Biện Pháp Giúp Học Sinh Lớp 12 Tránh Diễn Xuôi Khi Phân Tích Thơ

Từ lâu, vấn đề học sinh học yếu kém các môn văn hóa là hiện tượng phổ biến ở các trường phổ thông, trong đó có môn Ngữ Văn. Hiện tượng nầy là câu hỏi nhức nhối đặt ra cho nhà trường đặc biệt trong kì thi Tốt nghiệp THPT và là niềm trăn trở khôn nguôi cho những giáo viên dạy môn Ngữ Văn. Bởi thế, không phải ngẫu nhiên mà Sở Giáo Dục Đào Tạo An Giang đặt ra cho Hội Đồng Bộ Môn Ngữ Văn năm học 2012-2013 là phải chú trọng hơn nữa đối tượng học sinh yếu kém.

Trong nhiều năm chấm bài làm văn của học sinh lớp mình dạy, nhất là chấm bài ở kì thi Tốt nghiệp hằng năm, môn Ngữ Văn vẫn tồn tại học sinh yếu kém, mà chủ yếu không biết phân tích thơ.

Qua nhiều lần chấm bài, trao đổi với đồng nghiệp và cả học sinh, chúng tôi thấy giáo viên chưa thực dạy sâu sát kĩ năng làm văn cho các em, các em nắm tác phẩm còn lơ mơ, hiểu sai lệch, ngôn ngữ diễn đạt thô thiển, quá nôm na, không một chút nghệ thuật. Đặc biệt tiết trả bài còn sơ sài, giáo viên phê chung chung nên học sinh chưa nhận ra ưu điểm và khuyết điểm bài làm của mình. Các em không biết mình sai cái gì và nếu có sửa thì sửa ra sao. Do đó các em vẫn còn nhận thức mù mờ về kiến thức và kĩ năng làm văn của mình

Thơ là tiếng nói tình cảm, được tổ chức rất đặc biệt, rất tinh tế, có giá trị nghệ thuật. Khác lời nói bình thường, thơ là tín hiệu thẩm mỹ, có cấu trúc tinh vi. Bởi thế, cảm nhận thơ ca không phải đơn giản, nhất là đối với học sinh yếu kém. Nhưng nói thế, không có nghĩa là không có cách để tìm hiểu thơ.

Trong giới thuyết của đề tài sáng kiến, cần phân biệt diễn xuôi thơ và diễn ý thơ. Diễn ý thì biết ý thơ mới diễn, còn diễn xuôi thơ thì không biết ý nên vin vào câu thơ mà diễn. Chẳng hạn như ví dụ đoạn viết sau của một học sinh:

“Đất nước có trong câu chuyện cổ tích mẹ thường hay kể, trong miếng trầu bà ăn. Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre đánh giặc, tóc mẹ bới sau đầu, cha mẹ thương nhau gừng cay muối mặn, cái kèo cái cột thành tên.Đất Nước có từ ngày đó”

Rõ ràng, đoạn văn cho ta thấy học sinh không biết nội dung thơ, chứ đừng nói đến nghệ thuật thơ nữa. Sự diễn xuôi thơ nầy khá phổ biến đối với học sinh yếu kém. Học sinh không hiểu thơ nên gặp phân tích thơ cứ thế mà tán ra cho thành đoạn, dẫn tới điểm kém.

Song thực tế việc diễn xuôi thơ biến tướng rất phức tạp. Có lúc diễn xuôi thơ, có lúc nửa hiểu thơ nửa diễn xuôi, có lúc pha trộn nhiều cách hiểu nhầm lẫn. Chẳng hạn, khi phân tích đoạn trích “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm, đa số học sinh yếu kém làm như sau:

- “Tre là hình ảnh thể hiện sự đoàn kết, vì chẳng bao giờ thấy tre mọc riêng lẻ như loại cây khác như dừa, cây bàng, cây phượng.bao giờ cũng mọc thành bụi lớn muốn nhổ bỏ hiển nhiên là điều khó khăn, một cây làm chẳng lên non, ba cây chụm lại thành hòn núi cao”

- Truyện cổ tích mà đứa trẻ nào cũng biết. Miếng trầu bắt đầu cho mọi việc và đất nước đã có trước miếng trầu bây giờ mà bà ăn. “Gừng cay muối mặn” là hai nguyên liệu không thiếu của bữa ăn. Người ta cực khổ mới ăn gừng quá cay, muối quá mặn mà lại còn ăn. Đến khi gừng muối không còn vị thì lúc đó tình cảm vợ chồng mới hết. Bới tóc để làm việc gọn gàng hơn. Một nắng hai sương nói lên người dân phải thức sớm khi trời còn sương, đến nắng cả buổi trưa và đêm đêm khi sương xuống lại say, giã, giần, sàng.

Từ thực tế trên, đề tài xin đưa ra một số giải pháp để hạn chế diễn xuôi thơ cho học sinh yếu kém: