Xuân Quỳnh- Hát Mãi Lời Ru Trên Mặt đất

Thơ Xuân Quỳnh thật tự nhiên, tự nhiên như lời nói hằng ngày, như cảm xúc khi con người ta vui buồn, hạnh phúc, khổ đau. Trong thơ chị, tự nhiên chính là cái đẹp, một vẻ đẹp không cần đến kĩ thuật mài rũa từng con chữ, không cần màu sắc bóng bẩy của hình ảnh, không cần sự khắt khe của vần, luật hay thanh điệu... thơ như hồn người vậy, thật khó sống khác bản chất của mình!.

Người ta biết nhiều đến Xuân Quỳnh ở mảng thơ về tình yêu với những tuyệt phẩm như “Hoa cỏ may”, “Thuyền và biển”, “Sóng”, “Thơ tình cho bạn Tr”, “Mùa hoa roi”... nhưng vẫn còn một Xuân Quỳnh dịu dàng, điềm đạm; một Xuân Quỳnh luôn trăn trở, lo âu khi nói về thiên chức thiêng liêng của người phụ nữ: làm vợ, làm mẹ. Xuân Quỳnh đã hát mãi trong thơ mình “Lời ru trên mặt đất” - khúc hát yêu chồng, thương con - khúc hát của người phụ nữ Việt Nam đảm đang, nhân hậu đã cất lên tự bao đời. Chị hát cả lúc bình yên, cả khi bom đạn, lúc hạnh phúc lẫn khi khổ đau, có xót xa, có thanh thản, vừa thủ thỉ tâm tình, vừa dạt dào mạnh mẽ, nhưng cái chính vẫn là sự đằm thắm, chân thành:

“Anh không ngủ được ư anh?

Để em mở quạt, quấn mành lên cho

Lặng sao cái gió mặt hồ

Ghét sao cái nóng đầu mùa đã ghê!

...

Khuya rồi anh hãy ngủ đi

Để em trở dậy em che bớt đèn...”

(Hát ru chồng những đêm khó ngủ)

Thật khó để tin rằng đó là những câu thơ được viết từ cuối những năm 70 của thế kỉ trước, cái thời mà quan niệm về người phụ nữ chỉ biết nghĩa vụ “xuất giá tòng phu” đã qua từ lâu. Càng khó tin đó là những câu thơ của người phụ nữ vốn được xem có cá tính khá mạnh mẽ, bộc trực, vậy điều gì làm nên một “cái tôi trữ tình” đầy tính “cổ điển” đến thế?. Tình yêu! đúng vậy chỉ có thứ tình cảm tuyệt vời ấy mới đủ sức thay đổi cả một con người.

Ru chồng rồi lại ru con. Lời ru của chị chất chứa biết bao cung bậc cảm xúc. Lời ru ấy thắm thiết mênh mông, ngọt ngào và gần gụi như câu ca dao xưa:

“... Ngủ đi con, hãy ngủ đi

À ơi... cái ngủ đang về cùng con

Từ trong lá cỏ tươi non

Vượt lên mặt đất vẫn còn mảnh bom...”

(Lời ru trên mặt đất)

Xuân Quỳnh đã từng khuyên bạn của mình: “Em phải lấy chồng, có con. Phụ nữ phải có con. Thích lắm đấy. Cái chính là thấy nó bé bỏng, không có ai che chở ngoài mẹ nó. Vứt nó ra nó sẽ đói, sẽ khát. Chỉ có mẹ nó là biết nó cần gì”, đó là tâm sự của người mẹ rất mực yêu con, trong mắt chị những đứa con luôn bé bỏng, non nớt cần được chở che bằng tình thương vô bờ của mẹ, của cha. Gạt sang bên những lo toan, bươn trải hàng ngày chị chăm chú nghe con kể chuyện:

“... Con kể bao chuyện mới

Về ngôi trường của con

Cái cửa sổ mới sơn

Cái cây bàng đỏ lá

Bài toán làm tuy khó

Con cũng giải được mà...”

(Mùa xuân mừng con thêm một tuổi)

Chị đặt nơi con tình yêu:

“Con làm bằng yêu thương

Của cha và của mẹ

Con làm bằng tất cả”

và niềm tin:

“Gió đầu năm thổi qua

Trên những hàng cây mới

Bàn chân con bước mãi

Giữa mùa xuân thương yêu”

Cuộc sống vất vả được xoa dịu bằng tiếng cười con trẻ. Nhưng dường như ngày nay người ta vin quá nhiều vào cái cớ “bận rộn” để ít khi quan tâm đến con cái. Hãy dành cho con một chút thời gian và nghe con nói, chỉ có vậy ta mới học được cách để yêu thương, như Xuân Quỳnh chẳng hạn.

Người phụ nữ ấy đã không ít lần “tự hát”, chị hát cho bao ước mơ ấp ủ thời con gái, hát cho hạnh phúc nhiều khi chưa trọn vẹn, hát cho cuộc đời còn chưa hết khổ đau... Nhưng sau những ước mơ, những tâm sự ấy:

“Em trở về đúng nghĩa trái tim em

Là máu thịt đời thường ai chẳng có

Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa

Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi”

(Tự hát)

Chị trở về với những điều bình thường, giản dị mà đẹp đẽ nhất: “Trở về đúng nghĩa trái tim”, nơi chỉ đập duy nhất nhịp tình yêu ngay cả khi “cuộc đời không còn nữa”! Và, trái tim ấy cũng đã không ít lần cất lên tiếng hát tâm tình, đồng cảm, sẻ chia với bao người phụ nữ một đời hy sinh cho chồng con:

“Chúng tôi là những người đàn bà bình thường không tên tuổi

Quen với công việc nhỏ nhoi bếp núc hằng ngày

Cuộc sống ngặt nghèo phải tính sao đây

Gạo, bánh, củi, dầu chia thế nào cho đủ

...

Chúng tôi chỉ có chậu có nồi có lửa

Có tình yêu và có lời ru

Những con cò con vạc từ xưa

Vẫn lặn lội bờ sông bắt tép...”

(Thơ vui về phái yếu)

Đảm đang, tháo vát, khoan dung, độ lượng, vị tha... nói mãi không hết những đức tính tuyệt vời của người phụ nữ Việt Nam. Dù luôn tự ví mình nhỏ bé nhưng họ là một nửa làm nên sự hoàn thiện của thế giới này. Xuân Quỳnh đã nói một cách hóm hỉnh:

“... Anh thân yêu, người vĩ đại của em

Anh là mặt trời, em chỉ là hạt muối

Một chút mặn giữa đại dương vời vợi

Loài rong rêu chưa ai biết bao giờ

Em chỉ là ngọn cỏ dưới chân qua

Là hạt bụi vô tình trên áo

Nhưng nếu sáng nay em chẳng đong được gạo

Chắc chắn buổi chiều anh không có cơm ăn...”

(Thơ vui về phái yếu)

Cuộc đời Xuân Quỳnh nặng một chữ “yêu”. Chị yêu thơ, yêu cuộc sống, yêu cái đẹp, yêu gia đình... mà tình yêu nào cũng đong đầy, sâu nặng, cũng dạt dào, tươi mới, cũng khao khát, đam mê. Chị ra đi khi câu hát yêu thương vẫn còn dang dở, nhưng những “Lời ru trên mặt đất” chị để lại rồi sẽ vẫn ngân vang. Xin tặng chị câu nói của của F. Revry-câu nói mà càng ngẫm càng thấy giống con người chị: “Tâm hồn lớn lao của người phụ nữ giống như một dòng sông, nó luôn tạo nên cuộc sống tươi xanh ở hai bờ nhưng bản thân lại hướng ra biển cả”!.

(Báo Thanh Hoá)