Tượng Cô Chín

Trong tín ngưỡng đạo mẫu, tứ phủ thánh cô đứng sau Ngũ Vị Tôn Ông, Tứ Phủ Chầu Bà, Tứ Phủ Quan Hoàng và đứng trên tứ phủ Thánh Cậu. Tìm hiểu về tượng cô chín, không thể nào không tìm hiểu về tứ phủ thánh cô. Tứ phủ thánh cô được nhắc đến bao gồm Thập Nhị Thánh cô (mười hai cô) như sau:

Giới thiệu về tượng cô Chín

Trong mười hai thập nhị thánh cô, cô Chín được xem là người tài sắc vẹn toàn, có một vẻ đẹp sắc sảo. Người ta biết đến cô Chín với nhiều tên gọi khác nhau. Có người gọi là Cô Chín Giếng, Cô Chín Sòng Sơn, Cô Chín Thượng Ngàn, Cô Chín Âm Dương,…Tuy tên gọi khác nhau nhưng đều chỉ cô Chín, người vốn là tiên nữ trên Thiên Đình là hầu cận của Chầu Cửu – Mẫn Cửu. 

Cô Chín rất hay ngự đồng, khi giáng hầu thì cô thường mặc áo hồng màu đào phai và múa quạt tiễn mẫu, múa cờ tiến vua, cũng có khi thêu hoa dệt lụa rồi múa cánh tiên. Ngoài sắc đẹp, cô còn có tài bói toán, các quẻ cô bói đều không sai một quẻ nào. Người có căn cô Chín cũng được thừa hưởng điều này. Thêm vào đó, họ còn có thể chữa bệnh và gọi hồn.

Những người cầu đảo cô phải sắm các lễ vật: nón đỏ, hài hoa, vòng hồng để được cô chứng. Tiên cô cũng là một trong tứ vị thánh cô chấm lính nhận đồng. Khi chấm lính nhận đồng đều được thử thách, đúng sai rõ ràng, không phân biệt nên lắm khi bị mang tiếng là chua ngoa. Tuy nhiên, đấy là do người trần hiểu và truyền nhau, chứ các cô không chua ngoa đanh đá, là bậc thánh không ai vậy.

Tượng cô chín được dùng làm gì?

Nơi có tượng cô Chín nổi tiếng nhất là đền thờ cô Chín ở Thanh Hóa:

“Trăng soi chín giếng long lanh

Có Tiên cô Chín nức danh đền Sòng”

Ngôi đền này được bắt nguồn từ miệng giếng thiêng quanh năm đủ nước không bao giờ cạn dưới mặt dòng suối tự nhiên chảy qua đền Sòng và đền Chín Giếng. Đây được xem là một địa điểm du lịch nổi tiếng. 

Ngoài xuất hiện tại đền Mẫu nổi tiếng ở Thanh Hóa, tượng cô Chín còn được chạm khắc với nhiều kích thước chất liệu khác nhau, dùng trong những lễ hầu đồng cô Chín, hay dùng cho những người có căn cô chín thờ cúng,…

Ngày nay, tượng cô được làm bằng nhiều chất liệu khác nhau, thể hiện sự đa dạng. Một số chất liệu được dùng phổ biến như: gỗ, composite, sứ,…tượng cô chín được chạm khắc với nhiều màu sắc, dùng hình tượng cô Chín với tài sắc vẹn toàn. Tông màu chủ đạo thường thấy là màu nổi như hồng, đỏ,…

Một số truyền thuyết gắn liền với tượng cô Chín

Cô Chín Cửu Tỉnh (Cô Chín Giếng)

Tích xưa kể lại cô là con gái thứ 9 của Ngọc Hoàng Thượng Đế, từng được theo hầu Mẫu Sòng. Tuy nhiên, người trần tưởng nhầm cô là yêu tinh nên tìm cách diệt trừ. Cô về tâu thiên đình quở trách, cho thu giam hồn phách rồi hành cho nửa dại nửa điên. Về sau, với phép thần thông quảng đại có biệt tài xem bói nghìn quẻ. Cô đã giúp nước bằng cách phò vua, tiên đoán trận mạc. Nhờ đó trăm trận trăm thắng.

Nhờ đó, cô được lập đền thờ, trước đền có Chín miệng giếng tự nhiên do cô cai quản. Đây là ngôi đền linh thiêng diện nhất nhì. Điều quan trọng là nước giếng quanh năm đùn, không bao giờ cạn. Người dân tin rằng, trong số Chín miệng giếng thì miệng giếng thứ chín sâu nhất quanh năm đùn nước là nơi cô chín đang ngự.

Cô Chín Sòng Sơn

Khác với cô Chín Giếng, cô Chín Sòng Sơn vốn là cung nữ trên trời, do làm vỡ chén ngọc nên Ngọc Hoàng giáng xuống hạ giới theo hầu Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Cô được thờ tại đền Sòng Sơn, có ngày tiệc là ngày 9/9.

Cô Chín Thượng Ngàn

Cô được giáng vào thời Lê Triều, có tài trị bệnh bằng nước suối. Cô cũng chính là nữ tướng giúp Chầu Mười đánh giặc. Tượng cô Chín Thượng Ngàn có áo ngắn vạt, chít khăn củ ấu, có người dâng cô nón đỏ, có người dâng cô nón xanh để cầu thuốc chữa bệnh.

Cô Chín Thượng Thiên

Theo Truyền thuyết Cô Chín Thượng thiên theo hầu Mẫu Tây Thiên, cô được thờ tại Đền Cô Chín Thượng Thiên ( cạnh Đền Mẫu Tây Thiên) và tại 1 Đền đi qua Đền Chầu Mười.

Mọi người tham khảo thêm các tượng nhà mẫu:

• Tượng mẫu đệ tam thoải phủ
• Tượng cô bơ thoải cung
• Tượng ông hoàng mười
• Tượng mẫu đệ nhất thượng thiên
• Tượng mẫu đệ nhị thượng ngàn