Vĩnh Biệt Hoạ Sĩ Bé Ký - Phan Châu Trinh

VĨNH BIỆT HOẠ SĨ BÉ KÝ

Do Duy Ngoc

May 13 at 7:10 PM

Sáng nay đọc trên face của Hoạ sĩ Nguyễn Đình Thuần mới biết tin Hoạ sĩ Bé Ký vừa qua đời hôm qua 12.5.2021, giờ Mỹ, thọ 83 tuổi.

Sinh thời Hoạ sĩ Bé Ký là một hiện tượng của hội hoạ miền Nam. Dù không qua trường lớp nào, chỉ được các họa sĩ Trần Đắc, Trần Văn Thọ và Văn Đen hướng dẫn căn bản, vốn kiến thức văn hoá cũng ít ỏi nhưng những tác phẩm của bà được khách thưởng ngoạn và các nhà sưu tập đánh giá cao trong và ngoài nước,

Bà quê ở Hải Dương, tên thật là Nguyễn Thị Bé, được một hoạ sĩ nhận làm con nuôi trong cuộc di cư năm 1954. Trước khi là hoạ sĩ nổi tiếng thế giới, bà là cô bé bán tranh dạo cho khách du lịch ở trung tâm Sài Gòn.

Họa sĩ Bé Ký lúc còn trẻ. (Hình: Gia đình cung cấp)

Hình Bé Ký năm 1962 lúc 23 tuổi

Triển lãm tranh đầu tiên của bà năm 1957 ở Pháp văn Đồng minh hội (Alliance française) do René de Berval bảo trợ đã được công chúng và giới làm nghệ thuật chú ý đến. Sau đó Hoạ sĩ Bé Ký đã triển lãm tại Hội Việt Mỹ, Trung tâm Văn hoá Pháp. Bà cũng từng triển lãm ở Paris và Tokyo. Từ năm 1957 đến năm 1975, bà đã có 16 cuộc triển lãm.

Bác sĩ Phạm Biểu Tâm cắt băng khánh thành phòng triển lãm tranh của Bé Ký (1962)

Năm 1989, bà cùng chồng là họa sĩ Hồ Thành Đức và các con được xuất cảnh sang định cư ở Mỹ vì lý do nhân đạo. Ở vùng đất mới, tranh của bà đã được trưng bày ở nhiều gallery và bảo tàng mỹ thuật tại Mỹ kể cả Viện Smithsonian. Tranh của Hoạ sĩ Bé Ký độc đáo ở chỗ bà chỉ ký hoạ đường nét bằng mực tàu trên giấy và lụa. Cũng có nhiều tranh màu nước. Từ năm 1989, bà có làm thêm tranh sơn mài với sự trợ giúp của chồng bà, Hoạ sĩ Hồ Thành Đức. Vẽ ký hoạ để trở thành tác phẩm là chuyện không dễ. Vẽ bút lông với mực tàu lại càng khó hơn, bởi nét cọ đã vẽ rồi thì không sửa được. Bởi thế, để vẽ được bức tranh, bà đã vẽ xong ở trong đầu. Khi tay cọ đặt xuống, bút pháp phải nhanh, linh hoạt. Tranh của bà do vậy mà cuốn hút và sinh động.

Đề tài của bà là những nhân vật gần gũi trong cuộc sống, thợ hớt tóc, ông đồ viết chữ, nông dân cày cấy, trẻ con chơi đùa, những người bán hàng rong và nhiều nhất là tình mẹ con. Nét vẽ của bà đơn giản nhưng mang hồn dân tộc Việt. Bà vẽ như đường kiếm của các kiếm khách, thanh thoát, phóng khoáng mà dứt khoát nên tranh bà nhìn giản dị mà khó ai bắt chước được. Thế nhưng trên thị trường tranh giả ký tên Bé Ký rất nhiều nhưng nét vẽ không được như bà.

Tôi và gia đình Hoạ sĩ Hồ Thành Đức, Bé Ký cũng có mối tình thân từ những năm cuối thập niên 60 của thế kỷ trước. Thời kỳ đó tôi vào Sài Gòn đi học. Trước đó cũng có thời gian ngắn học Mỹ thuật Huế. Sinh viên xa nhà, đói cơm là chuyện thường tình. Lúc đó gia đình hoạ sĩ ở trong hẻm đường Trần Quang Diệu, nên khi nào thiếu ăn, tôi lại tạt vào kiếm miếng cơm, được Hoạ sĩ Bé Ký và Hồ Thành Đức xem như em út trong nhà. Bù lại nhà cần việc gì tôi cũng cố gắng và sốt sắng thực hiện. Tôi cũng học được nhiều kinh nghiệm vẽ bìa sách của Hoạ sĩ Hồ Thành Đức trong thời kỳ này. Hoạ sĩ Bé Ký vốn lãng tai, nên nói chuyện với chị rất mệt mà vui. Nói một đường bà trả lời một nẻo. Dù đã là một hoạ sĩ nổi tiếng thế giới nhưng bà giản dị, mộc mạc và rất hồn nhiên. Nhìn bà giống như một bà nội trợ Việt Nam, nấu những món ăn cho chồng con, hoàn tất công việc nhà xong thì ngồi vẽ ngoài sân, trông rất bình dị như những nét vẽ của bà. Năm 1975, gia đình bà dọn về hẻm đường Phan Thanh Giản Dakao. Đó là thời kỳ khó khăn của cả nước, cũng là thời kỳ bà không sáng tác được nhiều. Đến thăm bà, lúc nào cũng thấy nụ cười rất trẻ và giọng nói khá nhanh của bà. Nhìn cảnh lam lũ của bà vì các con đang tuổi lớn nhìn thương lắm. Bà có hai con trai là Cung, Cao. Một cô con gái là Dương. Tất cả giờ đã trưởng thành và cũng nối nghiệp bố mẹ.

Năm 2006, nhân dịp qua Mỹ, tôi nhờ anh Thạnh và bạn Lộc đưa đến thăm hai vợ chồng Hoạ sĩ ở thành phố Westminster, California. Thầy trò, chị em gặp nhau sau một thời gian dài bặt tin, cảm động lắm. Cung, Cao đã cao lớn, đã trở thành những chàng trai khôi ngô. Được Hoạ sĩ Hồ Thành Đức giới thiệu tranh, được Hoạ sĩ Bé Ký tặng cho mấy cuốn sách tranh. Bà cũng như ngày nào, sốt sắng, thân tình với nụ cười tươi.

Hôm nay được tin bà mất, lòng buồn nhớ lại kỷ niệm của những ngày xưa, cũng đã năm chục năm đi qua rồi. Đời người có rồi mất đó, như quy luật có đến rồi phải đi. Bà cũng đã được 83 tuổi, cũng xem như là thọ nhưng vẫn tiếc nuối. Bà mất đi là một thiệt thòi lớn của hội hoạ Việt Nam. Cũng là mất mát lớn cho người Việt vì bà đã có nhiều cống hiến cho cộng đồng, rạng danh phụ nữ Việt trên quốc tế.

Vĩnh biệt Hoạ sĩ Bé Ký tài hoa, vĩnh biệt chị Bé Ký đầy tình cảm với đứa em này. Mong chị ra đi thanh thản.14.5.2021DODUYNGOC