Tuyến Lệ: Đặc điểm Cấu Trúc Giải Phẫu Và Chức Năng - YouMed

Nội dung bài viết

• Khái niệm về tuyến lệ – tuyến nước mắt
• Cấu trúc của tuyến lệ
• Đường đi của dịch lệ
• Sự phân bố thần kinh của tuyến nước mắt
• Chức năng của tuyến lệ và nước mắt
• Những bệnh thường gặp tại tuyến nước mắt

Tuyến lệ mà một tuyến ngoại tiết rất đặc trưng của con người. Nhờ sự có mặt của tuyến này mà chúng ta có thể thể hiện được những cảm xúc của mình. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều người chưa biết được cấu trúc và chức năng của tuyến này. Mời bạn cùng Bác sĩ Nguyễn Lâm Giang tìm hiểu bài viết sau đây để hiểu rõ hơn về tuyến ngoại tiết khá đặc biệt này nhé!

Khái niệm về tuyến lệ – tuyến nước mắt

Tuyến lệ (tuyến nước mắt) là một tuyến ngoại tiết nằm phía trên nhãn cầu, ở phần trước của mặt ngoài phía trên của mỗi lệ đạo. Đây là một tuyến tiết ra chất lỏng được gọi là nước mắt – một chất lỏng đẳng trương – lên bề mặt nhãn cầu. Chất lỏng này tạo thành phần nước của màng nước mắt nhiều lớp. Nó có tác dụng bôi trơn, bảo vệ và cung cấp chất dinh dưỡng cho kết mạc và giác mạc.

Chất lỏng cuối cùng thoát qua một loạt các ống dẫn vào khoang mũi. Khi được sản xuất dư thừa, dịch tuyến sẽ tạo thành nước mắt. Tuyến nước mắt bao gồm hai phần nối với nhau: phần quỹ đạo lớn hơn và phần nhỏ hơn. Tuyến nước mắt cùng với hệ thống ống dẫn lưu liên quan của nó tạo thành bộ máy lệ.

Cấu trúc của tuyến lệ

Tuyến nước mắt có cấu trúc hình quả hạnh, chiều dài khoảng 2 cm. Nó nằm ở phía trước, phía trên của lệ đạo, trong lỗ tuyến nước mắt của xương trán. Tuyến được chia thành hai phần liền kề (các thùy) bởi các sợi cân bên của cơ nâng mi trên. Tất cả tạo thành một phần lệ đạo và một phần mí mắt. Sự phân chia này chỉ là một phần do một thành sau của nhu mô giữa các thùy.

Xem thêm: Bệnh lý tắc tuyến lệ ở trẻ em

Tuyến lệ của con người gồm có 2 loại, đó là: tuyến lệ chính và tuyến lệ phụ. Tuyến chính nằm giữa hố lệ của nhãn cầu và thành xương hốc mắt, gồm 2 phần: Một phần là tuyến nước mắt hốc và phần còn lại là tuyến nước mắt mi. Trong trường hợp mắt bị kích thích, tuyến nước mắt sẽ tiết nhiều nước mắt và chúng ta bị chảy nước mắt.

Tuyến phụ bao gồm rất nhiều tuyến nhỏ, nằm bên dưới kết mạc. Dịch tiết của tuyến nước mắt phụ rửa sạch phần trước của mắt. Sau đó, nước mắt chảy theo ống lệ xuống xoang mũi. Dịch tiết có tác dụng giúp cho giác mạc luôn ẩm ướt, có khả năng kháng khuẩn nhẹ do dịch này chứa một lượng nhỏ chất diệt khuẩn.

Đường đi của dịch lệ

Tuyến nước mắt liên tục tiết dịch lệ vào mặt bên của mạc nối trên thông qua ống dẫn lệ. Chất lỏng được lan truyền trên toàn bộ bề mặt của mắt, từ phía bên sang phía trong, với mỗi lần chớp mắt. Tại vùng giữa của góc mắt, chất lỏng tụ lại trong một không gian hình tam giác gọi là hồ lệ.

Dịch nước mắt sau đó được dẫn lưu bởi hoạt động của các ống lệ, là những kênh nhỏ trong mỗi mí mắt, thông qua lỗ tuyến lệ. Lỗ tuyến nước mắt là lỗ mở của ống lệ nằm trên nhú của tuyến ở đầu giữa của mí mắt trên và dưới.

Từ ống lệ, dịch lệ chảy vào túi lệ, là phần trên bị giãn ra của ống tuyến nước mắt. Túi lệ nằm trong một hố được tạo thành bởi bề mặt bên của xương tuyến nước mắt và xoang phía trước của hàm trên. Từ túi lệ, dịch lệ được dẫn bởi ống dẫn lệ mở ra ở đầu trước của lỗ mũi dưới.

Ống dẫn này đi ngang qua một ống xương (ống mũi) được tạo thành bởi xương tuyến nước mắt, hàm trên và rãnh mũi dưới. Chất lỏng sau đó chảy ra sau qua khoang mũi đến vòm họng, nơi nó trộn với chất nhầy và cuối cùng được nuốt. Một lượng nhỏ dịch lệ bị mất đi do bay hơi hoặc hấp thụ qua kết mạc.

Xem thêm: Ung thư biểu mô tuyến bã: Khối u mi mắt chết người

Sự phân bố thần kinh của tuyến nước mắt

Tuyến nước mắt nhận cảm giác, xung hướng tâm của hệ thần kinh giao cảm và phó giao cảm. Dây thần kinh tuyến nước mắt tách ra từ nhánh nhãn cầu của dây thần kinh sinh ba cung cấp cảm giác bên trong cho tuyến này. Tế bào thần kinh phó giao cảm kích thích tuyến tiết ra dịch lệ.

Các sợi phó giao cảm tiền hạch từ hệ thống thần kinh trung ương đến hạch bướm khẩu cái. Thông qua dây thần kinh đá lớn (một nhánh của dây thần kinh mặt) và dây thần kinh của xương bướm. Các sợi này tiếp hợp với các sợi phó giao cảm sau tế bào thần kinh trong hạch. Sau đó di chuyển trong các nhánh gò má và gò má thái dương của dây thần kinh hàm trên để cung cấp cho tuyến.

Giao cảm hướng tâm xuất phát từ hạch cổ trên. Từ hạch này, các sợi thần kinh đi đến hạch bướm khẩu cái thông qua đám rối động mạch cảnh trong và thần kinh đá sâu. Sau đó, các sợi giao cảm đi dọc theo con đường giống như các sợi phó giao cảm cung cấp tuyến lệ. Xung giao cảm hướng tâm điều chỉnh lưu lượng máu qua tuyến nước mắt và sự bài tiết của tuyến.

Chức năng của tuyến lệ và nước mắt

Chức năng chung của tuyến nước mắt

Tuyến nước mắt có chức năng tiết ra dịch lệ hay nước mắt. Nước mắt được tiết ra để rửa sạch bụi bẩn lọt vào mắt. Đồng thời, nước mắt còn có chức năng sát khuẩn, cho nên nó được đánh giá là một vệ sĩ của đôi mắt. Thông thường, tuyến nước mắt chỉ tiết ra một lượng nhỏ nước mắt. Ban ngày, trong vòng 16 giờ kể từ khi thức dậy, tuyến nước mắt tiết ra khoảng 500 – 600 mg nước mắt. Khi ngủ, mắt nhắm lại, tuyến nước mắt được xem như ngừng hoạt động.

Ở góc trong mỗi mắt đều có các lỗ nhỏ có chức năng thu thập nước mắt, thông xuống mũi. Nước mắt sẽ chảy xuống hoà cùng với nước mũi và chảy ra bên ngoài. Khi chúng ta mệt mỏi hoặc không hít thở không khí mới trong một khoảng thời gian, cơ thể sẽ tích tụ nhiều CO2. Từ đó kích thích thần kinh phản xạ gây ra động tác ngáp.

Cùng với động tác ngáp, từ miệng sẽ trút ra một lượng khí lớn. Đồng thời phát sinh áp lực trong miệng. Áp lực ấy tác động đến khoang mũi, tạm thời ngăn đường thoát của nước mắt. Chính vì đặc điểm này, nước mắt từ tuyến nước mắt tràn vào mắt gây chảy nước mắt khi ngáp. Khi chúng ta buồn mà khóc là do máu dồn lên các dây thần kinh tác động đến tuyến nước mắt khiến nước mắt chảy ra.

Chức năng của nước mắt

Nước mắt của chúng ta không phải là một chất dịch vô dụng. Ngược lại, nó còn rất hữu ích cho cơ thể. Bên cạnh chức năng giúp con người biểu đạt cảm xúc ra, nó còn có một chức năng rất quan trọng. Đó là giúp cho đôi mắt tránh khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn và dị vật. Đồng thời có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn và khử độc.

Mỗi động tác chớp mắt của con người, mí mắt sẽ rút đi một ít chất lỏng từ các tuyến lệ này nhằm làm sạch và làm ẩm ướt giác mạc. Nếu giác mạc không được làm ướt và làm sạch thường xuyên, mắt sẽ bị khô. Từ đó dẫn đến tình trạng khô mắt và nặng hơn là suy giảm thị lực.

Khi được làm ướt, chất bụi bẩn nằm trên bề mặt mắt cũng sẽ được rửa sạch. Điều rất ý nghĩa ở đây là sau mỗi động tác chớp mắt, chất lỏng được tiết ra để làm sạch mắt sẽ đi xuống mũi. Thông qua một ống nhỏ và sau đó bốc hơi ra môi trường bên ngoài trong hoạt động hô hấp.

Nói chung, cả tuyến nước mắt và nước mắt có vai trò như một hàng rào bảo vệ đôi mắt. Chúng ngăn bụi bẩn và vi khuẩn xâm nhập sâu vào mắt. Đồng thời duy trì độ ẩm ướt và sự sạch sẽ tại bề mặt của mắt, chống khô mắt. Từ đó giúp cho đôi mắt của chúng ta sáng khỏe hơn.

Những bệnh thường gặp tại tuyến nước mắt

Một số bệnh tuyến nước mắt thường gặp bao gồm:

• Tắc tuyến lệ.
• Viêm tuyến lệ.
• Ung thư tuyến lệ.

Hy vọng với những thông tin mà bài viết đã cung cấp, bạn đọc sẽ hiểu rõ hơn về tuyến lệ hay tuyến nước mắt. Từ đó, các bạn sẽ biết được cấu trúc giải phẫu và chức năng của tuyến này. Đây là một tuyến ngoại tiết rất hữu ích, giúp bảo vệ cửa sổ tâm hồn của chúng ta.