Bệnh Hậu Sản Là Gì? 5 Vấn đề Thường Gặp ở Phụ Nữ Sau Sinh

Không gì vui sướng hơn khi mẹ được nghe tiếng con khóc chào đời. Sự ra đời của một đứa trẻ vừa là niềm hạnh phúc to lớn của cả gia đình, nhưng đồng thời có những ảnh hưởng nhất định đối với thể chất của người mẹ, nhất là những căn bệnh hậu sản sau sinh.

1. Hậu sản sau sinh là gì?
2. Nguyên nhân gây bệnh hậu sản
3. Tổng hợp 5 căn bệnh hậu sản thường gặp nhất ở phụ nữ
   1. 1. Băng huyết sau sinh
   2. 2. Nhiễm khuẩn hậu sản
   3. 3. Sản dịch
   4. 4. Tiền sản giật sau sinh
   5. 5. Nhiễm trùng đường tiết niệu sau sinh
4. Chăm sóc sức khỏe cho mẹ thời kỳ hậu sản

Hậu sản sau sinh là gì?

Hậu sản là giai đoạn 6 tuần kể từ ngày sinh. Lý do có khoảng thời gian như vậy là vì khi mang thai, các cơ quan sinh dục của phụ nữ phát triển để thích nghi với việc có em bé. Sau khi sinh con được 6 tuần ngoại trừ vú vẫn phát triển để nuôi con, các cơ quan sinh dục dần trở lại bình thường như trước sinh.

Vậy bất cứ người phụ nữ nào sau khi thực hiện thiên chức sinh con xong, cũng sẽ bước vào giai đoạn hậu sản. Nếu phụ nữ không được chăm sóc đặc biệt trong giai đoạn sinh con sẽ rất dễ mắc một số bệnh lý. Nhóm bệnh này được gọi chung là bệnh hậu sản sau sinh. (1)

Nguyên nhân gây bệnh hậu sản

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến bệnh hậu sản có thể kể đến như:

• Trong thời gian mang thai, thai phụ không được chăm sóc tốt khiến cơ thể thiếu chất dinh dưỡng, thể lực kém, suy nhược.
• Trước khi sinh, thai phụ mệt mỏi, căng thẳng kéo dài khiến cơ thể mệt mỏi không hấp thụ chất dinh dưỡng dẫn đến kiệt sức và nguy cơ mắc bệnh.
• Dù đã chuẩn bị tâm lý và kiến thức kỹ càng về việc chăm sóc trẻ. Nhưng khi chân chính đối diện với việc chăm sóc con, mẹ khó tránh khỏi những áp lực vô hình. Dần dần những áp lực đó sẽ tác động đến tâm lý, sức khỏe của người mẹ.
• Không kiêng cữ sau thời gian sinh con cũng là nguyên nhân phổ biến dẫn đến bệnh hậu sản sau sinh. Vì các cơ quan sinh dục của phụ nữ cần khoảng 6 tuần để trở lại bình thường như trước sinh, do đó việc không kiêng cữ và gần gũi chồng quá sớm sẽ gây nên những tổn thương cơ quan sinh dục cũng sẽ khiến cơ thể dễ mắc bệnh hơn.

Tổng hợp 5 căn bệnh hậu sản thường gặp nhất ở phụ nữ

1. Băng huyết sau sinh

Băng huyết sau sinh (có nguy cơ cao nhất trong vòng 24 giờ sau sinh) là tai biến sản khoa thường gặp, là nguyên nhân chính gây tử vong ở sản phụ. (2)

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng băng huyết sau sinh như:

• Cơ tử cung yếu do đẻ nhiều lần.
• Sản phụ có tiền sử sảy, nạo hay hút thai nhiều lần.
• Sản phụ đẻ nhanh, đặc biệt là ở tư thế đứng.
• Tử cung có sẹo mổ, u xơ tử cung, tử cung bị căng giãn quá mức do đa thai, đa ối, thai to, tử cung bị dị dạng.
• Sót nhau trong buồng tử cung.
• Chuyển dạ kéo dài, nhiễm khuẩn ối.
• Do dây nhau ngắn cuốn cổ nhiều vòng, hoặc do hộ sinh lấy nhau không đúng cách.
• Đỡ đẻ không đúng cách, cổ tử cung chưa mở hết sản phụ đã rặn.
• Sau đẻ non, đẻ thai lưu.
• Băng huyết còn có thể xảy ra khi cơ thể của sản phụ bị suy nhược, hay thiếu máu, cao huyết áp, nhiễm độc thai nghén.

Triệu chứng chung của băng huyết sau sinh là chảy máu nhiều sau khi đẻ thai và sổ nhau. Khi sản phụ mất máu quá nhiều có thể bị choáng váng, mạch nhanh, huyết áp hạ, tay chân lạnh, vã mồ hôi,…

Tùy vào từng nguyên nhân dẫn đến tình trạng băng huyết mà có thêm những triệu chứng đặc trưng khác. Tóm lại, băng huyết là căn bệnh hậu sản sau sinh rất nguy hiểm. Sản phụ cần thông báo ngay cho các bác sĩ khi gặp những triệu chứng trên. Các bác sĩ cần chuẩn bị những biện pháp can thiệp kịp thời cho từng trường hợp.

2. Nhiễm khuẩn hậu sản

Nhiễm khuẩn hậu sản là một tai biến sản khoa xảy ra ở sản phụ sau khi sinh, làm ảnh hưởng đến sức khỏe và có thể là cả tính mạng của sản phụ. Một số loại vi khuẩn có thể gây nên tình trạng nhiễm khuẩn hậu sản như tụ cầu khuẩn, liên cầu khuẩn, E. Coli và một số loại vi khuẩn kỵ khí như Clostridium, Bacteroides. Vi khuẩn có thể từ chính cơ thể sản phụ, những người xung quanh, dụng cụ đỡ đẻ, thủ thuật mổ lấy thai…

Nhiễm khuẩn hậu sản có thể xuất phát từ âm đạo qua cổ tử cung, qua vòi tử cung rồi vào phúc mạc. Ngoài ra, vi khuẩn còn có thể xâm nhập qua chỗ nhau bám vào máu gây nhiễm trùng máu.

Một số yếu tố thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn có thể kể đến như dinh dưỡng kém, thiếu máu, nhiễm độc thai nghén, ối vỡ non, chuyển dạ kéo dài, bế sản dịch, trước đó đã từng bị viêm âm đạo, viêm cổ tử cung,… Triệu chứng của nhiễm khuẩn hậu sản thường là sốt trên 38 độ C, mệt mỏi, đau sưng mủ tại chỗ viêm, sản dịch hôi. Trong trường hợp nhiễm khuẩn hậu sản nặng, sản phụ có thể sốt cao, rét run, hạ huyết áp.

Có nhiều hình thái của bệnh nhiễm khuẩn hậu sản thường gặp như:

2.1 Nhiễm khuẩn tầng sinh môn, âm hộ, âm đạo

Nguyên nhân thường là do vết khâu tầng sinh môn không đảm bảo vô trùng, khâu không đúng kỹ thuật, không khâu, hoặc sót gạc trong âm đạo. Bác sĩ xử lý tình trạng này chủ yếu là chăm sóc tại chỗ bằng cách rửa sạch vết thương với thuốc sát khuẩn, cắt bỏ chỉ khâu tầng sinh môn khi có mủ, dùng gạc băng vết thương và có thể sử dụng kháng sinh nếu cần.

2.2 Viêm niêm mạc tử cung

Nguyên nhân chủ yếu là do sót nhau, nhiễm khuẩn ối, thực hiện thủ thuật kiểm soát tử cung, bóc nhau không đảm bảo vô khuẩn. Triệu chứng của viêm niêm mạc tử cung là sản phụ sốt khoảng 38 độ C sau khi sinh, mệt mỏi, sản dịch có mùi hôi ra nhiều, có thể lẫn máu và mủ, khám thấy tử cung hé mở, tử cung co lại chậm, ấn tử cung đau.

Hình thái nặng hơn của viêm niêm mạc tử cung là viêm tử cung toàn bộ có thể gây viêm phúc mạc hoặc nhiễm trùng máu. Phương pháp điều trị tình trạng viêm niêm mạc tử cung là sử dụng thuốc kháng sinh, nếu nguyên nhân gây viêm tử cung toàn bộ phải cắt bỏ tử cung toàn phần.

2.3 Nhiễm trùng huyết

Nhiễm trùng huyết là hình thái bệnh nặng nhất trong nhiễm khuẩn hậu sản, với các triệu chứng như sốt cao liên tục, nhiệt độ dao động, kèm theo rét run, triệu chứng nhiễm trùng, nhiễm độc như môi khô, lưỡi bẩn, khó thở, da vàng, áp xe.

Ngoài các biểu hiện lâm sàng, bác sĩ thực hiện thêm xét nghiệm cấy máu và cấy sản dịch để chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh. Nhiễm trùng huyết có thể gây nên những biến chứng như viêm thận, suy thận cơ năng, viêm màng não, viêm nội tâm mạc, áp xe… Điều trị bệnh bằng kháng sinh kết hợp cùng truyền máu, dùng thuốc trợ tim. Khi nhiệt độ sản phụ hạ, các bác sĩ thực hiện cắt bỏ tử cung bán phần nhằm loại trừ ổ nhiễm khuẩn tiên phát.

Ngoài ra, nhiễm khuẩn hậu sản còn có những hình thái như viêm phần phụ và dây chằng rộng, viêm phúc mạc tiểu khung, viêm phúc mạc toàn bộ, viêm tĩnh mạch.

3. Sản dịch

Sản dịch là tình trạng rất thường gặp ở sản phụ. Sản dịch là dịch tử cung và đường sinh dục chảy ra ngoài trong những ngày đầu tiên của thời kỳ hậu sản. Trong 3 ngày đầu, sản dịch gồm máu cục và máu loãng có màu đỏ sẫm, từ ngày thứ 4 đến thứ 8 sản dịch loãng hơn, từ ngày 9 trở đi sản dịch không có máu chỉ còn dịch trong hoặc trắng chứa bạch cầu và mô màng vỏ bị hoại tử. Hiện tượng sản dịch sẽ hết trong khoản 2 – 3 tuần sau sinh.

Bình thường sản dịch không có mủ, nhưng khi chảy qua âm hộ, âm đạo, sản dịch có thể nhiễm các vi khuẩn gây bệnh như tụ cầu, liên cầu, trực khuẩn,… Sản dịch khi bị nhiễm khuẩn thường sẽ có mùi hôi.

Nếu sản dịch ra nhiều, kéo dài hoặc đã hết huyết đỏ sẫm lại tái ra máu, bác sĩ cần theo dõi sót nhau khi đẻ. Một số sản phụ có thể ra một ít máu qua đường âm đạo vào thời điểm 3 tuần sau sinh. Hiện tượng này gọi là thấy kinh non do niêm mạc tử cung phục hồi sớm.

Trong thời gian sản dịch, sản phụ không nên sử dụng tampon quá sớm trong khoảng 6 tuần đầu tiên mà chỉ nên sử dụng băng vệ sinh, vì có thể vô tình đưa vi khuẩn vào tử cung. Bên cạnh đó, sản phụ cần chú ý giữ gìn vệ sinh cá nhân bằng việc tắm rửa và làm sạch cơ thể hàng ngày, thường xuyên thay băng vệ sinh.

Sản phụ cần để ý tới những dấu hiệu sau sinh bất thường như chảy máu, đau bụng hoặc sốt, vì đây có thể là những dấu hiệu bị hậu sản sau sinh. Khi có bất kỳ dấu hiệu bị hậu sản sau sinh nào, sản phụ đừng nên chủ quan, mà hãy đến ngay bệnh viện để được bác sĩ chẩn đoán và điều trị.

4. Tiền sản giật sau sinh

Tiền sản giật sau sinh cũng giống như chứng tiền sản giật trong giai đoạn thai kỳ. Đây là một căn bệnh hậu sản hiếm gặp nhưng vẫn có thể xảy ra khi sản phụ tăng huyết áp và protein niệu xuất hiện ngay sau sinh. Thông thường, tiền sản giật hậu sản xảy ra trong vòng 48 giờ sau sinh, nhưng đôi khi muộn đến 6 tuần sau sinh.

Khi bệnh nhân mắc chứng tiền sản giật hậu sản, các bác sĩ phải khẩn trương tiến hành công tác điều trị ngay lập tức, nếu không bệnh có thể chuyển biến thành sản giật hay các biến chứng nguy hiểm khác.

Thông thường, sản phụ mắc tiền sản giật hậu sản thường sẽ có những triệu chứng như: tăng huyết áp, đạm niệu, có thể kèm theo nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt, đau thượng vị, tiểu ít, phù, tăng cân nhanh. Tiền sản giật hậu sản có thể gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm, như:

• Sản giật hậu sản: là chứng tiền sản giật kèm cơn co giật. Sản giật hậu sản có thể khiến não, gan và thận tổn thương vĩnh viễn. Nếu không được điều trị, biến chứng có thể gây tử vong
• Phù phổi: Khi sản phụ bị phù phổi, nước sẽ tích trong phổi, đe dọa tính mạng người bệnh.
• Thuyên tắc mạch: tình trạng thiếu máu nuôi, gây hoại tử các cơ quan.
• Hội chứng HELLP: gồm giảm tiểu cầu, tăng huyết áp, tăng men gan. Hội chứng HELLP có thể đe dọa tính mạng của người bệnh.

Hiện nay vẫn chưa có phương pháp dự phòng chứng tiền sản giật hậu sản. Sản phụ nên chuẩn bị cho bản thân những kiến thức về bệnh, để có thể liên hệ với cơ sở y tế gần nhất khi có dấu hiệu bệnh. Bên cạnh đó, sản phụ nên theo dõi sát huyết áp và lưu ý những dấu hiệu bất thường về sức khỏe của cơ thể trong giai đoạn hậu sản.

5. Nhiễm trùng đường tiết niệu sau sinh

Nguyên nhân của bệnh viêm đường tiết niệu là do bộ phận sinh dục nữ có niệu đạo ngắn, gần hậu môn nên vi khuẩn rất dễ xâm nhập và gây bệnh. Ở phụ nữ sau sinh, việc sử dụng băng vệ sinh lâu ngày do tình trạng ra sản dịch tạo điều kiện thuận lợi để vi khuẩn xâm nhập niệu đạo. Trong một số trường hợp, vi khuẩn có thể di chuyển tới thận, gây viêm thận.

Khi mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu sau sinh, sản phụ thường buồn tiểu nhiều lần nhưng lượng nước tiểu lại rất ít. Khi tiểu, sản phụ có cảm giác đau buốt, ngứa rát và nước tiểu bị đổi màu. Ngoài ra, sản phụ còn đau âm ỉ vùng bụng dưới. Trong trường hợp nặng, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như sốt, buồn nôn, ớn lạnh.

Khi xuất hiện những triệu chứng của nhiễm trùng đường tiết niệu sau sinh, sản phụ cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để các bác sĩ thăm khám và điều trị. Bên cạnh đó, sản phụ cần lưu ý đến chế độ ăn uống và vệ sinh cá nhân để phòng ngừa bệnh. Cụ thể, sản phụ nên ăn những loại trái cây có chứa nhiều vitamin C như bưởi, nước chanh. Vì vitamin C là một chất chống oxy hóa mạnh mẽ giúp cải thiện chức năng hệ thống miễn dịch, yếu tố rất cần thiết trong quá trình điều trị viêm đường tiết niệu.

Ngoài ra, sản phụ nên uống khoảng 2,5 lít nước mỗi ngày giúp hỗ trợ quá trình đi tiểu, giúp loại bỏ dần vi khuẩn ra khỏi đường tiết niệu. Sản phụ lưu ý không nên nhịn tiểu vì nước tiểu càng ứ đọng, mầm bệnh càng có cơ hội sinh sôi. Lưu ý quan trọng nhất giúp sản phòng ngừa bệnh hiệu quả là giữ vệ sinh vùng kín sạch sẽ.

Chăm sóc sức khỏe cho mẹ thời kỳ hậu sản

Để đề phòng những căn bệnh hậu sản sau sinh có nhiều biến chứng nguy hiểm, phức tạp, mẹ nên chú ý chăm sóc sức khỏe cho bản thân. Sau đây là một số điểm lưu ý khi chăm sóc sức khỏe thời kỳ hậu sản mà mẹ có thể tham khảo. (3)

• Lưu ý khi chăm sóc vết mổ: thông thường vết mổ sẽ lành từ 3 – 5 ngày. Mẹ có thể lau người hoặc tắm nhanh với nước ấm, rồi lau khô toàn thân và vết mổ. Mẹ lưu ý không nên băng kín vết mổ hoặc tự ý bôi những dung dịch sát khuẩn khi không được các bác sĩ chỉ định.
• Lưu ý khi chăm sóc vệ sinh cá nhân: sau sinh từ 3 – 4 ngày, mẹ đã có thể tắm gội bằng nước ấm. Phòng tắm cần phải kín gió. Mẹ cũng không nên tắm quá lâu mà chỉ tắm từ 5 – 10 phút rồi lau khô người thật nhanh và mặc quần áo. Ngoài ra, mẹ cũng nên lưu ý giữ vệ sinh cá nhân vùng sinh dục hậu môn sạch sẽ. Không thụt rửa, đặt bất cứ vật gì trong âm đạo và nên thường xuyên thay băng vệ sinh để tránh nhiễm trùng. Không “gần gũi” nếu còn sản dịch.
• Lưu ý chế độ ăn uống: sinh con là một quá trình gian nan và thử thách, tiêu hao nhiều sức lực của phụ nữ. Do đó, mẹ cần phải có chế độ dinh dưỡng khoa học, đầy đủ dinh dưỡng ở giai đoạn sau sinh, giúp phục hồi sức khỏe và có đủ sữa cho con. Trong vòng 6 giờ đầu sau mổ, mẹ không nên ăn gì. Sau đó, mẹ ăn thức ăn từ lỏng đến đặc. Thực đơn hàng ngày nên tăng cường thực phẩm giàu dinh dưỡng như thịt, cá, trứng, sữa,… Mẹ nên tránh các loại gia vị kích thích như ớt. Các loại thức uống như trà, cà phê sẽ làm ảnh hưởng đến việc tiết sữa. Mẹ uống đủ 2 lít nước mỗi ngày, ăn nhiều rau xanh, trái cây để đề phòng táo bón.
• Lưu ý về chế độ sinh hoạt: vận động sau sinh rất cần thiết giúp mẹ hồi phục tốt, giảm nguy cơ mắc các biến chứng sau phẫu thuật. Tuy nhiên, sau sinh mẹ không thể vận động mạnh, mà thay vào đó là những bài vận động nhẹ nhàng như bước xuống giường, đi lại nhẹ nhàng trong phòng. Với những mẹ phải mổ lấy thai hoặc mất máu quá nhiều khi sinh, cần được nghỉ ngơi nhiều. Đối với những đối tượng này cần được người thân bên cạnh và quan tâm, chăm sóc sức khỏe thật tốt. Mẹ nên ngủ từ 8 – 9 tiếng để phục hồi năng lượng, hỗ trợ tiết sữa tốt hơn, đồng thời giảm thiểu tình trạng căng thẳng sau sinh.

Đồng hành cùng mẹ trong suốt giai đoạn thai kỳ, bệnh viện Đa khoa Tâm Anh mang đến những dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt nhất, giúp mẹ khỏe mạnh và an tâm hơn để chào đón sinh linh bé bỏng chào đời. Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh tự hào khi có đội ngũ bác sĩ có trình độ chuyên môn cao và có kinh nghiệm nhiều năm trong nghề, sẽ luôn bên cạnh quan tâm, chăm sóc sức khỏe của mẹ và bé.

Quy trình thăm khám thai chính xác, khoa học sẽ xử lý ngay những trường hợp bất thường trong quá trình mang thai và khi chuyển dạ, giúp mẹ có một thai kỳ khỏe mạnh. Bên cạnh đó, khoa Sản phụ của bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn được trang bị hệ thống máy móc tiên tiến như máy siêu âm 2/3/4D, siêu âm Doppler màu cho phép tầm soát dị tật mạch máu ở tim và não của thai nhi, dàn máy siêu âm Voluson E10 thế hệ mới nhất cho hình ảnh hiển thị có độ phân giải cao trên màn hình LCD, thông báo chính xác các thông số biểu hiện sức khỏe của mẹ và bé.

Ngoài ra, bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn đặc biệt quan tâm đến sức khỏe mẹ chăm lo cho từng miếng ăn, giấc ngủ. Chế độ dinh dưỡng của mẹ sẽ được đảm bảo với những bữa cơm phong phú và đầy đủ dinh dưỡng. Đội ngũ điều dưỡng tận tâm sẽ chăm lo cho việc sinh hoạt và nghỉ ngơi của mẹ sao cho hợp lý, giúp phục hồi sức khỏe tốt sau sinh, phòng tránh những căn bệnh hậu sản sau sinh nguy hiểm.

Hành trình đi đẻ của mẹ sẽ như một chuyến du lịch nghỉ dưỡng tại “khách sạn 5 sao” bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Để đăng ký dịch vụ thai sản trọn gói tại bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Hà Nội mẹ hãy gọi đến số Hotline 024 3872 3872.

Mẹ có thể xem thêm thông tin chi tiết Gói thai sản tại đây

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Bệnh hậu sản là những biến chứng rất nguy hiểm mà bà bầu rất thường gặp sau khi sinh bé. Vì vậy, các mẹ cần phải có một giai đoạn chăm sóc thời kỳ hậu sản cẩn thận, chu đáo để tránh các rủi ro xảy đến với sức khỏe của mình và con nhỏ.