Zeus – Wikipedia Tiếng Việt

Đối với các định nghĩa khác, xem Zeus (định hướng).

Zeus
Tượng Jupiter de Smyrne, phát hiện năm 1680 tại Smyrna.[1]
'Chúa tể các vị thầnThần của bầu trời, sấm sét, pháp luật, trật tự, công bằng
Ngự tại	Đỉnh Olympus
Biểu tượng	Sấm sét, đại bàng, bò và sồi
Vợ, chồng	Hera và nhiều người tình khác
Bố mẹ	Cronus và Rhea
Anh chị em	Poseidon, Hades, Demeter, Hestia, Hera
Con cái	Ares, Athena, Apollo, Artemis, Dionysus, Hebe, Hermes, Heracles, Helen, Hephaestus, Perseus, Minos, các nữ thần Muse, Tyche
Núi	Olympus
Tương ứng thần thoại La Mã	Jupiter
x t s

Thần thoại Hy Lạp
Các vị thần
Thần nguyên thủy Titan Thần trên đỉnh Olympus Pan và các Thần nữ Thần biển Thần đất
Các anh hùng
Heracles / Hercules (12 kỳ công) Achilles Hector (Chiến tranh thành Troia) Odysseus (Odyssey) Jason Argonauts (Bộ lông cừu vàng) Perseus (Medusa Gorgon) Oedipus (Nhân sư) Orpheus (Orphism) Theseus (Minotaur) Bellerophon (Pegasus Chimera) Daedalus (Mê cung) Atalanta Hippomenes (Quả táo vàng) Cadmus (Thebes) Aeneas (Aeneis) Triptolemus (Bí ẩn Eleusinian) Pelops (Thế vận hội Olympic cổ đại) Pirithous (Centauromachy) Amphitryon (Teumessian fox) Narcissus (Narcissism) Meleager (Cuộc săn lợn rừng Calydon) Otrera (Chiến binh Amazon)
Liên quan
Satyrs Nhân mã Rồng Demogorgon Tôn giáo Hy Lạp cổ đại Thời kỳ Mycenae Nàng Thơ (Muses)
x t s

Zeús, hay Dzeús (tiếng Hy Lạp: Ζεύς) hay Dias (tiếng Hy Lạp: Δίας), còn gọi là thần Sấm Sét, là thần trị vì các vị thần và là thần của bầu trời cũng như sấm và sét trong thần thoại Hy Lạp. Zeus được coi tương đương như thần Jupiter trong thần thoại La Mã, một trong những vị thần tối cao. Thần thoại về Zeus và sức mạnh của Zeus là tương tự, mặc dù không giống với thần thoại của các vị thần Ấn-Âu như Jupiter, Perkūnas, Perun, Indra, Dyaus và Thor.[2][3][4][5]

Từ nguyên

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Dyēus

Tiếng Hy Lạp là một ngôn ngữ có sự biến tố cách ngữ pháp. Vì lẽ đó, danh từ Zeus sẽ thay đổi tùy thuộc vai trò của nó trong câu, cụ thể như sau: danh cách: Ζεύς (Zeús); hô cách: Ζεῦ (Zeû); đối cách: Δία (Día); sinh cách: Διός (Diós); tặng cách: Διί (Dií).

Danh từ Zeus có căn nguyên từ *Di̯ēus, tên của vị thần trời và ban ngày trong thần thoại Ấn-Âu nguyên thủy, còn được gọi là *Dyeus ph2tēr (nghĩa là "Cha trời").[6][7] Những vị thần chung gốc với Zeus ở các tôn giáo Ấn-Âu khác là Dyáus/Dyaus Pita trong Rigveda (tiếng Phạn Vệ Đà) và Jupiter hay Iuppiter trong thần thoại La Mã (tiếng Latinh, bắt nguồn từ dạng hô cách của từ nguyên *dyeu-ph2tēr).[8] Tóm lại đều bắt nguồn từ căn tố *dyeu- (nghĩa là "rạng sáng, ban mai" hay "bầu trời/thiên/thần").[6] Zeus là vị thần duy nhất thuộc gia phả Ô-Lim mà ta có thể dễ dàng nhận ra ngay gốc từ nguyên Ấn-Âu như vậy.[9]

Zeus được nhắc đến sớm nhất trong các bảng kim thạch viết bằng chữ Linear B thời kì Mykenai là 𐀇𐀸 di-we hay 𐀇𐀺 di-wo.[10]

Sơ khởi

[sửa | sửa mã nguồn]

Zeus là sự tiếp nối của Dyēus, vị thần tối cao trong tôn giáo Tiền Ấn-Âu, và tiếp tục hóa thân thành Dyaus Pitar trong Rigveda (hay Jupiter) cũng như thành Tyr (Ziu, Tiw, Tiwaz) trong thần thoại Đức và thần thoại Bắc Âu. Tuy nhiên, Tyr sau đó đã bị Odin chiếm ngôi vị cao nhất trong các bộ lạc Đức cổ và họ không đồng nhất Zeus/Jupiter với Tyr hay Odin, mà là với Thor.

Ngoài sự kế thừa trong hệ Ấn-Âu, Zeus còn có nguồn gốc từ những hình tượng tiêu biểu trong các nền văn hóa Cận Đông cổ đại, chẳng hạn như là vương trượng. Zeus được các nghệ sĩ Hy Lạp hình dung chủ yếu trong hai tư thế: đứng, tay phải giơ cao cầm lưỡi tầm sét hoặc là ngồi uy nghi.

Vai trò và các tên gọi

[sửa | sửa mã nguồn]

Zeus đóng một vai trò thống trị, lãnh đạo tất cả các vị thần trên đỉnh Olympus của Hy Lạp cổ đại. Zeus đã sinh ra rất nhiều các anh hùng và anh thư (xem danh sách ở cuối trang) và xuất hiện trong rất nhiều các câu chuyện của họ. Dù trong tác phẩm của Homer, "người gom mây" chính là Cha Trời, thần của bầu trời và sấm sét giống như nguồn gốc từ khu vực Cận Đông, Zeus cũng là một tạo tác văn hóa tối thượng: xét về nghĩa nào đó, Zeus là hiện thân của tín ngưỡng tôn giáo Hy Lạp và là vị thần nguyên mẫu của Hy Lạp.

Các tên gọi hay tước hiệu của Zeus càng khẳng định các khía cạnh khác nhau trong quyền năng to lớn của vị thần này:

• Olympios: thể hiện vương quyền của Zeus đối với các vị thần cũng như lễ hội tôn giáo toàn Hy Lạp tại Thung lũng Olympia.
• Một tên gọi có liên quan là Panhellenios (Zeus của người Hy Lạp) và đã được thờ tại ngôi đền nổi tiếng nhất của vua Aiakos trên đảo Aegina.
• Xenios: với tên gọi này, Zeus là vị thần của lòng hiếu khách, luôn sẵn sàng để trừng phạt những hành vi sai trái đối với những người khách lạ.
• Horkios: với tên gọi này, Zeus là người giữ các lời thề. Những kẻ nói dối bị phát hiện phải dâng một bức tượng cho Zeus, thường là tại thánh đường ở Olympia.
• Agoraios: Zeus là người coi sóc việc kinh doanh tại các agora (khu chợ, nơi tụ tập của nhân dân trong các thành bang Hy Lạp cổ đại), và ông sẽ trừng phạt những thương nhân thiếu trung thực.

Sự sùng bái của người Hy Lạp đối với Zeus

[sửa | sửa mã nguồn]

Thung lũng Olympia là trung tâm mà nơi đó người Hy Lạp thờ cúng các vị thần trên đỉnh Olympus. Điểm đặc biệt của nơi đây là nguồn gốc của Thế vận hội được tổ chức mỗi 4 năm một lần. Ở đây cũng có một bệ thờ của Zeus nhưng không phải làm bằng đá mà làm bằng tro của các con vật dùng để hiến tế ròng rã qua nhiều thế kỷ bao gồm bò, cừu, dê,... nhưng chủ yếu là bò trắng.

Ngoài các trung tâm thờ cúng liên thành bang, còn có những hình thức sùng bái Zeus khác có thể tìm thấy trong khắp thế giới Hy Lạp. Ví dụ như, hầu hết những tên gọi trên đều có thể được tìm thấy tại bất kỳ một ngôi đền Hy Lạp nào từ Tiểu Á đến vùng Sicilia. Các hình thức cúng tế cũng có điểm chung: giết một con vật có lông trắng trên một bệ thờ cao.

Mặt khác, các thành bang khác cũng có những hình thức sùng bái Zeus rất khác biệt.

Một số hình thức sùng bái địa phương

[sửa | sửa mã nguồn]

Bên cạnh những tên gọi và ý niệm đã được nói ở trên, các hình thức sùng bái Zeus ở các địa phương cũng có những ý tưởng riêng của họ về vị vua của các thần và con người, ví dụ như:

Zeus của người dân đảo Crete

[sửa | sửa mã nguồn]

Trên đảo Crete, Zeus được thờ ở một số hang động tại Knossos, Ida và Palaikastro. Những câu chuyện của Minos và Epimenides cho thấy rằng những hang động này đã từng được nhiều vua và thầy tế lễ dùng như những nôi sinh (incubatory) cho các tiên tri thần thoại của họ. Trên đảo Crete, hình tượng Zeus được thể hiện là một thanh niên tóc dài chứ không phải là một người đàn ông trưởng thành và được ca tụng là ho megas kouros ("người thanh niên vĩ đại"). Đối với Kouretes, một nhóm các vũ công đặc biệt, Zeus là người chịu trách nhiệm cho việc huấn luyện về quân sự - thể thao khắc nghiệt cũng như các nghi thức bí mật của quá trình paideia (một quá trình rèn luyện cho thanh niên trở thành những con người thật sự với những bản chất tự nhiên xác thực) của người dân đảo Crete.

Tác giả người Hy Lạp Euhemerus đề xuất một thuyết cho rằng Zeus thật ra là một vị vua vĩ đại của đảo Crete và sau khi mất thì chính thanh danh vĩ đại của ông đã giúp ông hóa thành thần. Các công trình của Euhemerus ngày nay đã không còn nữa nhưng các cha giáo lý của Kitô giáo đã tiếp tục công việc này.

Zeus Lykaios của Arcadia

[sửa | sửa mã nguồn]

Tên gọi Lykaios xét về mặt hình thái có liên hệ với lyke (có nghĩa là "sự rực rỡ, sáng sủa"), và trông nó còn rất giống lykos (có nghĩa là "con sói"). Sự đa nghĩa này được phản ánh trong hình thức sùng bái Zeus rất khác lạ của các bộ lạc ở những vùng xa xôi, hẻo lánh của Arcadia, nơi mà vị thần này mang một dạng vừa trong sáng vừa có các đặc điểm của chó sói. Thêm nữa, vị thần này trị vì đỉnh Lykaion ("ngọn núi rực rỡ") là ngọn núi cao nhất ở Arcadia và ở trong một khu vực bóng tối không thể nào đến được (theo Pausanias 8.38). Mặt khác, thần còn có mối liên hệ với Lycaon ("người sói") là người mà các tộc ăn thịt người cổ xưa thờ cúng với các nghi thức định kỳ rất bí hiểm và kỳ quặc. Theo Platon (Republic 565d-e), một bộ lạc cụ thể sẽ tập trung tại ngọn núi và tiến hành lễ hiến tế cho Zeus Lykaios mỗi 8 năm một lần. Một miếng ruột người sẽ được trộn lẫn với ruột của động vật và người ta tin rằng bất cứ ai ăn phải miếng ruột người đó sẽ hóa sói và chỉ có thể thành người trở lại nếu trong suốt thời gian 8 năm cho đến lễ hiến tế lần sau anh ta không ăn miếng thịt người nào nữa.

Zeus dưới lòng đất

[sửa | sửa mã nguồn]

Dù từ nguyên của Zeus là vị thần của bầu trời nhưng nhiều thành bang Hy Lạp lại thờ một thần Zeus sống dưới đất. Thành bang Athena và Sicilia thờ thần Zeus Meilichios ("tốt bụng" hay "ngọt ngào") trong khi một số thành bang khác thờ thần Zeus Chthonios ("Trái Đất"), Katachthonios ("dưới lòng đất") và Plousios ("mang lại thịnh vượng"). Các vị thần này có thể được thể hiện bằng nhiều hình thức khác nhau như là rắn hay là người trong các tác phẩm điêu khắc và hội họa. Họ cũng nhận các vật hiến tế là một con vật có lông đen bị giết trong các hố sâu như là các thần ở âm phủ Persephone và Demeter, và các anh hùng ở mộ của họ. Trong khi đó, ngược lại, các thần trên đỉnh Olympus thường được cúng tế bằng con vật có lông trắng và người ta giết chúng trên một bệ thờ cao.

Trong vài trường hợp, các thành bang cũng không hoàn toàn xác định được là "con vật" bị giết là hiến tế cho một vị anh hùng hay cho Zeus dưới lòng đất. Do đó, đền thờ tại Lebadaea thuộc Boeotia có thể là nơi thờ vị anh hùng Trophonius hoặc là thờ Zeus Trephonius ("đấng nuôi nấng") tùy thuộc vào việc viện dẫn nguồn sử liệu nào: của Pausanias hay của Strabo. Người anh hùng Amphiaraus được thờ như là Zeus Amphiaraus tại Oropus nằm ngoài Thebes, và người Sparta thậm chí còn có đền thờ Zeus Agamemnon.

Đền thờ thần Zeus

[sửa | sửa mã nguồn]

Hầu hết các khu đền thờ thường thờ thần Apollo, các anh hùng hay các nữ thần khác như Themis, nhưng vẫn có một số đền thờ thần Zeus.

Đền thờ ở Dodona

[sửa | sửa mã nguồn]

Sự sùng bái thần Zeus tại Dodona thuộc Epirus, nơi có những bằng chứng cho thấy sự hiện diện của các hoạt động tôn giáo ở đây từ thiên niên kỷ thứ 2 trước Công nguyên, tập trung xung quanh một cây sồi thiêng. Khi thiên sử thi Odyssey được sáng tác (vào khoảng năm 750 TCN), nơi đây đã có những lời tiên tri của các nhà tu chân đất được gọi là Selloi là những người nằm trên mặt đất và quan sát những chuyển động rì rào của lá và cành cây sồi (Odyssey 14.326-7). Khoảng thời gian mà Herodotus viết về Dodona, các nữ tu gọi là peleiades ("sứ giả của hòa bình") đã thay thế các nhà tu Selloi.

Tại đền thờ Dodona, vợ của Zeus không phải là Hera mà là nữ thần Dione - Dione là tên dạng giống cái của "Zeus". Vị trí của nữ thần là một nữ thần khổng lồ Titan cho thấy nữ thần Dione là một vị thần rất nhiều quyền năng thời tiền Hy Lạp và nguyên thủy khu đền thờ này được dùng để thờ bà.

Đền thờ ở Siwa

[sửa | sửa mã nguồn]

Đền thờ Ammon ở ốc đảo Siwa trong vùng sa mạc phía Đông của Ai Cập vốn không thuộc biên giới của Hy Lạp cho đến thời của Alexander Đại đế nhưng đã phổ biến trong tâm thức của người Hy Lạp suốt thời cổ đại: Herodotus đã đề cập đến sự tư vấn giúp đỡ của Zeus Ammon trong bài viết của ông về Chiến tranh Hy Lạp-Ba Tư. Zeus Ammon đặc biệt ủng hộ cho thành bang Sparta nơi có một đền thờ ông vào thời của cuộc chiến Peloponnesian (Pausanias 3.18).

Sau khi Alexander thực hiện một chuyến đi vất vả vào sa mạc để xin ý thần tại đền thờ ở Siwa, vị thần trả lời là Libyan Sibyl.

Các đền thờ khác của Zeus

[sửa | sửa mã nguồn]

Các thần Zeus (hay anh hùng) thuộc âm phủ Trophonius và Amphiaraus đều được cho rằng đã có những sấm truyền tại đền thờ mình.

Zeus và các vị thần

[sửa | sửa mã nguồn]

Zeus tương đương với thần Jupiter của La Mã (từ Jovis Pater hay "Father Jove") và liên quan đến những liên tưởng cổ xưa về thuyết Hỗn mang (xem interpretatio graeca) cùng với các vị thần khác như là Ammon của thần thoại Ai Cập và Tinia của thần thoại Etrusc. Zeus (cùng với Dionysos) đã đảm nhận vai trò của vị thần đứng đầu của Phrygia là thần Sabazios trong các vị thần của thuyết Hỗn mang mà ở thời La Mã người ta gọi là Sabazius.

Thần thoại về Zeus

[sửa | sửa mã nguồn]

Ra đời

[sửa | sửa mã nguồn]

Cronus cùng với Rhea trước khi sinh ra Zeus đã hạ sinh rất nhiều con: Hestia, Demeter, Hera, Hades, Poseidon, nhưng tất cả đều bị Cronus nuốt vào bụng ngay khi mới ra đời; vì Cronus lo sợ những gì học được từ bài học của cha mẹ hắn là Uranus và Gaia, vốn đã bị chính hắn tước ngôi, cùng một lời sấm rằng sẽ có một đứa con ra đời và đoạt ngôi của Cronus. Khi Zeus chuẩn bị được sinh ra đời, Rhea xin với Gaia tìm cách cứu đứa bé và như thế Cronus mới có thể bị trừng phạt bởi những gì hắn đã làm với cha và những đứa con của mình. Rhea sinh ra Zeus ở đảo Crete và bà chỉ trao cho Cronus một tảng đá quấn trong đám tã lót. Cronus đã nuốt ngay tảng đá ấy và nghĩ Zeus đã nằm trong bụng, còn Rhea đã đem Zeus đến cạnh một cái hang ở đảo Crete.

Thời thơ ấu

[sửa | sửa mã nguồn]

Rhea giấu Zeus trong một hang động trên đỉnh Ida của đảo Crete. Có nhiều dị bản như sau:

1. Thần được bà nội Gaia nuôi dưỡng.
2. Thần được một con dê tên là Amalthea nuôi dưỡng, trong khi một nhóm các Kouretes - các chiến binh hay các thần nhỏ - nhảy múa, la hét và lấy giáo đập vào khiên ầm ĩ làm át đi tiếng khóc của em bé. (xem cornucopia.)
3. Thần được một tiên nữ tên là Adamanthea nuôi dưỡng. Bởi vì Cronus là người cai quản cả mặt đất, bầu trời và biển cả nên Adamanthea phải giấu Zeus bằng cách treo lủng lẳng cậu bé trên một cái cây để cậu lơ lửng giữa đất, trời và biển. Và như thế, Zeus trở thành vô hình trước mắt Cronus.
4. Thần được nuôi dưỡng bởi tiên nữ Cynosura. Để tỏ lòng biết ơn, Zeus đã đặt tên tiên nữ cho các vì sao.
5. Thần được tiên nữ Melissa nuôi bằng sữa dê.

Zeus trở thành vua của các thần

[sửa | sửa mã nguồn]

Khi bước vào tuổi trưởng thành, Zeus đã buộc Cronus phải nôn ra trở lại những người anh chị của mình: đầu tiên là hòn sỏi thế mạng của Zeus (sau này được đặt tại Pytho trong khu Thung lũng của Parnassus để làm dấu hiệu cho những người chết) và cuối cùng là Pmphalos. Theo một số dị bản khác, nữ thần Metis đã cho Cronus uống một thứ thuốc gây nôn để buộc hắn nôn ra những đứa trẻ, hoặc là chính Zeus đã mổ dạ dày của Cronus để giải thoát cho anh chị mình. Zeus còn giải thoát cho cả các chú bác của mình, những người anh em của Cronus vốn bị nhốt dưới Tartarus (Vực thẳm), là Gigantes, Hecatonchires và Cyclopes bằng cách giết chết người coi ngục là nữ quỷ Campe. Để trả ơn, Cyclopes đã cho Zeus sấm và sét là những quyền năng mà trước đây đã bị Gaia giấu đi. Rồi cùng với nhau, Zeus và các anh chị cũng như các Gigantes, Hecatonchires và Cyclopes đã đánh bại Cronus và những thần khổng lồ Titan khác trong một cuộc chiến gọi là Titanomachy. Các thần khổng lồ Titan bại trận sau đó lại bị nhốt vào lòng đất tăm tối là Tartarus.

Sau trận chiến với các Titan, Zeus chia sẻ thế giới với các anh của mình là Poseidon và Hades bằng cách rút thăm: Zeus cai trị bầu trời và không khí, Poseidon thì có mặt nước và Hades là vua của âm phủ. Mẹ Đất cổ đại là Gaia không còn vai trò nữa mà nhường lại cho ba người (cháu nội) tùy theo quyền năng của mỗi người - điều này giải thích vì sao Poseidon lại được gọi là "người gây động đất" (vị thần của động đất) và Hades quản lý tất cả những người chết. (Xem thêm Penthus)

Gaia rất phẫn nộ với những gì mà Zeus đã làm với các Titan khác vì họ chính là con cái của bà (và là chú bác của Zeus). Chẳng bao lâu sau khi lên ngôi Vua của các vị thần, Zeus lại phải chiến đấu với các người con khác của Gaia là các quái thú Typhon và Echidna. Thần Zeus đã đánh bại Typhon và nhốt dưới một ngọn núi nhưng lại tha cho Echidna và con cái để làm thành thử thách cho các anh hùng trong tương lai.

Zeus và Hera

[sửa | sửa mã nguồn]

Zeus là em trai và là chồng của Hera. Con cái của sự kết hợp này là các vị thần Ares, Hephaistos, Eileithyia và Hebe.

Những cuộc phiêu lưu tình ái khác của Zeus với các tiên nữ, mỹ nhân loài người và những tổ tiên huyền thoại của các Triều đại Hy Lạp thì vô cùng nổi tiếng. Thần thoại về các vị thần trên đỉnh Olympus thậm chí còn ghi lại mối quan hệ của Zeus với các nữ thần Demeter, Latona, Dione và Gaia.

Đối với con người thì có: Semele, Io, Europa và Leda...

Trong các giai thoại, Hera luôn luôn ghen tuông trước những cuộc chinh phục tình ái của Zeus và là một đối thủ "khó xơi" của các tình nhân và các con riêng của Zeus. Có một thời gian, một tiên nữ tên là Echo muốn tách Hera ra khỏi chuyện yêu đương của Zeus bằng cách nói không ngừng nghỉ bên Hera. Khi biết được âm mưu này, Hera đã trừng phạt Echo phải suốt đời lặp lại những lời người khác nói.

Vợ và các con

[sửa | sửa mã nguồn]

Các người vợ là thần

[sửa | sửa mã nguồn]

Demeter	Persephone
Dione	Aphrodite (dị bản, các câu chuyện khác thì cho rằng Aphrodite là do dương vật của thần Uranos khi bị Cronos chém rớt xuống biển mà thành)
Hera	Ares Eileithyia Hephaestus Hebe
Eos	Ersa
Leto	Apollo Artemis
Maia	Hermes
Metis	Athena
Mnemosyne	Aoide Melete Mneme Calliope Clio Erato Euterpe Malpomene Polyhymnia Terpsichore Thalia Urania
Selene	Ersa Nemea Pandia
Thalassa	Aphrodite
Themis	Astraea Dike Horae Thế hệ đầu tiên Auxo Carpo Thallo Thế hệ thứ hai Dike Eirene Eunomia Moirae Atropos Clotho

Người phàm/tiên nữ/những người khác

[sửa | sửa mã nguồn]

Mẹ	Con
Aegina	Aeacus
Alcmene	Heracles
Antiope	Amphion Zethus
Callisto	Arcas
Carme	Britomartis
Danae	Perseus
Elara	Tityas
Electra	Dardanus Harmonia Iasion
Europa	Minos Rhadamanthys Sarpedon
Eurynome	Aglaea Charites Euphrosyne Thalia
Himalia	Cronius
Iodame	Thebe
Io	Epaphus
Lamia	???
Laodamia	Sarpedon
Leda	Polydeuces Helen của thành Troia
Maera	Locrus
Niobe	Argos Pelasgus
Olympias	Alexander Đại đế
Plouto	Tantalus
Podarge	Balius Xanthus
Pyrrha	Hellen
Semele	Dionysus
Taygete	Lacedaemon
Thalia	Palici
Nam giới (dị bản, không thuộc Homer)	Ganymede
(chưa rõ)	Litae
(chưa rõ)	Nemesis
(chưa rõ)	Tyche

Các giai thoại khác về Zeus

[sửa | sửa mã nguồn]

• Dù có khi Zeus cũng nhỏ nhen và hiểm độc nhưng thần cũng là người công bằng. Có thể minh chứng rõ ràng nhất cho điều này là thần đã giúp đỡ cho vua Atreus và việc thần giết chết Capaneus vì sự kiêu ngạo của ông này. Thần cũng là người bảo vệ cho những người khách lạ, những người du hành đối với những ai muốn làm hại họ.
• Zeus biến Pandareus thành một hòn đá vì tội đã dám trộm cắp một con chó bằng đồng thiếc từ một trong những ngôi đền thờ thần ở đảo Crete.
• Zeus giết Salmoneus bằng một tia sét vì đã cố ngang hàng với Zeus bằng cách cưỡi một cỗ xe ngựa bằng đồng thiếc và giả làm ra sấm ầm ĩ.
• Khi còn là một đứa trẻ, Zeus có một người bạn là Celmis. Nhiều năm sau đó, Hera bị xúc phạm bởi trò hề của Celmis nên bà đã yêu cầu Zeus biến anh ta thành một cục sắt hay kim cương và Zeus đã làm điều đó.
• Zeus biến Periphas thành một con đại bàng sau cái chết của ông này như một phần thưởng cho sự chính trực và công bằng.
• Tại lễ cưới của Zeus và Hera, một tiên nữ tên là Chelone đã từ chối tham dự và Zeus buộc tiên nữ này phải im lặng vĩnh viễn.
• Khi Memnon chết, Zeus cảm thấy thương xót mẹ ông ta là Eos, nữ thần bình minh và ban phép cho ông ta thành bất tử.
• Zeus quyết định gả Aphrodite cho Hephaestus để tránh các cuộc tàn sát lẫn nhau giữa các thần mê đắm nhan sắc của nữ thần sắc đẹp.
• Zeus và Hera biến vua Haemus và hoàng hậu Rhodope thành những ngọn núi (các ngọn núi vùng Balkan, hay Stara Planina và các ngọn núi Rhodope theo thứ tự) vì tính tự cao tự đại của họ.
• Zeus biến Atalanta và Hippomenes (hay Melanion) thành sư tử vì họ đã có hành vi tính dục trong đền thờ của thần.
• Zeus làm Tiresias mù nhưng đồng thời cũng ban cho ông ta món quà là khả năng tiên tri (dù theo một số bản khác thì chính Hera mới là người làm cho Tiresias bị mù).
• Zeus trừng phạt Hera bằng cách treo bà bằng các ngón chân lơ lửng giữa trời.
• Zeus trừng phạt Prometheus bằng cách xiềng Prometheus vào một ngọn núi và hàng ngày cho con đại bàng của mình xuống mổ bụng, ruột gan vì Prometheus đã lấy trộm lửa của các vị thần rồi trao cho con người.
• Zeus thỉnh thoảng biến thành đại bàng và bắt các chàng trai đẹp lên đỉnh Olympus làm người hầu rượu cho các vị thần trong các bữa tiệc.

Zeus trong Chủ nghĩa thờ thần mới

[sửa | sửa mã nguồn]

Rất khác so với vai trò trong thần thoại cổ đại, những người theo Chủ nghĩa thờ thần mới chỉ xem Zeus là một kẻ bù nhìn. Hầu hết họ phủ nhận các truyền thuyết cổ đại về thần Zeus và thần hầu như không được tôn thờ. Dù có nhiều người xem Zeus là "Vua" hay "Vua Bù nhìn" quản lý tất cả các vị thần trên đỉnh Olympus nhưng đối với họ Zeus đóng một vai trò ít quan trọng hơn nhiều so với Gaia và các thần khổng lồ Titan khác là những người mà họ tin rằng không hề bị giam cầm dưới Tartarus. Quyền năng và ảnh hưởng của thần Zeus theo họ là ít quan trọng hơn so với Hades và những thần khác có liên quan trực tiếp đến đời sống sau khi chết. Nhiều người theo chủ nghĩa thờ thần mới cho rằng Hades có những quyền năng mạnh hơn rất nhiều so với Zeus và các quyết định cũng như sự cai trị của ông, đặc biệt là với những người đã chết, thường làm cho các tác động của Zeus trở nên yếu đi. Những người này thậm chí bao gồm cả những người thờ thần Zeus cũng thường có suy nghĩ như thế nên thường bỏ qua hay chỉ đơn giản gộp chung Zeus vào các vị thần khác do các mối quan hệ của ông trong thần thoại. Hầu như không có sự tương thích nào giữa các thần thoại cổ đại và nhận thức hiện đại của những người theo Chủ nghĩa thờ thần mới. Nhìn chung có thể thấy rằng những ý niệm hiện đại của Chủ nghĩa thờ thần mới về Zeus là New Age và không thể tìm thấy trong bất cứ một tư liệu lịch sử hay thần thoại cổ đại nào. Sự sùng bái Zeus đôi khi gắn liền với việc đốt dầu hay thường hơn là chỉ có những đề cập thoáng qua về Zeus trong vai trò là người cai trị của đỉnh Olympus hay là chồng của Hera (một vị thần phổ biến hơn nhiều trong Chủ nghĩa thờ thần mới).

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

• Thần thoại Hy Lạp
• Bảy kỳ quan thế giới cổ đại

Phả hệ Achaea trong thần thoại Hy Lạp

Uranus   Gaia                                                                                                       Cronus   Rhea   Oceanus   Tethys                                                                       Memphis     Libya   Poseidon       Nilus   Inachus   Melia                                                                                                                                   Belus   Agenor       Telephassa     Phoroneus   Io   Zeus                                                                                                                                           Cadmus   Cilix   Europa   Phoenix   Achiroe       Epaphus                                                                                                                                       Harmonia     Danaus   Aegyptus                                   Polydorus                                                                           Agave     Hypermnestra   Lynceus                                       Autonoë                                                                           Ino         Abas                                       Semele                                                                                       Proetus

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ The sculpture was presented to Louis XIV as Aesculapius but restored as Zeus, ca. 1686, by Pierre Granier, who added the upraised right arm brandishing the thunderbolt. Marble, middle 2nd century CE. Formerly in the north allée of the Tapis vert, in the garden of Versailles, now conserved in the Louvre Museum (official on-line catalog).
2. ^ Thomas Berry (1996). Religions of India: Hinduism, Yoga, Buddhism. Columbia University Press. tr. 20–21. ISBN 978-0-231-10781-5.
3. ^ T. N. Madan (2003). The Hinduism Omnibus. Oxford University Press. tr. 81. ISBN 978-0-19-566411-9.
4. ^ Sukumari Bhattacharji (2015). The Indian Theogony. Cambridge University Press. tr. 280–281.
5. ^ Roshen Dalal (2014). Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin Books. ISBN 9788184752779. Entry: "Dyaus".
6. ^ a b “Zeus”. American Heritage Dictionary. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2006.
7. ^ R. S. P. Beekes, Etymological Dictionary of Greek, Brill, 2009, tr. 499.
8. ^ Harper, Douglas. “Jupiter”. Online Etymology Dictionary.
9. ^ Burkert (1985). Greek Religion. tr. 321. ISBN 0-674-36280-2.
10. ^ “The Linear B word di-we”. “The Linear B word di-wo”. Palaeolexicon. Word study tool of Ancient languages.

Cổng thông tin:

• Đức
• Huyền bí

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn] Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Zeus.

• Zeus, Zeus (Greek god) tại Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)

Mười hai vị thần trên đỉnh Olympus

Zeus | Hera | Poseidon | Hestia | Demeter | Aphrodite | Athena | Apollo | Artemis | Ares | Hephaistos | Hermes

x t s Tôn giáo Hy Lạp cổ đại và Thần thoại Hy Lạp
Tôn giáo và thực hành tôn giáo Niềm tin chính Thời đại của loài người Thời hoàng kim Thời đại anh hùng Apotheosis Arete Daemon Định mệnh Eudaimonia Euhemerism Eusebeia Ý nghĩa vàng Nguyên tắc vàng Hemitheos Thờ anh hùng Ngạo mạn Interpretatio graeca Katasis Biết chính mình Metempsychosis Nympholepsy Nghịch lý Pederasty Phronesis Thuyết đa thần Sophrosyne Xenia Văn bản/ ode /sử thi Tập thơ sử thi Aethiopis Cypria Iliad Iliupersis Little Iliad Nostoi Odyssey Telegony Tập thơ Theban Oedipodea Thebaid Epigoni Alcmeonis Khác Ngụ ngôn Aesop Aretalogy Argonautica Bibliotheca Catalogue of Women Cyranides Delphic maxims Derveni papyrus Dionysiaca Golden Verses của Pythagoras Greek Magical Papyri Homerica Homeric Hymns Interpretation of Dreams Myth of Er Oneirocritica Papyrus Graecus Holmiensis Sibylline Books Sortes Astrampsychi Theogony Works and Days Tôn giáo Tiền đề Tôn giáo Minoan Tôn giáo Mycenaean Danh sách thần Mycenaean Thần thoại Paleo-Balkan Thần thoại Proto-Ấn-Âu Tôn giáo Cận Đông cổ đại Hình thức cổ điển Thuyết vô thần Đa thần cổ điển Thuyết độc thần Thuyết Pitago Trường phái triết học gần như tôn giáo Tôn giáo Hy Lạp Kitô giáo Đông phương Tôn giáo Ai Cập Sùng bái Alexander Đại đế Hệ thống Bí truyền Thuật giả kim sơ khai Thuyết ngộ đạo Hermetic Neoplatonism Tôn giáo Etruscan Phật giáo Hy Lạp Do Thái giáo Hy Lạp Tôn giáo La Mã Tôn giáo bí ẩnvà những bí ẩn linh thiêng Bí ẩn Arcadia Bí ẩn Delos Bí ẩn Dionysian Bí ẩn Eleusinian Bí ẩn của người Imbria Mithraism Bí ẩn Isis Orphism Bí ẩn Samothracian Phong trào tôn giáo mới Discordianism Feraferia Gaianism Hellenism Thực hành tôn giáo Nghi thức / thờ cúng Amphidromia Astragalomancy Baptes Daduchos Bói toán Tập quán tang lễ và chôn cất Bài văn lễ tang lễ Bí ẩn Hy Lạp-La Mã Thờ anh hùng Anh hùng Hierophany Hieros gamos Thánh ca Ủ Komos Nekyia Omophagia Orgia Cầu nguyện Hiến tế Lễ hiến tế động vật Hecatomb Tế thần Libation Dược phẩm Lễ vật Nhà hát Nhómtôn giáo Liên minh Amphictyonic Archon basileus Basilinna Gerarai Hiereiai Hierophant Hierophylakes Iatromantis Kanephoros Mystagogue Oracle Sibyl Thiasus Đồ vậttôn giáo Baetylus Hình ảnh thờ cúng Tượng hoa cúc Xoanon Tượng nhỏ bằng đất nung của Hy Lạp Kernos Kykeon Loutrophoros Omphalos Vò hai quai Panathenaic Rhyton Vật tế ba chân Quyền trượng Thymiaterion Ma thuật Đuổi tà Bàn nguyền rủa Bói toán Giấy cói ma thuật Hy Lạp Hermeticism Hermetica Chiêu hồn Philia Sự kiện Lễ/ lễ hội Actia Adonia Agrionia Amphidromia Anthesteria Apellai Apaturia Aphrodisia Arrhephoria Ascolia Bendidia Boedromia Brauronia Buphonia Chalceia Diasia Delia Delphinia Dionysia Ecdysia Elaphebolia Gamelia Halieia Haloa Heracleia Hermaea Hieromenia Iolaia Kronia Lenaia Leucophryna Lykaia Metageitnia Munichia Oschophoria Pamboeotia Pandia Plynteria Ptolemaieia Pyanopsia Skira Synoikia Soteria Tauropolia Thargelia Theseia Thesmophoria Thế vận hội Agon Thế vận hội Panathenaic Rhieia Thế vận hội Panhellenic Thế vận hội Olympic Thế vận hội Heraean Thế vận hội Pythian Thế vận hội Nemean Thế vận hội Isthmian Chốn linh thiêng Đền thờ / thánh địa Delphinion Mithraeum Chiêu hồn của Acheron Nymphaeum Panionium Parthenon Ploutonion Temenos Đền Artemis, Ephesus Đền Zeus, Olympia Tiên tri Amphiareion của Oropos Aornum Claro Delphi Didyma Dodona Tiên tri của Apollo Thyrxeus tại Cyaneae Tiên tri của Apollo tại Ptoion Tiên tri của Artemis tại Ikaros Tiên tri của Menestheus Thánh địa của các vị thần vĩ đại Tegyra Núi Núi Ida (Crete) Núi Ida (Turkey) Núi Lykaion Olympus Hang động Hang Zeus, Aydın Hang Pan Hang của thần Zeus, Crete Hang Psychro Hang Vari Đảo Đảo của Achilles Delos Đảo của Diomedes Suối Suối Castalian Hippocrene Suối Pierian Khác Tàu thiêng của người Athen Paralus Salaminia Eleusis Hiera Orgas Kanathos Olympia Sacred Way
Chuyện hoang đường và thần thoại Các vị thần Thần nguyên thủy Aether Aion Ananke Chaos Chronos Erebus Eros Gaia Hemera Moirai (Định mệnh) Moros Nyx Phanes Pontus Thalassa Tartarus Uranus Titans Thế hệ thứ nhất Coeus Crius Cronus Hyperion Iapetus Mnemosyne Oceanus Phoebe Rhea Tethys Theia Themis Thế hệ thứ hai Asteria Astraeus Atlas Eos Epimetheus Helios Leto Menoetius Metis Pallas Perses Prometheus Selene Thế hệ thứ ba Hecate Hesperus Phosphorus 12 vị thần trên đỉnh Olympus Aphrodite Apollo Ares Artemis Athena Demeter Dionysus Hephaestus Hera Hermes Hestia Poseidon Zeus Thần dưới nước Amphitrite Alpheus Ceto Glaucus Naiad Nereid Nereus Oceanids Phorcys Poseidon Potamoi Potamides Proteus Scamander Thaumas Thetis Triton Thần tình yêu Erotes Anteros Eros Hedylogos Hermaphroditus Himeros Hymen/Hymenaeus Pothos Aphrodite Aphroditus Philotes Peitho Thần chiến tranh Adrestia Alala Alke Amphillogiai Androktasiai Ares Athena Bia Deimos Enyalius Enyo Eris Gynaecothoenas Homados Hysminai Ioke Keres Kratos Kydoimos Ma Machai Nike Palioxis Pallas Perses Phobos Phonoi Polemos Proioxis Thần Chthonic Psychopomp Charon Hermes Hermanubis Thanatos Angelos Cabeiri Hades / Pluto Hecate Hypnos Keres Lampad Macaria Melinoë Persephone Zagreus Thần sức khỏe Aceso Aegle Artemis Apollo Asclepius Chiron Darrhon Eileithyia Epione Hebe Hygieia Iaso Paean Panacea Telesphorus Thần ngủ Empusa Epiales Hypnos Pasithea Oneiroi Thần đưa tin Angelia Arke Hermes Iris Thần lừa đảo Apate Dolos Hermes Momus Thần ma thuật Circe Hecate Hermes Trismegistus Pasiphaë Các vị thần lớn khác Azone Cybele Eileithyia Erinyes (Furies) Harmonia Muse Nemesis Pan Pegasus Unknown God Zelus Anh hùng / nữ anh hùng Abderus Achilles Actaeon Adonis Aeneas Ajax the Great Ajax the Lesser Akademos Amphiaraus Amphitryon Antilochus Atalanta Autolycus Bellerophon Bouzyges Cadmus Thợ săn Calydonia Chrysippus Cyamites Daedalus Diomedes Dioscuri (Castor và Polydeuces) Echetlus Eleusis Erechtheus Eunostus Ganymede Hector Heracles Icarus Iolaus Jason và Argonauts Meleager Narcissus Nestor Odysseus Oedipus Orpheus Otrera Pandion Peleus Pelops Penthesilea Perseus Bảy người chống lại Thebes Theseus Triptolemus Nhà Tiên tri Aesacus Aleuas Amphiaraus Amphilochus Ampyx Anius Asbolus Bakis Branchus Calchas Carnus Carya Cassandra Elatus Ennomus Epimenides Halitherses Helenus Iamus Idmon Manto Melampus Mopsus Munichus Phineus Polyeidos Polypheides Pythia Sibyl Cimmerian Cumaean Delphic Erythraean Hellespontine Libyan Persian Phrygian Samian Telemus Theiodamas Theoclymenus Teiresias Bất tử khác Aegeus Aegisthus Agamemnon Andromache Andromeda Antigone Augeas Briseis Cassiopeia Creon của Thebes Chryseis Chrysothemis Clytemnestra Damocles Deidamia của Scyros Deucalion Electra Eteocles Europa Gordias Hecuba Helen của Troy Hellen Heracleidae Hermione Hippolyta Io Iphigenia Ismene Jocasta Laius Lycaon Các Maenad Memnon Menelaus Midas Minos Myrrha Neoptolemus Niobe Orestes Paris Patroclus Penelope Phoenix Polybus của Corinth Polynices Priam Pylades Pyrrha Telemachus Troilus Địa ngục Lối vào thế giới ngầm Sông Acheron Cocytus Eridanos Lethe Phlegethon Styx Hồ/đầm lầy Acherusia Hồ Avernus Hồ Lerna Hang động Hang động tại Mũi Matapan Hang động tại Hồ Avernus Hang động tại Heraclea Pontica Charonium Charonium tại Aornum Charonium tại Acharaca Ploutonion Ploutonion tại Acharaca Ploutonion tại Eleusis Ploutonion tại Hierapolis Địa điểm Elysium Erebus Đồng cỏ Asphodel Quần đảo Fortunate Thế giới ngầm của Hy Lạp#Cánh đồng tang tóc Tartarus Phán quan Aeacus Minos Rhadamanthus Canh giữ Campe Cerberus Cư dân Anticlea Danaïdes Eurydice Ixion Ocnus Salmoneus Shades Sisyphus Tantalus Tiresias Titans Tityos Khách Dionysus Heracles Hermes Odysseus Orpheus Pirithous Psyche Theseus Ký hiệu/đối tượng Bident Mũ tàng hình Obol của Charon Động vật, yêu tinh, và linh hồn Ascalaphus Ceuthonymus Eurynomos Menoetius Thần thoại Sinh vật Danh sách Sinh vật thần thoại Hy Lạp Nhân vật thần thoại Hy Lạp Danh sách hình tượng nhân vật thần thoại Hy Lạp Biến hình trong thần thoại Hy Lạp Tinh linh nhỏ Daemon Agathodaemon Cacodaemon Eudaemon Nymph Satyr Quái vật/ sinh vật quái dị Nhân mã Centaurides Ichthyocentaur Cyclops Rồng Drakaina Echidna Người khổng lồ Hecatonchires Gorgon Harpy Hippocampus Ngựa của thần Helios Lamia Phượng hoàng Trăn Siren Scylla và Charybdis Nhân sư Typhon Bị bắt / bị giết bởi anh hùng Lợn Calydonia Cerberus Nai Cerynian Chimera Bò Cretan Lợn Crommyonia Lợn Erymanthian Khalkotauroi Lernaean Hydra Ngựa của Diomedes Medusa Nhân Ngưu Sư tử Nemean Orthrus Polyphemus Chim Stymphalian Talos Cáo Teumessian Bộ tộc Amazons Anthropophagi Bebryces Curetes Dactyl Người Gargarean Halizones Korybantes Lapith Người ăn hoa sen Myrmidons Pygmies Spartoi Telchines Địa điểm các / Vương quốc Aethiopia Ara Colchis Erytheia Hyperborea Libya Nysa Ogygia Panchaia Scheria Scythia Tartessos Themiscyra Sự kiện Acis và Galatea Săn heo rừng Calydonia Eros và Psyche Phán xét của Paris Kỳ công của Hercules Chiến tranh Amazonomachy Chiến tranh Attic Centauromachy Gigantomachy Chiến tranh Ấn Độ Theomachy Titanomachy Cuộc chiến thành Troy Sự vật Adamant Aegis Ambrosia Qua táo bất hòa Argo Răng rồng Eidolon Galatea Thắt lưng của Aphrodite Táo vàng Lông cừu vàng Nút thắt Gordian Harpe Ichor Mê cung Ngôn ngữ của loài chim Cây Lotus Moly Vòng cổ Harmonia Orichalcum Palladium Thuốc chữa bách bệnh Hộp Pandora Petasos (Mũ có cánh) Tàu Phaeacian Hòn đá triết gia Khiên Achilles Áo Nessus Thanh kiếm của Damocles Talaria Thunderbolt Thyrsus Đinh ba Poseidon Con ngựa thành Troy Hình tượng Caduceus Cornucopia Gorgoneion Kantharos Labrys Trứng Orphic Ouroboros Cú của Athena Cây gậy của Asclepius Hiểu theo nghĩahiện đại Thần thoại cổ điển trong nghệ thuật và văn học phương Tây Cổ điển Kinh điển Thần thoại Hy Lạp trong văn hóa đại chúng Hiểu biết hiện đại về thần thoại Hy Lạp

Tiêu đề chuẩn	BNF: cb119505426 (data) GND: 118772635 LCCN: no2014048635 NKC: jo2016908794 NLI: 000772855 SELIBR: 167759 SUDOC: 02747237X VIAF: 3266770 WorldCat Identities (via VIAF): 3266770