi, từ trường được tạo ra cũng thay đổi và làm giảm bớt đi từ trường có trước.

Theo các nhà khoa học định kỳ cứ khoảng 1 triệu năm thì cực từ của trái đất thay đổi. Các nhà vật lý địa cầu đã tính toán rằng chậm nhất là 1.000 năm nữa thì điều đó sẽ xảy ra, mà bằng chứng rõ ràng nhất là từ trường trái đất đang yếu dần.

Theo phỏng đoán thì khi thay đổi cực, từ trường của trái đất không ổn định và phân ra làm nhiều từ trường nhỏ, bao bọc lấy trái đất khắp mọi hướng. Sau đó thì từ trường sẽ ổn định trở lại nhưng theo hướng ngược lại. Điều đó có nghĩa là đường đi của từ trường sẽ không phải là từ Nam đến Bắc mà từ Bắc đến Nam.

Nếu các dự báo nói trên là có cơ sở thì việc suy giảm từ trường sẽ làm cho ngày càng có nhiều tia cực tím đến bề mặt trái đất, kéo theo sự thay đổi thời tiết và khí hậu. Những cơn giông tố có lẽ sẽ xảy ra thường xuyên hơn và mạnh hơn. Lốc xoáy, lũ lụt cùng các kỳ hạn hán sẽ trở thành thông lệ.

Đối với một số loài động vật thì từ trường rất quan trọng vì chúng sử dụng từ trường để định hướng. Kiến, chim di cư, rùa và cá mập có lẽ sẽ lạc hướng nếu không có từ trường. Vì thế, nếu cực từ tiếp tục dịch chuyển với tốc độ nhanh, thì điều này sẽ là một vấn đề nghiêm trọng đối với các loài chim di cư trong tương lai.

Q.Nhi (tổng hợp)