Ví Dụ Về Quá Trình Sản Xuất Giá Trị Thặng Dư:

Lấy một ví dụ về việc sản xuất sợi của nhà tƣ bản ,để làm rõ quá trình tạo ra giá trị và giá trị thặng dƣ

Giả sử, để chế tạo ra 1 kg sợi, nhà tƣ bản phải ứng ra số tiền 20.000 đơn vị tiền tệ mua 1 kg bông, 3.000 đơn vị tiền tệ cho hao phí máy móc và 5.000 đơn vị tiền tệ mua sức lao động của công nhân điều khiển máy móc trong 1 ngày (10 giờ). Giả định việc mua này đúng giá trị. Mỗi giờ lao động sống của công nhân tạo ra giá trị mới kết tinh vào sản phẩm là 1.000 đơn vị tiền tệ.

Trong quá trình sản xuất, bằng lao động cụ thể, công nhân sử dụng máy móc để chuyển 1kg bông thành 1 kg sợi, theo đó giá trị của bông và hao mòn máy móc cũng đƣợc chuyển vào sợi; bằng lao động trừu tượng, mỗi giờ công nhân tạo thêm một lượng giá trị mới 1.000 đơn vị tiền tệ. Giả định chỉ trong 5 giờ công nhân đã kéo xong 1kg bông thành 1 kg sợi, thì giá trị 1 kg sợi đƣợc tính theo các khoản nhƣ sau:

+ Giá trị 1kg bông chuyển vào = 20.000 đơn vị tiền tệ + Hao mòn máy móc = 3.000 đơn vị tiền tệ

+ Giá trị mới tạo ra (trong 5 giờ lao động, phần này vừa đủ bù đắp giá trị sức lao động) = 5.000 đơn vị tiền tệ

Tổng cộng = 28.000 đơn vị tiền tệ

Nếu quá trình lao động ngừng ở đây thì nhà tƣ bản chƣa có đƣợc giá trị thặng dƣ.

Nhƣng nhà tƣ bản đã mua sức lao động trong 1 ngày với 10 giờ, chứ không phải là 5 giờ. Trong 5 giờ lao động tiếp, nhà tƣ bản chi thêm 20.000đơn vị tiền tệ để mua 1 kg bông và 3000 đơn vị tiền tệ hao mòn máy móc và với 5giờ lao động sau, ngƣời công nhân vẫn tạo ra 5.000 đơn vị giá trị mới và có thêm 1kg sợi với giá trị 28.000 đơn vị tiền tệ. Tổng số tiền nhà tƣ bản chi ra có đƣợc 2kg sợi sẽ là:

+ Tiền mua bông : 20.000 x 2 = 40.000 đơn vị tiền tệ

32 + Hao mòn máy móc (máy chạy 10 tiếng):

3000 x 2 = 6.000 đơn vị tiền tệ

+ Tiền lƣơng công nhân sản xuất cả ngày (trong 10 giờ, tính theo đúng giá trị sức lao động) = 5.000 đơn vị tiền tệ

Tổng cộng = 51.000 đơn vị tiền tệ

Tổng giá trị của 2 kg sợi là: 2 kg x 28.000 = 56.000 đơn vị tiền tệ và nhƣ vậy, lƣợng giá trị thặng dƣ thu đƣợc là: 56.000 – 51.000 = 5.000 (đơn vị tiền tệ). Lƣợng gía trị này chính bằng lƣợng giá trị mới do công nhân tạo ra trong 5 giờ lao động sau.

Ngày lao động của công nhân chia thành hai phần:

- Thời gian lao động cần thiết: phần thời gian lao động mà ngƣời công nhân tạo ra một lƣợng giá trị ngang bằng với giá trị sức lao động.

- Thời gian lao động thặng dƣ: phần còn lại của ngày lao động vƣợt khỏi thời gian lao động tất yếu.

Giá trị của hàng hóa gồm hai phần:

- Giá trị tƣ liệu sản xuất gồm khấu hao máy móc và nguyên liệu, vật liệu (bông), nhờ lao động cụ thể của công nhân mà đƣợc bảo tồn và dịch chuyển vào giá trị của sản phẩm mới (23 000 đơn vị tiền tệ).

- Giá trị do lao động trừu tƣợng của công nhân tạo ra trong quá trình lao động gọi là giá trị mới (10 000 đơn vị tiền tệ) gồm cả giá trị sức lao động và giá trị thặng dƣ.

Nhận xét:

- Quá trình sản xuất giá trị thặng dƣ là quá trình sản xuất ra giá trị vƣợt khỏi điểm mà tại đó đã tạo ra một lƣợng giá trị mới ngang bằng giá trị sức lao động.

- Từ thí dụ trên đây ta kết luận: giá trị thặng dư là giá trị mới do lao động của người công nhân tạo ra ngoài giá trị sức lao động, là kết quả lao động không công của công nhân cho nhà tư bản.

Cho nên, C.Mác viết : “Bí quyết của sự tự tăng thêm giá trị của tƣ bản quy lại là ở chỗ tƣ bản chi phối đƣợc một số lƣợng lao động không công nhất định của ngƣời khác”

- Sở dĩ nhà tƣ bản chi phối đƣợc số lao động không công ấy vì nhà tƣ bản là ngƣời sở hữu tƣ liệu sản xuất.Còn ngƣời công nhân phải bán sức lao động vì họ không có tƣ liệu sản xuất.

- Quá trình sản xuất tƣ bản chủ nghĩa trƣớc hết là quá trình lao động, là chung cho mọi xã hội, đông thời là quá trình sản xuất ra giá trị thặng dƣ, là cái riêng (đặc thù) trong đó ngƣời công nhân bị nhà tƣ bản thống trị, sản phẩm làm ra không thuộc về anh ta mà thuộc nhà tƣ bản.

- Bản chất của tƣ bản: Tƣ bản biểu hiện ở tiền, tƣ liệu sản xuất, sức lao động nhƣng bản chất của tƣ bản là một quan hệ xã hội, quan hệ bóc lột lao đông làm thuê.

5.2.2. Bản chất của tư bản. Sự phân chia tư bản thành tư bản bất biến và tư bản khả biến

33