Các Hình Thức Kết Cấu Của Văn Bản Thuyết Minh - Ngữ Văn 10

1.1. Kết cấu của văn bản thuyết minh

• Khái niệm kết cấu văn bản: Là sự tổ chức, sắp xếp các thành tố của văn bản thành một đơn vị thống nhất, hoàn chỉnh, có ý nghĩa.

Ngữ liệu SGK trang 166, 167

a) Xác định đối tượng và mục đích thuyết minh của từng văn bản.

• Đối tượng và mục đích thuyết minh của từng văn bản:
  • Đối tượng:
    • Hội thổi cơm thi ở Đồng Vân
    • Bưởng Phúc Trạch
  • Mục đích:
    • Văn bản Hội thổi cơm thi Đồng Vân: Giới thiệu với người đọc về thời gian, địa điểm và diễn biến cũng như ý nghĩa của hội thi
    • Văn bản Bưởi Phúc Trạch: Giúp người đọc cảm nhận được hình dáng, màu sắc, hương vị hấp dẫn và sự bổ dưỡng của Bưởi Phúc Trạch

b) Tìm các ý chính tạo thành nội dung thuyết minh của tưng văn bản.

• Các ý chính:
  • Văn bản Hội thổi cơm thi Đồng Vân
    • Thời gian, địa điểm
    • Diễn biến
    • Thi nấu cơm
    • Chấm thi
    • Ý nghĩa của lễ hội
  • Văn bản Bưởi Phúc Trạch
    • Hình dáng, màu sắc, hương vị
    • Sự hấp dẫn, bổ dưỡng
    • Danh tiếng

c) Phân tích cách sắp xếp các ý trong từng văn bản. Giải thích cơ sở của cách sắp xếp ấy.

• Cách sắp xếp và cơ sở của sự sắp xếp:
  • Văn bản Hội thổi cơm thi ở Đồng Vân
  • Trình tự logic: giới thiệu thời gian, địa điểm, diễn biến ý nghĩa
  • Trình tự thời gian: diễn biến lễ hội được sắp xếp theo thời gian: thủ tục bắt đầu thi, diễn biến cuộc thi, chấm thi...
• Văn bản Bưởi Phúc Trạch
  • Trình tự không gian: từ ngoài vào trong
  • Trình tư logic: Các phương diện khác nhau của quả bưởi, quan hệ nhân quả...

d) Nêu các hình thức kết cấu chủ yếu của văn bản thuyết minh.

• Các hình thức kết cấu chủ yếu của văn bản thuyết minh
  • Theo trình tự thời gian: trình bày sự vật theo quá trình hình thành, vận động và phát triển
  • Theo trình tự không gian: trình bày sự vật theo tổ chức vốn có của nó (bên trên bên dưới, bên trong bên ngoài hoặc theo trình tự quan sát)
  • Theo trình tự logic: Trình bày sự vật theo các mối quan hệ khác nhau (nguyên nhân - kết quả, chung - riêng, liệt kê các mặt, các phương diện...)
  • Theo trình tự hỗn hợp: Trình bày các sự vật với sự kết hợp nhiều trình tự khác nhau.