Bài 34: Sự Phát Sinh Loài Người - VOH

Table of Contents

• I. Lý thuyết
  • Nội dung 1. Bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người
  • Nội dung 2. Quá trình tiến hoá của loài người
• II. Bài tập và hướng dẫn giải của hệ thống trường NK - LTT
  • Phần I. Câu hỏi tự luận
  • Phần II. Câu hỏi trắc nghiệm

I. Lý thuyết

Khi các nhà khoa học giải thích quá trình hình thành các loài thì quá trình hình thành loài người được quan tâm nhiều hơn các quá trình khác.

Nội dung 1. Bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người

1. Bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người

Bằng chứng giải phẫu so sánh: Người và thú giống nhau về thể thức cấu tạo

• Bộ xương gồm các phần tương tự, nội quan...có lông mao, răng phân hóa (cửa, nanh, hàm), đẻ con và nuôi con bằng sữa.
• Cơ quan thoái hóa: ruột thừa, nếp thịt ở khóe mắt....

Bằng chứng phôi sinh học: Phát triển phôi người lặp lại các giai đoạn phát triển của động vật. Hiện tượng lại giống...

2. Các dạng vượn người hóa thạch và quá trình hình thành loài người

Từ loài vượn người cổ đại Tiến hóa hình thành nên chi Homo để rồi sau đó tiếp tục tiến hóa hình thành nên loài người H. sapiens (H.habilis ® H. erectus ® H. sapiens).

Nội dung 2. Quá trình tiến hoá của loài người

Người hiện đại có bộ não lớn, có trí tuệ phát triển, có tiếng nói, có bàn tay với các ngón tay linh hoạt giúp chế tạo và sử dụng công cụ lao động... Điều này đã tạo điều kiện để loài người có được khả năng tiến hóa văn hóa giúp xã hội ngày càng phát triển mà không cần có những biến đổi về mặt sinh học.

Nhờ có tiến hóa văn hóa mà con người nhanh chóng trở thành loài thống trị trong tự nhiên, có ảnh hưởng nhiều đến sự tiến hóa của các loài khác và có khả năng điều chỉnh chiều hướng tiến hóa của chính mình.

II. Bài tập luyện tập sự phát sinh loài người của hệ thống trường NK - LTT

Phần I. Câu hỏi tự luận

Câu 1: Nghiên cứu hình mô tả cây chủng loại phát sinh của bộ Linh trưởng và trả lời các ý sau?

1. Trình bày thứ tự của các loài linh trưởng trong hình trên theo mức độ họ hàng từ xa đến gần với loài người.
2. Loài nào có họ hàng gần nhất với loài người?
3. Bộ Linh trưởng phát sinh cách đây bao nhiêu năm?
4. Loài người hình thành cách đây bao nhiêu năm?

Hướng dẫn giải:

1. Khỉ → vượn Gibbon → đười ươi → Gôrila → Tinh tinh → Người.
2. Tinh tinh.
3. 25 triệu năm.
4. 5-7 triệu năm.

Câu 2:

1. Khi phân tích trình tự các axit amin trong cùng 1 loại protein hay trình tự các nucleotit trong cùng 1 gen của các loài, cho phép ta kết luận gì về quan hệ họ hàng giữa các loài?
2. Để xác định mối quan hệ họ hàng giữa người và các loài thuộc bộ Linh trưởng, người ta nghiên cứu mức độ giống nhau về ADN của các loài này so với ADN của người. Kết quả thu được như sau: khỉ Rhesut: 91,1%; tinh tinh: 97,6%; khỉ Capuchin: 84,2%; vượn Gibbon: 94,7%; khỉ Vervet: 90,5%. Căn cứ vào kết quả này, hãy sắp xếp mối quan hệ họ hàng xa dần giữa người và các loài thuộc bộ Linh trưởng nói trên theo trật tự đúng .

Hướng dẫn giải:

Các loài có họ hàng càng gần thì cấu trúc protein / và trình tự nucleotit càng giống nhau / và ngược lại.

Người - tinh tinh - vượn Gibbon - khỉ Rhesut - khỉ Vervet - khỉ Capuchin.

Câu 3: Tiếng nói và chữ viết đã ảnh hưởng như thế nào đến quá trình tiến hoá của con người?

Hướng dẫn giải:

Con người đã có thể dạy nhau và không ngừng phát triển mà không phải trông đợi vào những biến đổi sinh học.

Phần II. Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Khi nói về quá trình phát sinh loài người, phát biểu nào sau đây là không đúng?

1. Trong nhóm vượn người ngày nay, tinh tinh có quan hệ họ hàng gần với người nhất.
2. Vượn người ngày nay và người là hai nhánh phát sinh từ một gốc chung.
3. Vượn người ngày nay là tổ tiên trực tiếp của loài người.
4. Vượn người ngày nay không phải là tổ tiên trực tiếp của loài người.

Câu 2: Đặc trưng cơ bản ở người mà không có ở các loài vượn người ngày nay là

1. có hệ thống tín hiệu thứ 2.
2. đẻ con và nuôi con bằng sữa.
3. khả năng biểu lộ tình cảm.
4. bộ não có kích thước lớn.

Câu 3: Trong nhóm vượn người ngày nay, loài có quan hệ gần gũi nhất với người là

1. gôrila.
2. đười ươi.
3. tinh tinh.
4. vượn.

Câu 4: Sự giống nhau giữa người và vượn người ngày nay chứng tỏ

1. vượn người ngày nay không phải là tổ tiên của loài người.
2. người và vượn người ngày nay có quan hệ thân thuộc gần gũi.
3. vượn người ngày nay tiến hoá theo cùng một hướng với loài người, nhưng chậm hơn loài người.
4. vượn người ngày nay là tổ tiên của loài người.

Câu 5: Đặc điểm nào dưới đây là một trong các bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người?

1. Người biết chế tạo công cụ lao động.
2. Người có tiếng nói và chữ viết.
3. Người đi bằng hai chân.
4. Giai đoạn phôi sớm của người có lông mao phủ toàn thân và có đuôi.

Câu 6: Trong lịch sử phát sinh loài người, loài nào trong các loài dưới đây xuất hiện sớm nhất?

1. Homo erectus.
2. Homo habilis.
3. Homo sapiens. Homo neanderthalensis.

Câu 7: Theo quan niệm hiện đại về quá trình phát sinh loài người, phát biểu nào sau đây là không đúng?

1. Trong lớp Thú thì người có nhiều đặc điểm giống với vượn người (cấu tạo bộ xương, phát triển phôi,...).
2. Người và vượn người ngày nay có nguồn gốc khác nhau nhưng tiến hoá theo cùng một hướng.
3. Người có nhiều đặc điểm giống với động vật có xương sống và đặc biệt giống lớp Thú (thể thức cấu tạo cơ thể, sự phân hoá của răng ...).
4. Người có nhiều đặc điểm khác với vượn người (cấu tạo cột sống, xương chậu, tư thế đứng, não bộ,...).

Câu 8: Một số đặc điểm không được xem là bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người

1. Chữ viết và tư duy trừu tượng.
2. Các cơ quan thoái hoá (ruột thừa, nếp thịt nhỏ ở khoé mắt).
3. Sự giống nhau về thể thức cấu tạo bộ xương của người và động vật có xương sống.
4. Sự giống nhau trong phát triển phôi của người và phôi của động vật có xương sống.

Câu 9: Bằng chứng quan trọng có sức thuyết phục nhất cho thấy trong nhóm vượn người ngày nay, tinh tinh có quan hệ gần gũi nhất với người là

1. sự giống nhau về ADN của tinh tinh và ADN của người.
2. khả năng biểu lộ tình cảm vui, buồn hay giận dữ.
3. khả năng sử dụng các công cụ sẵn có trong tự nhiên.
4. thời gian mang thai 270–275 ngày, đẻ con và nuôi con bằng sữa.

Câu 10: Thuyết mang tên “ra đi từ châu Phi” cho rằng:

1. Người H. sapiens được hình thành từ loài H. erectus ở châu Phi rồi di cư sang các châu lục khác.
2. Người H. sapiens được hình thành từ loài H. habilis ở châu Phi rồi di cư sang các châu lục khác.
3. Loài H. erectus di cư từ châu Phi sang các châu lục khác rồi mới hình thành loài H. sapiens.
4. Loài H. habilis di cư từ châu Phi sang các châu lục khác rồi mới hình thành loài H. sapiens.

Câu 11: Bàn tay người đã trở thành cơ quan sử dụng và chế tạo công cụ lao động sau sự kiện nào sau đây?

1. Dáng đi thẳng.
2. Săn bắn và chăn nuôi.
3. Nhu cầu trao đổi kinh nghiệm.
4. Cột sống cong hình chữ S.

Câu 12: Bằng chứng quan trọng có sức thuyết phục nhất cho thấy trong nhóm vượn người ngày nay, tinh tinh có quan hệ gần gũi nhất với người là

1. sự giống nhau về ADN của tinh tinh và ADN của người.
2. khả năng sử dụng các công cụ sẵn có trong tự nhiên.
3. thời gian mang thai 270 – 275 ngày, đẻ và nuôi con bằng sữa.
4. khả năng biểu lộ tình cảm vui buồn hay giận dữ.

Câu 13: Khi nói về quá trình phát sinh loài người, có các phát biểu nào sau đây:

(1) Trong nhóm vượn người ngày nay, tinh tinh có quan hệ họ hàng gần với người nhất.

(2) Vượn người ngày nay và người là hai nhánh phát sinh từ một gốc chung.

(3) Vượn người ngày nay là tổ tiên trực tiếp của loài người.

(4) Vượn người ngày nay không phải là tổ tiên trực tiếp của loài người.

(5) Người có nhiều đặc điểm khác với vượn người (cấu tạo cột sống, xương chậu, tư thế đứng, não bộ,...).

(6) Người và vượn người ngày nay có quan hệ thân thuộc gần gũi.

(7) Vượn người ngày nay tiến hoá theo cùng một hướng với loài người, nhưng chậm hơn loài người.

(8) Trong lớp Thú thì người có nhiều đặc điểm giống với vượn người (cấu tạo bộ xương, phát triển phôi,...).

(9) Người và vượn người ngày nay có nguồn gốc khác nhau nhưng tiến hoá theo cùng một hướng.

(10) Người có nhiều đặc điểm giống với động vật có xương sống và đặc biệt giống lớp Thú (thể thức cấu tạo cơ thể, sự phân hoá của răng ...).

Số phát biểu không đúng là

1. 5.
2. 3.
3. 6.
4. 4.

Câu 14: Hình dưới dây mô tả quá trình phát sinh các loài trong chi Homo. Hãy phân tích hình và chọn đáp án đúng nhất.

1. Trình tự phát sinh loài người hiện đại là Homo habilis→ Homo erectus→ Homo neanderthalensis→ Homo sapiens.
2. Trình tự phát sinh loài người hiện đại là Homo habilis→ Homo erectus→ Homo sapiens.
3. Hiện nay còn nhiều loài người cùng tồn tại và phát triển như người da trắng, người da đen, người da vàng.
4. Loài Homo erectus (người khéo léo) được hình thành cách nay khoảng 1,8 triệu năm và tuyệt chủng cách đây khoảng 200000 năm.

Câu 15: Hình sau mô tả cây chủng loại phát sinh của bộ Linh trưởng. Quan sát hình và chọn đáp án đúng nhất.

1. Thứ tự các loài có quan hệ họ hàng gần gũi nhất với loài người hiện nay là Tinh tinh, Gôrila, Đười ươi, Vượn Gibbon, Khỉ.
2. Người là tinh tinh mới tách nhau ra từ một loài tổ tiên cách đây khoảng 10 triệu năm.
3. Người tách ra từ tinh tinh cách đây khoảng 5–7 triệu năm.
4. Trong các loài Tinh tinh, Gôrila, Đười ươi, Vượn Gibbon thì khỉ có quan hệ họ hàng xa nhất với loài người.

Câu 1:

Hướng dẫn giải:

Đáp án: C

Đáp án C không đúng vì vượn người ngày nay và loài người có chung tổ tiên chứ vượn người ngày nay không phải là tổ tiên trực tiếp của loài người.

Câu 2:

Hướng dẫn giải:

Đáp án: A

Đặc trưng cơ bản ở người mà không có ở các loài vượn người ngày nay là có hệ thống tín hiệu thứ 2, đó là tiếng nói và chữ viết.

Câu 3:

Đáp án - C

Hướng dẫn giải:

Trong nhóm vượn người ngày nay, loài có quan hệ gần gũi nhất với người là tinh tinh. Mức độ giống nhau về ADN giữa người với tinh tinh là 97,6%.

Câu 4:

Đáp án - B

Hướng dẫn giải:

Sự giống nhau giữa người và vượn người ngày nay chứng tỏ người và vượn người ngày nay có quan hệ thân thuộc gần gũi.

Câu 5:

Đáp án - D

Hướng dẫn giải:

Giai đoạn phôi sớm của người có lông mao phủ toàn thân và có đuôi là một trong các bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người.

Đáp án A, B, C không phải là bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người vì những đặc điểm này xuất hiện khi đã hình thành loài người.

Câu 6:

Đáp án - B

Hướng dẫn giải:

Trong lịch sử phát sinh loài người, loài xuất hiện sớm nhất là Homo habilis sau đó đến Homo erectus rồi Homo sapiens.

Câu 7:

Đáp án: B

Hướng dẫn giải:

Đáp án B không đúng vì người và vượn người ngày nay có chung nguồn gốc nhưng tiến hoá theo các hướng khác nhau.

Câu 8:

Đáp án - A

Hướng dẫn giải:

Chữ viết và tư duy trừu tượng không được xem là bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người vì 2 đặc điểm này xuất hiện khi đã hình thành loài người.

Câu 9:

Đáp án - A

Hướng dẫn giải:

Bằng chứng quan trọng có sức thuyết phục nhất cho thấy trong nhóm vượn người ngày nay, tinh tinh có quan hệ gần gũi nhất với người là sự giống nhau về ADN của tinh tinh và ADN của người.

Câu 10:

Đáp án - A

Hướng dẫn giải:

Thuyết mang tên “ra đi từ châu Phi” cho rằng người H. sapiens được hình thành từ loài H. erectus ở châu Phi rồi di cư sang các châu lục khác.

Câu 11:

Đáp án - A

Hướng dẫn giải:

Bàn tay người đã trở thành cơ quan sử dụng và chế tạo công cụ lao động sau sự kiện con người có dáng đi thẳng, điều này đã giải phóng đôi tay của con người khỏi chức năng di chuyển, giúp cho hướng tiến hóa thành cơ quan sử dụng và chế tạo công cụ lao động nhanh hơn.

Câu 12:

Đáp án - A

Hướng dẫn giải:

Bằng chứng quan trọng có sức thuyết phục nhất cho thấy trong nhóm vượn người ngày nay, tinh tinh có quan hệ gần gũi nhất với người là bằng chứng sinh học phân tử, đó là sự giống nhau về ADN của tinh tinh và ADN của người.

Câu 13:

Đáp án - B

Hướng dẫn giải:

Khi nói về quá trình phát sinh loài người, có 3 phát biểu nào sau đây không đúng:

Phát biểu (3) sai vì vượn người ngày nay không phải là tổ tiên trực tiếp của loài người, người và vượn người ngày nay có chung tổ tiên và tổ tiên đó đã tuyệt chủng.

Phát biểu (7) sai vì vượn người ngày nay tiến hoá theo hướng khác với loài người.

Phát biểu (9) sai vì người và vượn người ngày nay có chung nguồn gốc nhưng tiến hoá theo các hướng khác nhau.

Câu 14:

Đáp án - B

Hướng dẫn giải:

Trình tự phát sinh loài người hiện đại là Homo habilis→ Homo erectus→ Homo sapiens.

Đáp án A sai vì Homo neanderthalensis không phải là nguồn gốc phát sinh ra Homo sapiens.

Đáp án C sai vì hiện nay người da trắng, người da đen, người da vàng không phải là các loài người khác nhau mà đều là Homo sapiens.

Đáp án D sai vì Homo erectus không phải là người khéo léo mà là người đứng thẳng.

Câu 15:

Đáp án - A

Hướng dẫn giải:

Thứ tự các loài có quan hệ họ hàng gần gũi nhất với loài người hiện nay là Tinh tinh, Gôrila, Đười ươi, Vượn Gibbon, Khỉ.

Đáp án B, C sai vì người là tinh tinh mới tách nhau ra từ một loài tổ tiên cách đây khoảng 5 – 7 triệu năm.

Đáp án D sai vì nếu chỉ xét trong các loài Tinh tinh, Gôrila, Đười ươi, Vượn Gibbon thì không phải khỉ mà là vượng Gibbon mới là loài có quan hệ họ hàng xa nhất với loài người.

Giáo viên biên soạn: Lê Đình Hưng

Đơn vị: Trường THCS – THPT Nguyễn Khuyến