UVB DẢI HẸP TRONG ĐIỀU TRỊ BẠCH BIẾN

UVB DẢI HẸP TRONG ĐIỀU TRỊ BẠCH BIẾN

Bạch biến (vitiligo) là bệnh da mạn tính trong đó các tế bào sắc tố nằm ở màng đáy của thượng bì bị tổn thương hoặc bị phá hủy hoàn toàn dẫn đến mất sắc tố da, biểu hiện là những đám da trắng danh giới rõ, không có vẩy, không teo da, không ngứa. Bệnh có thể gặp cả ở niêm mạc, lông/tóc, mắt. Bệnh chiếm từ 1-2% dân số thế giới và có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào.

Căn nguyên và cơ chế bệnh sinh của bạch biến được nhiều tác giả nghiên cứu nhưng hiện nay chưa hoàn toàn biết rõ. Nhiều tác giả cho rằng sinh bệnh học bệnh bạch biến có liên quan đến cơ chế di truyền, thần kinh thể dịch, tự phá hủy (self-destruction), tự miễn và virus.

Bệnh tuy không ảnh hưởng lớn đến sức khỏe,lao động nhưng do tiến triển mạn tính, thời gian điều trị kéo dài, hiệu quả điều trị thấp, hay xuất hiện những vùng hở, nên ảnh hưởng tới thẩm mỹ, chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Có nhiều phương pháp điều trị bệnh bạch biến như sử dụng thuốc bôi tại chỗ, thuốc toàn thân (corticoid, thuốc ức chế miễn dịch, thuốc sinh học...) trong đó ánh sáng trị liệu, sử dụng đèn chiếu UVB (Ultraviolet B - tia cực tím có bước sóng từ 290-320nm) là một trong những phương pháp trị liệu đơn giản và chi phí thấp. Bệnh nhân có thể mua đèn về tự chiếu tại nhà trong trường hợp diện tích tổn thương không quá lớn và tổn thương không lan tỏa. Các nghiên cứu ở Việt nam và trên thế giới cho thấy đây là một phương pháp điều trị khá hiệu quả, với tỷ lệ phục hồi sắc tố > 75% ở trên 70% bệnh nhân và tỉ lệ tái phát thấp hơn các phương pháp điều trị tại chỗ khác.

Cơ chế tác dụng của UVB trong điều trị bạch biến

Có hai cách dùng UVB: đèn cực tím có bước sóng 290-320nm và đèn cực tím có bước sóng chọn lọc và được sử dụng tốt nhất là 311nm ( Narrow band UVB – NbUVB) .

Hai bước cơ bản trong cơ chế tái tạo lại sắc tố của nb UVB:

1.Ổn định quá trình mất sắc tố: điều hòa miễn dịch tại chỗ và toàn thân.

2.Kích thích tế bào sắc tố còn lại ở nang lông.

UVB tác động lên DNA nhân tế với sự hấp thụ bởi các nucleotid dẫn đến việc tạo ra các chất nhị trùng pyrimidine và đồng phân hóa urocanic acid từ dạng trans sang dạng cis, từ đó sản xuất interleukin-10, giảm hoạt động tế bào diệt tự nhiên, giảm tăng sinh tế bào lympho B gây ra ổn định đáp ứng miễn dịch bất thường tại chỗ và toàn thân do đó làm ổn định quá trình mất sắc tố.

UVB kích thích sự phóng thích của các yếu tố tăng trưởng cơ bản bFGF từ tế bào sừng gây ra sự tăng sinh tế bào sắc tố. Những bệnh nhân chiếu UVB đã cho thấy tăng nồng độ vitamin D trong huyết thanh (25-OH vitamin D). Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng 25-OH vitamin D gây kích thích tyrosinase enzyme và tế bào sắc tố chưa trưởng thành ở nang lông sản xuất melamin. Ngoài ra UVB còn kích thích tế bào sắc tố non (dopa-negative), tế bào sắc tố không sắc tố (amelanotic) ở vỏ ngoài nang lông di chuyển đến vùng da mất sắc tố bên cạnh & sản xuất melanin.

UVB dải hẹp (NbUVB) không những hạn chế tế bào sắc tố bị tiêu diệt mà còn làm tăng số lượng tế bào sắc tố và có hiệu quả điều trị bạch biến hơn UVB phổ rộng.

Cách sử dụng đèn chiếu UVB dải hẹp trong điều trị bạch biến

Phác đồ điều trị: chiếu 2-3 lần/tuần trong ít nhất 3 tháng, sau đó có thể kéo dài đến 1 năm, ngừng điều trị nếu sau 3 tháng không có tác dụng hoặc phục hồi sắc tố