Vì Sao Thung Lũng Panjshir Khó Thay đổi Cuộc Chơi Tại Afghanistan

Theo tờ Asia Times, nhiều nhà phân tích đã lạc quan rằng kế hoạch của Taliban đã bị ngáng chân khi cựu Phó Tổng thống Amrullah Saleh lui về Thung lũng Panjshir tập hợp một phong trào kháng chiến, giống như Liên minh phương Bắc chống Taliban vào cuối thập niên 1990.

Nhưng bầu không khí lạnh lùng của chủ nghĩa hiện thực mà Taliban theo đuổi đang cho thấy những mơ tưởng như vậy sẽ không biến thành hiện thực.

Huyền thoại về Panjshir và những bí mật

Thung lũng Panjshir là mảnh đất của những huyền thoại, mà nổi bật trong đó là câu chuyện về việc quân đội Liên Xô từng gặp phải sự kháng cự dữ dội đầu tiên sau khi can thiệp vào Afghanistan năm 1980. Và ông Saleh đang cố khai thác chủ nghĩa anh hùng lãng mạn đó.

Nhưng Thung lũng Panjshir xinh đẹp trải dài 159km, một dải đất được bao quanh ba mặt bởi những ngọn núi cao chót vót, với duy nhất một tuyến độc đạo ở phía nam dẫn đến Kabul, cũng là nơi ẩn chứa một số bí mật.

Người ta thường kể lại rằng Hồng quân Liên Xô đã hứng chịu thất bại ở Panjshir. Nhưng sự thật là chiến dịch của Liên Xô nhằm vào phiến quân ở Panjshir là một chuỗi các sứ mạng tấn công nhanh, sắc nét, với số lượng khoảng 9 đợt trong giai đoạn 1980-1985, kết thúc bất phân thắng bại phần lớn do sự thay đổi lãnh đạo ở Moskva.

Điều thậm chí còn ít được biết đến hơn là thỏa thuận mà KGB (Ủy ban An ninh Quốc gia của Liên Xô) đã ký với thủ lĩnh phiến quân Ahmad Shah Massoud, theo đó quân đội Liên Xô sẽ kết thúc chiến dịch của mình và người của Massoud sẽ hạn chế tấn công các căn cứ của Liên Xô ở Panjshir và không làm gián đoạn giao thông quân sự qua Đường hầm Salang (vốn kết nối Kabul với tổng hành dinh Quân khu phía Nam của Liên Xô đặt tại Termez, Uzbekistan - nơi điều hành toàn bộ hoạt động ở Afghanistan).

Thỏa thuận đó giữa KGB và Massoud được duy trì cho đến khi Liên Xô rút quân vào năm 1989. Chính qua Đường hầm Salang, các nhóm quân Liên Xô cuối cùng đã rút lui khỏi Kabul một cách hòa bình vào năm 1989.

“Cha đẻ” của tất cả những câu chuyện huyền thoại kể trên được cho là “phong trào kháng chiến” cuối thập niên 1990, dưới ngọn cờ của cái gọi là Liên minh phương Bắc - vốn là một tập hợp lủng củng các nhóm phiến quân, thay vì một liên minh thống nhất. Nhóm này liên tiếp để mất lãnh thổ vào tay Taliban, và nếu như không có sự can thiệp của Mỹ sau vụ khủng bố 11/9/2001, thì Taliban đã giành được chiến thắng toàn diện.

Khi đó có ba quốc gia lớn trong khu vực ủng hộ Liên minh phương Bắc và nếu không có điều đó thì liên minh này đã sớm tan rã.

Tính toán của Nga với Panjshir

Điều đó nói lên rằng, tình báo Nga đã có những mối liên hệ cũ ở Panjshir và trong bối cảnh hiện nay, Moskva khó có thể ủng hộ một cuộc kháng chiến chống Taliban, vì điều đó sẽ chỉ có lợi cho tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, vốn đang hiện diện đáng kể ở bắc Afghanistan, giáp với Trung Á.

Moskva phải biết rõ rằng Saleh có sự hậu thuẫn của Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), cơ quan đã đào tạo ông ta thành một đặc nhiệm tình báo và đưa ông ta đi lên trong các nấc thang quyền lực ở Afghanistan. Do đó, khi Saleh nói đến “kháng chiến” thì đó chỉ là một cách nói tránh chỉ việc Mỹ quay trở lại Afghanistan để chơi một trận đấu dài hơi với Nga, Trung Quốc và Iran. Mà điều này là hoàn toàn phi thực tế.