Ürümqi – Wikipedia Tiếng Việt

Ürümqi乌鲁木齐ئۈرۈمچی
—  Địa cấp thị  —
乌鲁木齐市
Chuyển tự Uyghur
• Uyghur Ereb Yéziqi	ئۈرۈمچی
• Uyghur Latin Yéziqi	Ürümchi
• Yengi Yeziķ	Ürümqi
• phát âm theo IPA	yrymˈʧi
Chuyển tự tiếng Trung
• Trung văn giản thể	乌鲁木齐
• Trung văn phồn thể	烏魯木齊
• Pinyin	Wūlǔmùqí
Từ trê: toàn cảnh trung tâm Ürümqi, Hồng Sơn, chợ đêm Ürümqi, Thiên Sơn nhìn từ Ürümqi
ÜrümqiVị trí ở Trung Quốc
Tọa độ: 43°48′B 87°35′Đ / 43,8°B 87,583°Đ / 43.800; 87.583
Quốc gia	Trung Quốc
Tỉnh	Tân Cương
Số đơn vị cấp huyện	8
Chính quyền
• Bí thư thị ủy	Từ Hải Vinh (徐海荣)
• Thị trưởng	Ilham Sabir
Diện tích
• Địa cấp thị	14.577 km2 (5,628 mi2)
• Đô thị	583 km2 (225 mi2)
Dân số (Điều tra dân số năm 2010)
• Địa cấp thị	3,112,559
• Ước tính (2015)[1]	3,550,000
• Mật độ	210/km2 (550/mi2)
Múi giờ	UTC+8, Xinjiang Time
Mã bưu chính	830000
Mã điện thoại	991
Thành phố kết nghĩa	Mashhad, Dushanbe, Batumi, Chelyabinsk, Peshawar, Gaziantep
Tiền tố biển số xe	新A
GDP (2013)	240 tỷ CNY
- đầu người	68.691 CNY
ISO 3166-2	CN-65-01
Website	www.urumqi.gov.cn (tiếng Trung)

Ürümqi
"Ürümqi" in Simplified Chinese (top), Traditional Chinese (middle) and Uyghur Arabic (bottom) scripts
Tên tiếng Trung
Giản thể	乌鲁木齐
Phồn thể	烏魯木齊
Bính âm Hán ngữ	Wūlǔmùqí
Latinh hóa	Urumtsi
Nghĩa đen	(from Oirat) "beautiful pasture"
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Wūlǔmùqí Wade–Giles Wu1-lu3-mu4-chBản mẫu:Wg-aposi2 IPA [ú.lù.mû.tɕʰǐ] Tiếng Quảng Châu Việt bính Wu1lou5muk6cai4
Abbreviation
Giản thể	乌市
Phồn thể	烏市
Bính âm Hán ngữ	Wūshì
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Wūshì Wade–Giles Wu1-shih4
Former name
Tiếng Trung	迪化
Bính âm Hán ngữ	Díhuà
Nghĩa đen	to enlighten and civilize
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Díhuà Wade–Giles Ti2-hua4
Tên tiếng Mông Cổ
Kirin Mông Cổ	Өрөмч
Chữ Mông Cổ	ᠥᠷᠥᠮᠴᠢ
Tên tiếng Duy Ngô Nhĩ
Tiếng Duy Ngô Nhĩ	ئۈرۈمچى‎
Phiên âm Bảng chữ cái Uyghur Latin Ürümchi Yengi Yeziⱪ Ürümqi SASM/GNC Ürümqi Siril Yëziqi Үрүмчи Uyghur IPA [ʏrʏmˈtʃi]
Tên tiếng Kazakh
tiếng Kazakh	ٷرىمجى‎ÜrimjiҮрімжі

Bài viết này có chứa ký tự đặc biệt. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác.

Urumchi hay Ürümqi (tiếng Anh /uːˈruːmtʃi/; tiếng Duy Ngô Nhĩ: ئۈرۈمچی, đã Latinh hoá: Ürümchi; giản thể: 乌鲁木齐; phồn thể: 烏魯木齊; bính âm: Wūlǔmùqí, tiếng Việt: U-rum-xi[2] hoặc Urumsi, Hán-Việt: Ô Lỗ Mộc Tề), trước năm 1954 có tên là Địch Hóa (tiếng Trung: 迪化; bính âm: Díhuà) là thủ phủ khu tự trị Tân Cương, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Urumchi có dân số 75,3% là người Hán, 12,8% là người Uyghur (Duy Ngô Nhĩ), 8,03% là người Hồi, 2,34% người Kazakh

Ürümqi là chặng dừng quan trọng trên con đường tơ lụa suốt thời Nhà Đường, vang danh là trung tâm văn hóa, thương mại suốt thời Nhà Thanh hồi thế kỷ XIX.

Với dân số ước tính 3,5 triệu năm 2015, Ürümqi là thành phố đông dân nhất Miền Tây Trung Quốc lẫn vùng Trung Á. Theo Sách Kỷ lục Guinness, Ürümqi là thành phố có vị trí xa biển nhất trên thế giới. Kể từ thập niên 1990, Ürümqi nổi lên là nơi có nền kinh tế phát triển thần tốc và hiện là nút giao thông của vùng, là trung tâm văn hóa, chính trị, thương mại.

Tháng 7 năm 2009, tại đây đã diễn ra bạo động lớn giữa những người Uyghur và người Hán. Cuộc bạo động bắt đầu vào đêm 5 tháng 7 năm 2009 với sự tham gia của 1.000 người[3][4][5] tham gia và sau đó đã tăng lên tới khoảng 3.000 người.[6] Ít nhất đã có 156 người chết.[7]

Đầu năm 2014, các cuộc bạo động tiếp tục xảy ra.

Các đơn vị hành chính

[sửa | sửa mã nguồn]

Ürümqi hiện có 8 đơn vị hành chính cấp quận huyện, trong đó có 7 quận và 1 huyện.

• Quận Thiên Sơn (天山区: Tiānshān Qū)
• Quận Saybagh (沙依巴克区: Shāyībākè Qū)
• Quận Đầu Đồn Hà (头屯河区: Tóutúnhé Qū)
• Quận Thủy Ma Cấu (水磨沟区: Shuǐmógōu Qū)
• Quận Tân Thị (新市区: Xīnshì Qū)
• Quận Đông Sơn (东山区: Dōngshān Qū)
• Quận Đạt Phản Thành (达坂城区: Dábǎnchéng Qū)
• Huyện Ô Lỗ Mộc Tề (烏魯木齊县: Wūlǔmùqí Xiàn)

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

Tư liệu liên quan tới Urumqi tại Wikimedia Commons

1. ^ "Bulletin for the economical and social development in 2015". Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 2 năm 2017. Truy cập ngày 16 tháng 3 năm 2016.
2. ^ http://vietnamese.cri.cn/421/2012/12/04/1s180585.htm
3. ^ Epstein, Gady (ngày 5 tháng 7 năm 2009). "Uighur Unrest". Forbes. Lưu trữ bản gốc ngày 26 tháng 5 năm 2012. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2009.
4. ^ Agencies (ngày 5 tháng 7 năm 2009). "Civilians die in China riots". Al Jazeera. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2009.
5. ^ "China's Xinjiang hit by violence". BBC News. ngày 6 tháng 7 năm 2009. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2009.
6. ^ Macartney, Jane (ngày 5 tháng 7 năm 2009). "China in deadly crackdown after Uighurs go on rampage". The Times. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 5 năm 2020. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2009.
7. ^ Bạo loạn đẫm máu tại Trung Quốc làm chết 156 người

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện về Ürümqi.

x t s Thành thị đặc biệt lớn của Trung Quốc
“Đặc đại thành thị” là các đô thị có trên 5 triệu đến dưới 10 triệu nhân khẩu.
Thẩm Dương • Nam Kinh • Hàng Châu • Trịnh Châu • Đông Hoản • Thành Đô
Ghi chú: không bao gồm các đặc khu hành chính và khu vực Đài Loan.Tham khảo: 《中国城市建设统计年鉴2016》. 2014年11月，中国国务院发布《关于调整城市规模划分标准的通知》

x t s Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương, Cộng hòa nhân dân Trung Hoa
Lịch sử • Người Duy Ngô Nhĩ
Châu tự trị cấp phó tỉnh:Ili	Khu hành chính cấp huyệntrực thuộc châu tự trị Y Ninh • Khuê Đồn • Khorgas • Y Ninh • Hoắc Thành • Củng Lưu • Tân Nguyên • Chiêu Tô • Tekes • Nilka • Qapqal Tháp Thành Tháp Thành • Ô Tô • Ngạch Mẫn • Sa Loan • Thác Lý • Dụ Dân • Hoboksar Altay Altay • Burqin • Phú Uẩn • Phú Hải • Cáp Ba Hà • Qinggil • Jeminay
Địa cấp thị	Ürümqi Thiên Sơn • Saybagh • Tân Thị • Thủy Ma Câu • Đầu Đồn Hà • Đạt Phản Thành • Mễ Đông • Ürümqi Karamay Karamay • Độc Sơn Tử • Bạch Thiêm Than • Urho Turfan Cao Xương • Thiện Thiện • Toksun Kumul Y Châu • Y Ngô • Barkol
Địa khu	Aksu Aksu • Ôn Túc • Kuchar • Shayar • Toksu • Bái Thành • Uqturpan • Awat • Kalpin Kashgar Kashgar • Sơ Phụ • Sơ Lặc • Yengisar • Poskam • Yarkand • Kargilik • Makit • Yopurga • Peyziwat • Maralbexi • Taxkorgan Hotan Hotan • Hotan • Karakax • Bì Sơn • Lop • Qira • Keriya • Dân Phong • Hòa An • Hòa Khang
Châu tự trị	Xương Cát Xương Cát • Phụ Khang • Hô Đồ Bích • Manas • Kỳ Đài • Jimsar • Mori Bortala Bác Lạc • A Lạp Sơn Khẩu • Tinh Hà • Ôn Tuyền Bayingolin Korla • Luân Đài • Úy Lê • Nhược Khương • Thả Mạt • Hòa Tĩnh • Hoxud • Bác Hồ • Yên Kỳ Kizilsu Artux • Akto • Akqi • Ulugqat
Khu hành chính cấp huyện trực thuộc tỉnh	Aral • Bạch Dương • Bắc Đồn • Côn Ngọc • Kokdala • Ngũ Gia Cừ • Song Hà • Tân Tinh • Thạch Hà Tử • Thiết Môn Quan • Tumxuk
1 Tháp Thành và Altay là hai địa khu nằm dưới quyền quản lý của châu Ili. 2 Thạch Hà Tử, Aral, Tumxuk, Ngũ Gia Cừ, Bắc Đồn, Thiết Môn Quan, Song Hà, Kokdala, Côn Ngọc, Tân Tinh, Bắc Dương thực thi chế độ hợp nhất sư đoàn-thành phố, do Binh đoàn sản xuất và xây dựng Tân Cương trực tiếp quản lý. 3 Aksai Chin do Trung Quốc quản lý như một phần của Hotan, song Ấn Độ cũng tuyên bố chủ quyền.