Ước Mơ Hòa Bình Trên Mảnh đất Syria

Đây cũng là chuyến đi đầu tiên của chúng tôi đến một quốc gia Arab, đất nước mà cuộc xung đột dai dẳng sắp tròn 10 năm (bùng phát hồi tháng 3/2011) tới nay đã cướp đi sinh mạng của khoảng nửa triệu người, khiến hơn 1 triệu người bị thương. Khoảng 5,6 triệu người đã chạy khỏi Syria để tránh chiến tranh xung đột, chủ yếu sang các nước láng giềng, chưa kể 6 triệu người nữa phải rời bỏ nhà cửa lang bạt trong lãnh thổ Syria.

Cảm nhận đầu tiên khi ngắm thủ đô Damascus từ trên máy bay là thành phố này của Syria không sáng sủa như Moskva. Đèn điện trong thành phố chỉ đủ dùng, nhiều khu vực vẫn tối và Sân bay quốc tế Damascus có lẽ là điểm sáng nhất. Đoàn các phóng viên nước ngoài, trong đó có chúng tôi, tới Damascus đưa tin Hội nghị quốc tế về hồi hương người tị nạn Syria nhanh chóng làm thủ tục ở sân bay, rồi được xe cảnh sát, nhân viên an ninh hộ tống đưa đến khu tổ hợp Grand Town gần sân bay, nơi diễn ra hội nghị.

Vấn đề người tị nạn Syria hiện nay đã trở thành vấn đề quốc tế lớn. Ước tính trong tổng số dân gần 17 triệu người Syria (thống kê năm 2018), gần 12 triệu người phải chạy nạn ở cả trong và ngoài nước. Đây quả là con số khủng khiếp.

Hội nghị quốc tế về hồi hương người tị nạn Syria lần này có lẽ là hội nghị đầu tiên quy mô như vậy nhằm giải quyết vấn đề người tị nạn Syria. Hội nghị do Chính phủ Syria tổ chức với sự hỗ trợ tích cực của LB Nga và có đại diện của gần 20 quốc gia cùng các tổ chức quốc tế tham dự. Tuy nhiên, rất nhiều đối tác quan trọng, như Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), hay những nước hiện có một lượng lớn người Syria chạy sang tị nạn như Thổ Nhĩ Kỳ và Jordan, lại không tham gia hội nghị.

Chính phủ của Tổng thống Syria Bashar al-Assad coi vấn đề người tị nạn Syria là vấn đề quốc gia và cam kết sẽ nỗ lực hồi hương đến người tị nạn cuối cùng, bất chấp tình hình kinh tế-xã hội của đất nước Trung Đông này vẫn hết sức khó khăn do chiến tranh tàn phá cũng như do những chiến dịch bao vây, cấm vận của các nước phương Tây nhằm vào Syria. Tuy nhiên, nhiều đối tác phương Tây và một số quốc gia khu vực cho rằng chưa đủ điều kiện để người tị nạn “tự nguyện” quay trở về với chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad, nên không tạo thuận lợi cho việc hồi hương người tị nạn. Bên cạnh đó, dường như những toan tính chính trị của mỗi đối tác trên "bàn cờ Syria" cũng chính là rào cản khiến việc giải quyết và trợ giúp người tị nạn Syria trở nên khó khăn.

Trong thời gian diễn ra hội nghị, chúng tôi đã đến thăm trại tị nạn tạm thời Hirjila ở ngoại ô Damascus, gần sân bay, nơi hiện đang có hơn 800 người tị nạn sinh sống, hầu hết đến từ khu vực Idlib ở Tây Bắc Syria, giáp biên giới Thổ Nhĩ Kỳ. Anh phóng viên người Syria làm việc cho một hãng truyền thông Nhật Bản, tình nguyện làm phiên dịch tiếng Arab cho tôi, cho biết trại tị nạn này được Chính phủ Syria lập ra cách đây 3 năm và có điều kiện vật chất, cơ sở hạ tầng tốt hơn nhiều các trại tị nạn khác trên đất nước Syria. Với hơn 400 căn nhà kiên cố, người dân tị nạn ở đây được cung cấp miễn phí thực phẩm và chăm sóc đầy đủ, đồng thời có nhà để ở chứ không phải sống trong các lều tạm.

Ông Ali Khanum, bị cụt hai chân do bom đạn, ở làng al-For-ar thuộc tỉnh Idlib, Tây Bắc Syria, chia sẻ: “Chúng tôi rời al-For-ar do các nhóm khủng bố nã pháo và chiếm khu vực này”. Người dân làng ông phải chạy tới Aleppo, và rời Aleppo đến trại tị nạn khi chính phủ mở hành lang Halep - Aleppo. Hiện gia đình ông đã an toàn trong trại này, nhưng một người họ hàng của ông thất lạc giờ vẫn không biết ở đâu.

Còn cô Memarya 26 tuổi, có hai con nhỏ, cũng người vùng Idlib, bày tỏ: “Cuộc sống ở đây hiện đã tốt hơn. Chính phủ nỗ lực để có điều kiện tốt hơn cho người tị nạn từ Idlib đến trại này. Tuy nhiên, anh biết đấy, chúng tôi không có đủ thuốc men vì tình hình kinh tế tồi tệ ở Syria do các biện pháp trừng phạt mà Mỹ gây sức ép”. Nói về nguyên nhân mình đến trại Hirjila, cô Memarya cho biết: “Tôi đã sống một năm ở Idlib. Tuy nhiên, anh trai tôi đã bị khủng bố giết và chúng tôi quyết định tản cư đến đây”. Khi được hỏi về mong ước của mình, cô nói: “Tôi muốn trở về nhà. Còn nước Syria trở lại với cuộc sống cách đây 10 năm”.