Vận Chuyển Thụ động Qua Màng Bào Tương
Có thể bạn quan tâm
Biên tập viên: Trần Tiến Phong
Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương
Sự vận chuyển qua màng được thực hiện thông qua 3 hình thức chính: (1) vận chuyển thụ động (passive transport), không tiêu tốn năng lượng, (2) vận chuyển chủ động (active transport), cần tiêu tốn năng lượng và (3) hình thức vận chuyển bằng các túi (vesicular transport).
Khuếch tán đơn giản (simple diffusion)
Khuếch tán đơn giản là hình thức khuếch tán trong đó các phân tử vật chất được vận chuyển từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp và không tiêu tốn năng lượng.
Sự khác biệt về nồng độ của một chất 2 bên màng bào tương tạo nên một gradient nồng độ. Sự khác biệt này làm cho các phần tử chất đó đi từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp cho tới khi đạt tới sự cân bằng động ở hai bên màng mà không đòi hỏi phải cung cấp năng lượng.
Hình: Sự khuếch tán qua màng bào tương.
a. khuếch tán qua lớp lipid kép; b. khuếch tán qua kênh.
1. dịch ngoại bào; 2. màng bào tương; 3. bào tương; 4. lớp phospholipid kép; 5. H2O, O2, CO2, N2, các steroid, vitamin trong mỡ, glycerol, rượu, ammonia; 6. kênh; 7. lỗ; 8. protein xuyên màng.
Sau khi đã đạt được cân bằng, sự khuếch tán của các phân tử vẫn được tiếp tục duy trì tuy nhiên nồng độ của chúng ở hai bên màng không thay đổi.
Hiện tượng này phụ thuộc vào động năng (kinetic energy) của các phần tử nên sự khuếch tán sẽ xảy ra nhanh hơn khi (1) nhiệt độ tăng, (2) gradient nồng độ lớn và (3) vật thể có kích thước nhỏ.
Các phân tử tan trong lipid như oxygen, doxide carbon, nitrogen, các steroid, các vitamin tan trong lipid như A, D, E và K, glycerol, rượu và ammonia có thể đễ dàng đi qua lớp phospholipid kép của màng bào tương theo cả 2 phía bằng hình thức này (hình). Tốc độ khuếch tán của chúng tỷ lệ thuận vào khả năng tan trong lipid của các phân tử.
Các phần tử có kích thước nhỏ không tan trong lipid cũng có thể khuếch tán qua màng theo hình thức này thông qua các kênh (hình 4), như các ion natri (Na+), ion kali (K+), ion calci (Ca2+), ion clo (Cl-), ion bicarbonate (HCO3-) và urê. Tốc độ khuếch tán của chúng tỷ lệ thuận với kích thước phân tử, hình dạng và điện tích của các phần tử.
Nước không những dễ dàng đi qua lớp phospholipid kép mà còn khuếch tán qua các kênh này.
Hiện tượng thẩm thấu (osmosis)
Hiện tượng thẩm thấu là hiện tượng vận chuyển thụ động của các phân tử nước từ nơi có nồng độ nước cao (có nồng độ chất hòa tan thấp) tới nơi có nồng độ nước thấp (có nồng độ chất hòa tan cao). Một dung dịch có nồng độ các chất hòa tan càng cao thì áp lực thẩm thấu càng lớn và ngược lại.
Gradient áp lực thẩm thấu được hình thành hai bên màng do sự có mặt của các chất hoà tan với các nồng độ khác nhau ở mỗi bên.
Dưới tác động của áp lực thẩm thấu nước sẽ di chuyển từ nơi có áp lực thẩm thấu thấp đến nơi có áp lực thẩm thấu cao để đạt đến sự cân bằng áp lực thấm thấu.
Bình thường áp lực thẩm thấu ở trong tế bào cân bằng với áp lực thẩm thấu trong dịch ngoại bào nhờ đó thể tích của tế bào duy trì được sự hằng định một cách tương đối, trong khi đó áïp lực thẩm thấu của huyết tương lại cao hơn so với dịch kẻ bao quanh các thành mao mạch, sự khác biệt này làm nước sẽ di chuyển từ phía mô kẻ và trong lòng mao mạch. Các tình huống làm giảm áp lực thẩm thấu của huyết tương sẽ làm ứ trệ nước trong dịch kẻ và dịch ngoại bào.
Hiện tượng khuếch tán qua trung gian (facilitated diffusion)
Hiện tượng khuếch tán qua trung gian (hình 5) là hiện tượng khuếch tán của các chất từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp nhờ vai trò trung gian của các protein đóng vai trò chất vận chuyển trên màng bào tương. Tốc độ của kiểu khuếch tán này phụ thuộc vào sự khác biệt về nồng độ của chất được vận chuyển ở hai bên màng và số lượng của các chất vận chuyển đặc hiệu.
Trong cơ thể các ion, urê, glucose, fructose, galactose và một số vitamin không có khả năng tan trong lipid để đi qua lớp phospholipid kép của màng sẽ di chuyển qua màng theo hình thức này.
Ví dụ: Glucose là một trong những chất quan trọng đối với hoạt động sống của tế bào được vận chuyển vào theo hình thức khuếch tán qua trung gian để đi vào trong tế bào, quá trình này diễn ra theo các bước trình tự như sau:
Hình: Sự khuếch tán qua màng trung gian.
1. dịch ngoại bào; 2. màng bào tương; 3. bào tương; 4. protein xuyên màng; 5. gradien nồng độ.
Glucose gắn vào chất vận chuyển đặc hiệu ở phía bên ngoài màng, các chất vận chuyển này khác nhau tùy theo từng loại tế bào.
Chất vận chuyển thay đổi hình dạng.
Glucose đi qua màng và giải phóng vào trong tế bào, tại đây enzyme kinase sẽ gắn một nhóm phosphat vào phân tử glucose để tạo thành glucose 6-phosphate. Phản ứng này giúp duy trì nồng độ glucose trong tế bào luôn luôn ở mức thấp tạo điều kiện cho glucose luôn luôn được vận chuyển vào bên trong.
Từ khóa » Tốc độ Khuếch Tán Của Các Chất Từ Cao đến Thấp Là
-
Sự Khuếch Tán, Thẩm Thấu Và Vận Chuyển Chủ động - Quảng Văn Hải
-
Khuếch Tán – Wikipedia Tiếng Việt
-
Tốc độ Khuếch Tán Của Các Chất Ra Hoặc Vào Tế Bào Phụ Thuộc Vào ...
-
Bài 11. Vận Chuyển Các Chất Qua Màng Sinh Chất - Củng Cố Kiến Thức
-
Hiện Tượng Khuếch Tán - Thẩm Thấu Qua Màng Tế Bào
-
Khuếch Tán Là Gì?
-
Sinh Học 10 Bài 11: Vận Chuyển Các Chất Qua Màng Sinh Chất
-
Bài 11: Vận Chuyển Các Chất Qua Màng Sinh Chất
-
Hấp Thu Thuốc - Dược Lý Lâm Sàng - Phiên Bản Dành Cho Chuyên Gia
-
Các Hình Thức Khuếch Tán Qua Màng Tế Bào, đặc điểm Và Các Yếu Tố ...
-
Hiện Tượng Khuếch Tán Là Gì - Mayvesinhmienbac
-
Sự Khác Biệt Giữa Thẩm Thấu Và Khuếch Tán Trong Sinh Học - 2022
-
Yếu Tố Nào ảnh Hưởng đến Tốc độ Khuếch Tán?
-
Sự Vận Chuyển Các Chất Từ Nơi Có Nồng độ Cao đến Nơi Có ... - Học Tốt
-
Khuếch Tán - Mimir Bách Khoa Toàn Thư
-
Câu Hỏi Vận Dụng Phần Trao đổi Nước ở Thực Vật- Phạm Nguyệt Ánh
-
Sự Khác Biệt Giữa Thẩm Thấu Và Khuếch Tán
-
Sự Khuếch Tán Dễ Qua Màng Tế Bào
-
1. Khái Niệm: Vận Chuyển Chủ động Là Phương Thức - Tài Liệu Text