Xạ Hình Xương

Xạ hình xương là gì?

Xạ hình xương sử dụng các hạt nhân phóng xạ để tạo nên hình ảnh của xương. Hạt nhân phóng xạ là các chất hóa học phát ra tia xạ, các tia xạ này được phát hiện bởi máy quét.

Cơ chế hoạt động của xạ hình xương?

Xạ hình xương sử dụng các hoạt chất phóng xạ nhằm phát hiện các vùng của xương đang tăng trưởng hoặc đã bị sửa chữa. Một hoạt chất phóng xạ (đôi khi còn được gọi là đồng vị phóng xạ) là chất hóa học phân rã thành một dạng của hiện tượng phóng xạ được gọi là các tia gamma. Một lượng rất nhỏ của hoạt chất phóng xạ được đưa vào trong cơ thể.

Xạ hình xương sử dụng các hạt nhân phóng xạ để phát hiện ra những vị trí trong xương đang tăng trưởng hoặc đã bị sữa chữa. Một hạt nhân phóng xạ (đôi khi được gọi là đồng vị phóng xạ) là một chất hóa học có thể phát ra một loại tia xạ gọi là tia gamma. Chỉ một lượng rất nhỏ hạt nhân phóng xạ được phép đưa vào cơ thể người, thường là bằng đường tiêm tĩnh mạch. (Thỉnh thoảng các hạt nhân phóng xạ này được đưa vào cơ thể qua đường hô hấp bằng cách hít hoặc qua đường tiêu hóa bằng cách nuốt, tùy thuộc vào kỹ thuật thực hiện).

Các tế bào hoạt động mạnh nhất trong các mô hoặc cơ quan đích sẽ bắt giữ nhiều hạt nhân phóng xạ hơn. Vì vậy, các vùng mô hoạt động mạnh sẽ phát ra nhiều tia gamma hơn là các vùng kém hoặc không hoạt động.

Tia gamma cũng tương tự như tia X và được phát hiện bởi một thiết bị được gọi là máy ghi hình tia gamma. Các tia gamma phát ra từ bên trong cơ thể sẽ được phát hiện và thu nhận bởi máy ghi hình tia gamma. Sau đó, các tia này sẽ được chuyển dạng thành các sóng điện tử và được gởi đến máy tính. Máy tính sẽ tạo nên một hình ảnh bằng cách chuyển tải các tín hiệu khác nhau của hạt nhân phóng xạ dưới dạng nhiều màu sắc khác nhau và dải thang xám. Ví dụ, vùng mô hoặc cơ quan đích phát lượng tia gamma ở mức cao sẽ được thể hiện bằng các điểm màu đỏ (“điểm nóng”) trên màn hình máy tính.

Các vùng mô phát lượng tia gamma ở mức thấp được thể hiện dưới dạng màu xanh (“điểm lạnh”). Các màu sắc khác được dùng để thể hiện lượng tia gamma phát ra ở mức trung bình.

Mục đích của xạ hình xương là gì?

Hình bên trái là xạ hình xương bình thường và bên phải có di căn xương nhiều nơi.

Trong xạ hình xương, hạt nhân phóng xạ sẽ tích tụ ở những vùng có nhiều hoạt động tủy xương (nơi mà tế bào tủy xương bị phá vỡ hoặc tái sữa chữa). Vì vậy, xạ hình xương được dùng để phát hiện những vùng xương bị ung thư, nhiễm trùng hoặc tổn thương. Các vùng tủy xương đang hoạt động sẽ được thấy dưới dạng những “điểm nóng” trên hình chụp.

Quá trình thực hiện xạ hình xương ra sao?

Trong quá trình thực hiện xạ hình xương, một lượng nhỏ hạt nhân phóng xạ sẽ được tiêm vào đường tĩnh mạch ở cánh tay. Mất một khoảng thời gian – có khi cần đến vài giờ – để các hạt nhân phóng xạ đi đến cơ quan đích và “bị bắt giữ” bởi các tế bào hoạt động. Vì vậy, sau khi được tiêm hạt nhân phóng xạ, bạn có thể phải đợi trong một vài giờ. Bạn có thể đi ra ngoài và trở lại để vào phòng chụp sau đó ngay trong ngày.

Khi đến thời điểm để chụp, bạn phải nằm trên một cái giường trong lúc máy ghi hình tia gamma thu nhận các tia gamma được phát ra từ cơ thể của bạn, và máy tính sẽ chuyển tải thông tin thu nhận được thành một hình ảnh. Bạn phải nằm bất động càng lâu càng tốt để hình ảnh không bị nhòe trong khi được chụp. Một số hình ảnh có thể mất hơn 20 phút để chụp.

Số hình ảnh được chụp và khoảng thời gian giữa các lần chụp sẽ thay đổi tùy thuộc vào cơ quan được chụp. Đôi khi chỉ cần một hình ảnh là đủ. Tuy nhiên, với xạ hình xương thường cần nhiều hơn hai hình. Mỗi hình chụp riêng rẽ có thể mất vài giờ. Vì vậy, toàn bộ thời gian chụp có thể kéo dài đến vài giờ.

Tôi cần chuẩn bị gì trước khi thực hiện xạ hình xương?

Thường là ít khi phải chuẩn bị. Bệnh viện sẽ lưu ý một số vấn đề đặc biệt. Kỹ thuật này không nên thực hiện đối với phụ nữ đang mang thai. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn đang mang thai hoặc nghi ngờ có thai. Bạn cũng nên thông báo cho bệnh viện biết nếu bạn đang cho con bú vì có một số lưu ý đặc biệt cần thiết cho bạn. Một số trường hợp chụp xạ hình xương đòi hỏi bạn phải tiểu sạch để bàng quang trống trước khi bắt đầu chụp.

Thông thường cần rất ít sự chuẩn bị. Bệnh viện sẽ cung cấp cho bạn những thông tin nếu có bất cứ yêu cầu đặc biệt nào. Kỹ thuật này không nên thực hiện ở phụ nữ đang mang thai.

Tôi nên làm gì sau khi chụp xạ hình xương?

Xạ hình xương thường không gây bất kỳ tác dụng phụ nào. Nhờ vào quá trình phân rã tự nhiên của hoạt động phóng xạ, một lượng nhỏ chất phóng xạ trong cơ thể sẽ mất hoạt tính phóng xạ theo thời gian. Nó cũng có thể được thải ra ngoài theo nước tiểu hoặc phân trong vài giờ đầu hoặc vài ngày sau khi thực hiện kỹ thuật. Bạn sẽ được hướng dẫn một vài thao tác cần thiết sau khi đi tiểu như xả nước bồn cầu hai lần và rửa tay nhiều lần.

Nếu bạn có tiếp xúc với trẻ em hoặc phụ nữ mang thai, bạn nên thông báo với bác sĩ của bạn. Dù mức nhiễm xạ trong quá trình thực hiện xạ hình xương thấp nhưng họ cũng cần có những cảnh báo đặc biệt. Bệnh viện sẽ cho bạn những lời khuyên trong trường hợp này.

Có yếu tố nguy cơ nào với chụp xạ hình đồng vị phóng xạ không?

Thuật ngữ “hoạt độ phóng xạ” có thể làm hoang mang. Nhưng thật ra, các chất có hoạt tính phóng xạ được sử dụng trong chụp xạ hình xương được xem là an toàn, chúng sẽ được đào thải khỏi cơ thể một cách nhanh chóng qua nước tiểu. Liều tia xạ mà cơ thể bạn nhận được là rất nhỏ. Trong nhiều trường hợp, mức nhiễm xạ không khác nhiều so với liều xạ bạn nhận được khi chụp một loạt phim X-quang thông thường. Tuy nhiên:

• Cũng như bất cứ loại nhiễm xạ nào (như tia X), có một nguy cơ nhỏ tia gamma có thể ảnh hưởng đến thai nhi. Do vậy, hãy thông báo cho bác sĩ nếu bạn đang có thai hoặc nghi ngờ có thai.
• Trường hợp phản ứng dị ứng với thuốc tiêm là hiếm gặp. Hãy báo cho bác sĩ biết nếu bạn bị dị ứng với iodine.
• Về mặt lý thuyết, bạn có thể nhận quá liều xạ khi tiêm vào cơ thể. Tuy nhiên, các trường hợp này là rất hiếm gặp.

**Tài liệu tham khảo: **http://www.patient.co.uk/healt...

Biên dịch - Hiệu đính: BS. Nguyễn Thế Minh Nguyệt - BS. Võ Thành LuânY học cộng đồng