Xuất Khẩu Cá Rô Phi Toàn Cầu Gặp Khó Khăn Do đại Dịch (05-10-2020)

Sản lượng cá rô phi

Theo báo cáo mới đây tại Hội nghị Liên minh Nuôi trồng thủy sản toàn cầu (Global Aquaculture Alliance - GAA) tổ chức ở Chennai, Ấn Độ vào cuối tháng 10/2019, sản lượng cá rô phi nuôi trên toàn thế giới năm 2019 ước đạt khoảng 6,5 triệu tấn. Mức tăng trưởng trong năm 2019 khoảng 3 - 4% so với năm 2018, do một số nước trong tốp đầu tăng sản lượng nuôi cá rô phi, mặc dù đã xảy ra nhiều thiệt hại vì dịch bệnh ở châu Á. Trung Quốc vẫn là nhà cung cấp lớn nhất, chiếm tỷ trọng khoảng 26% tổng sản lượng cá rô phi toàn thế giới. Ngành nuôi cá rô phi cũng đang có sự phát triển nhanh tại một số quốc gia khác như Braxin hay Inđônêxia.

Các sản phẩm của Trung Quốc thường là cá rô phi đông lạnh có giá thấp và chủ yếu để xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Ngành sản xuất có tỷ suất lợi nhuận thấp này đang bắt đầu bị các ngành khác o ép trong môi trường phát triển đẩy tính cạnh tranh ở phía Nam Trung Quốc, nhất là ở tỉnh Hải Nam.

Trong khi đó, ngành nông nghiệp của Braxin đang đầu tư vào ngành nuôi cá rô phi. Năm 2019, sản lượng rô phi thu hoạch của Braxin tăng khoảng 8% so với năm trước đó, đạt sản lượng 432.149 tấn. Hiện nay, sản lượng cá rô phi ở quốc gia Nam Mỹ này chiếm hơn một nửa tổng sản lượng nuôi thủy sản của cả nước.

Thị trường và thương mại sản phẩm cá rô phi

Hoa Kỳ được coi là thị trường nhập khẩu cá rô phi lớn nhất thế giới. Năm 2019, tổng sản lượng cá rô phi nhập khẩu vào thị trường này đạt 172.533 tấn với giá trị khoảng 591,7 triệu USD. Tuy vậy, những số liệu này lại cho thấy có sự sụt giảm 8,5% về khối lượng và 13,9% về giá trị so với năm 2018.

Mặt hàng phi lê cá rô phi đông lạnh chiếm đến 61,7% thị phần về khối lượng nhập khẩu, ước đạt 172.534 tấn và 66% thị phần về giá trị, ước đạt 390,4 triệu USD. Dạng sản phẩm này đã giảm 13,7% về khối lượng và giảm 15,7% về giá trị nhập khẩu. Mặt hàng phi lê tươi cũng bị sụt giảm đáng kể so với năm 2018, giảm 8,12% về khối lượng và 16% về giá trị nhập khẩu.

Nhu cầu tiêu thụ cá rô phi nói chung thấp cộng với mức thuế lên đến 25% đối với hàng nhập khẩu có nguồn gốc từ Trung Quốc đã khiến hoạt động xuất khẩu giảm sút. Mặt khác, tiêu thụ cũng bị chậm do sản phẩm rô phi phải cạnh tranh với nhiều sản phẩm thủy sản khác trong sự lựa chọn của người tiêu dùng. Tuy vậy, do mặt hàng rô phi của Trung Quốc bị đánh thuế cao tại thị trường Mỹ và giá bán thấp, nên lượng xuất khẩu sản phẩm rô phi vào thị trường EU lại tăng mạnh, lên đến 22% cả về khối lượng và giá trị trong năm 2019 (ước tính đạt 29.600 tấn với giá trị khoảng 67 triệu EURO).

Tỷ trọng về giá trị xuất khẩu của Trung Quốc sang khu vực này đã tăng từ 67% năm 2018 lên đến 75% trong năm 2019 do các nhà xuất khẩu đã tìm cách chuyển khối lượng dự kiến xuất sang thị trường Hoa Kỳ vào thị trường EU. So với năm 2018, khối lượng xuất khẩu cá rô phi đã tăng 19%.

Braxin là quốc gia mạnh về nuôi cá rô phi. Sản phẩm phi lê cá rô phi là mặt hàng xuất khẩu quan trọng của Braxin, chiếm đến 57% tổng giá trị xuất khẩu của quốc gia này. Xét về khối lượng, các sản phẩm phụ từ cá rô phi như da, vảy, dầu cá và bột cá lại là những mặt hàng thương mại có khối lượng lớn, chiếm đến 80% khối lượng xuất khẩu. Hoa Kỳ nhập khẩu chủ yếu phi lê cá rô phi tươi và là thị trường quan trọng nhất đối với ngành công nghiệp xuất khẩu cá rô phi của Braxin.

Về giá cả, cá rô phi vẫn có xu hướng giảm giá từ năm 2018. Tại Quảng Đông (Trung Quốc), loại cá với trọng lượng 500 - 800g và 300 - 500g đều giảm xuống mức giá tương ứng là 1,05 USD và 0,77 USD/kg vào thời điểm cuối năm 2019. Mức giá trên cho thấy cá cỡ lớn giảm 0,28 USD/kg và cá cỡ nhỏ giảm 0,42 USD/kg so với mức giá cao nhất trong năm 2019. Trong khi đó, giá xuất khẩu cá rô phi nguyên con đông lạnh cũng giảm 9% so với cùng kỳ của năm 2018 và rơi xuống mức 2 USD/kg. Đầu năm 2020, sự sụt giảm khối lượng đã khiến giá bán tăng nhẹ trở lại.

Xu hướng thương mại cá rô phi

Vào đầu năm 2020, đại dịch Covid-19 bùng phát ở Trung Quốc cùng với các biện pháp ngăn chặn dịch bệnh đã dẫn đến sản xuất cá rô phi bị đình trệ, nguồn thức ăn thiếu hụt, hoạt động chế biến gặp khó khăn và nhu cầu của thị trường thế giới giảm sút. Mặc dù tình hình đã được cải thiện vào tháng 3 năm 2020, nhưng đến cuối tháng Tư, nhiều nhà máy vẫn chưa thể hoạt động hết công suất do sự biến động nguồn nhân lực và nhu cầu tiêu thụ giảm. Do vậy, cá nuôi đến vụ thu hoạch vẫn phải nuôi lưu giữ trong ao, nhiều người nuôi chưa thể thả giống cho vụ nuôi mới.

Trước thời điểm đại dịch Covid-19 bùng phát, sản lượng cá rô phi năm 2020 được dự báo sẽ tăng trưởng ở mức 4,4%. Tuy nhiên, tất cả các những người hưởng lợi liên quan đến ngành nuôi này đều chịu ảnh hưởng của đại dịch diễn ra trong năm nay và sẽ phải có những sự điều chỉnh mạnh về mục tiêu trong tương lai. Tình trạng bấp bênh đang chi phối các hoạt động kinh doanh ở nhiều lĩnh vực khác nhau do ảnh hưởng lan rộng của đại dịch Covid-19 trên toàn cầu. Mặc dù nhu cầu dịch vụ thực phẩm cũng bị ảnh hưởng, nhưng các nhà cung cấp và phân phối lại đang đưa ra những tín hiệu tốt đối với bán lẻ các sản phẩm đông lạnh do nhu cầu đặt hàng về nhà của người dân lại tăng lên. Như vậy, suy thoái kinh tế lại có thể làm tăng nhu cầu lựa chọn của người tiêu dùng đối với mặt hàng thủy sản giá thấp như cá rô phi.

Tại Braxin, Hiệp hội nuôi cá Braxin (PEIXE BR) đã thúc giục Chính phủ nước này thực hiện các biện pháp khẩn cấp để kiềm chế sự lan rộng của Covid-19 và hạn chế mọi tác động có thể gây ra khủng hoảng kinh tế. PEIXE BR đã đề nghị cho tạm dừng ngay một số loại thuế đối với người sản xuất để giảm gánh nặng do tăng thêm chi phí trong giá sản phẩm. Cùng với đó, các biện pháp tiếp cận tín dụng dành cho người nuôi cũng được đề xuất áp dụng. Sản lượng cá rô phi của Mêxicô cũng sẽ giảm đến 80% do mặt hàng cá rô phi chủ yếu cung cấp cho các nhà hàng tại các khu du lịch, trong khi nhu cầu du lịch trên toàn thế giới đang bị đình trệ.

Các nhà sản xuất và chế biến Trung Quốc đã phải hoạt động cầm chừng giữa tâm dịch. Thậm chí, ngay sau khi một số biện pháp hạn chế đã được nới lỏng, hoạt động thị trường vẫn chưa sôi động trở lại cả ở thị trường trong và ngoài nước. Tuy nhiên, vào thời điểm này, việc dỡ bỏ mức thuế 25% đối với mặt hàng cá rô phi của Trung Quốc nhập khẩu vào thị trường Mỹ đã giúp ngành hàng này của Trung Quốc tăng lợi nhuận đáng kể, phần nào giảm bớt thiệt hại do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Các nhà cung cấp khác đến từ khu vực Mỹ Latinh cũng đang tập trung chủ yếu vào mặt hàng phi lê cá rô phi tươi, trong khi một số đối thủ cạnh tranh tiềm năng của Trung Quốc ở phân khúc sản phẩm đông lạnh lại đang thận trọng tính toán có nên đầu tư mạnh mẽ cho ngành hàng này ở thời điểm hiện tại hay không.

Nam Anh (theo GLOBEFISH, FAO)