Các Thế Cây Cảnh Bonsai Đẹp Từ Cổ Điển Đến Hiện Đại

Cây cảnh đẹp hay còn gọi là bonsai đẹp là một trong những thú vui đã có từ rất lâu đời, để tạo được một thế bonsai đẹp mắt thì không chỉ người trồng cây mà cây cũng phải trải qua rất nhiều điều kiện khắc nghiệt để có thể thành một cây bonsai đẹp.

Chơi cây cảnh chính là một trong những thú vui tao nhã mang đậm tính nhân văn của người Việt. Tuy nhiên, nhiều người chơi bonsai mới chỉ dừng ở mức sở thích chứ chưa được đào tạo và cung cấp đầy đủ những kiến thức về thế bonsai đẹp. Chính vì vậy mà thế bonsai thế nào là đẹp vẫn còn rất mơ hồ đối với một số người trồng cây và chăm sóc bonsai. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một số thế cây cảnh đẹp.

 

1. Thế nhất trụ kình thiên

 

Thế bonsai nhất trụ kình thiên là cây cổ thụ trực thọ, gốc to lớn, rễ vừng chắc, thân gồ ghề, không có nhánh, chỉ có một tàn ngọn duy nhất bao gồm bốn năm nhánh xoè ra, vươn lên để chống đỡ, tàn ngọn này phải cắt tỉa bằng phẳng hoặc lúp búp chớ không so le, biểu tượng cho người anh hùng không phục tùng ai hết.

 

 

Bonsai đẹp, ý nghĩa nói về thế lực nhỏ bé nhưng dũng cảm chống lại thế lực tiêu cực rất to lớn. Thế bonsai đẹp này ít có người uốn sửa vì thiếu nhã nhặn, khiêm tốn, chọc trời khuấy nước, kiên cường, bất khuất.

 

2. Thế trung bình cong

 

Là thế bonsai đẹp có thân uốn cong cong như long thân. Nếu bộ rễ chân nôm hay hình thú thì tuyệt đẹp, thân ngay đoạn thứ nhất đã cong về một bên rồi, tàn thứ nhất phải ngả về hướng thân cây, nhưng đoạn thứ hai phải uốn cong trở lại quy căn ngay, đến đoạn thứ ba sửa thành cây trực, giữ thế trung bình.

 

 

Các chi nhánh đều uốn tứ diện, so le, dưới to trên nhỏ, nhưng ngọn phải uốn hồi đầu trung như đuôi cá. Cây cảnh thế trung bình cong, uốn được hai cây giống nhau, thì hợp với cây trung bình ngay làm thành bộ kiểng tam tài ba cây rất đẹp, tương trưng cho thiên, địa, nhân.

 

3. Thế bộ ngọc lan tú cảnh

 

Loại cây là bồn cảnh tổng hợp các thế cây cảnh nhỏ. Tư thế bố cục của loại bồn cảnh loại này thay đổi hết sức phong phú, linh động và đầy ngẫu hứng mỗi tác phẩm đều rất công phu chu đáo, nội hàm đa dạng, súc tích. Sự kết hợp thế cây cảnh này thể hiện những ý tưởng mới lạ độc đáo, giá đỡ như hình một cánh phong lan, nằm chếch về bên phải, đóa hoa lan như mở ra, hoa chớm nở. Sự bố trí mỗi tác phẩm trên giá phải phù hợp với không gian hài hòa, ý nhị, pha chút tình thơ ý họa.

 

 

4. Thế trượng phu

 

Thế cây bonsai dáng trực trượng phu là biểu tượng của người quân tử có khí tiết, có bản lĩnh, hiên ngang. Trong cây cảnh cổ ở Việt Nam, thì dáng trực là nhiều thế nhất. Bởi trải qua mấy ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước, nhân dân ta phải đấu tranh kiên cường, anh dũng để tồn tại và vươn lên.

 

 

Các thế cây Sanh dáng trực được nhiều người chơi cây ưa chuộng. Chúng thể hiện cho người quân tử luôn bản lĩnh, anh hùng và hiên ngang. Bởi trong lối chơi cây cảnh, dáng cây như dáng người.

 

5. Thế lưỡng long tranh châu

 

Thế cây cảnh này phải uốn với song thọ trồng chung vào một chậu, uốn đối xứng thành hai con rồng uốn khúc, giao đầu tranh hạt minh châu nằm ở giữa, là thế kiểng cổ thường thấy uốn với hai cây mai chiếu thủy hay cần thăng kim quýt, ngày nay thường uốn với cùm nụm rô nhanh chóng hơn với nòng bằng kẽm, trồng cây lên tới đâu, gài vô tới đó vài ba năm là thành, thân hai con rồng uốn khúc, đấu đầu lại nhìn quả châu, các nhánh làm chân và mây, đuôi ngẩng lên xòe ra như múa rất đẹp.

 

 

Nếu uốn với hai cây mai chiếu thủy thì rất quý.Thế này còn nhân ra “sư tử hí cầu” là hai con sư tử giỡn với quả cầu,cũng là hai cây uốn đối xứng với quả cầu rất đẹp. Cũng như thế (loan phụng hòa mình), hai con loan và phượng múa quấn quýt lấy nhau như cặp uyên ương duyên dáng…

>>> THAM KHẢO THIẾT BỊ XE NÂNG CHUYÊN NÂNG HẠ & DI CHUYỂN CÂY CẢNH Có thể bạn quan tâm: giá xe nâng mặt bàn

6. Thế phụ tử giao chi

 

Thế bonsai này y như thế phụ tử, nhưng phần nhánh của hai cha con có thêm phần quấn quýt, ôm lấy nhau, mặc dù cha con, nhưng yêu thương trìu mến y như tình yêu thương dịu dàng cuả mẹ con. Thế này câu tử có thể to cao hơn và có một nhánh quyện lấy cây phụ nên gọi phụ tử giao chi.

 

 

Các thế khác như huynh đệ, tỷ muội, đồng khoa, đều có dáng tương tự như cây mẫu tử, nhưng chỉ khác nhau về kích thước, to nhỏ, và cách uốn mô tả tính tình quan hệ với nhau mà thôi, nhưng hai cây gần bằng nhau, coi như bạn bè, gọi là đồng khoa, nếu cây cao cây thấp chút đỉnh, coi như anh em được gọi là huynh đệ, còn hai cây có dáng mềm dịu, duyên dáng hơn được gọi là tỷ muộn, chị em. Những cây này đều rất dễ uốn tùy theo dáng mà đặt tên, như phụ tử tương tùy, phụ tử tương thân, mẫu tầm tử, mẫu tử tương thân.

 

7. Thế trung bình ngay

 

Thế trung bình là thế cây cảnh phổ biến, kiểng xưa còn để lại rất nhiều. Trung bình là cây độc thụ, thân thẳng đứng có bộ rễ xòe ra, nổi lên trên mặt chậu, mặt đất, gốc to lồi lõm, nếu được hình thú thì càng tốt, thân xù xì phân cành nhánh theo lối chiết chi hay tư diện.

 

 

Nhánh thứ nhất bẻ về bên dương nếu gốc cây có dáng hơi ngả về bên phải. Nhánh thứ hai phải uốn trở về bên âm, đoạn thứ ba phải uốn trở lại về bên dương để quy căn. Nhánh thứ ba cũng phải bẻ trở về bên dương. Nhánh thứ tư thì nên uốn đứng thẳng đảm bảo ngay gốc, để cây không đổ ngã, thế kiểng này chỉ uốn hơi nghiêng lại một chút. Đến tàn thứ năm là ngọn phải uốn hồi đầu. Thế trung bình ngay là cây kiểng dễ uốn sửa, chỉ cần phân tàn nhánh cho hài hòa cân đối là đẹp, cũng biểu tượng về đạo đức, ngay thẳng thật thà.

 

8. Thế long đàn phượng vũ

 

Thế này bay bướm hơn, có nghĩa là chim phượng hoàng múa trên mình rồng. Đây là thế bonsai có thể uốn với một cây, hoặc hai cây trồng chung một chậu. Phải cây cổ thụ gốc to, uốn nằm trên miệng chậu, gốc ngẩng lên làm đầu rồng. Thân uốn cong hạ thấp, các chi xòe ra bốn phía làm chân và mây, ngọn ngã về phía sau làm đuôi rồng, cây thứ hai có hai rễ chẻ ra làm chân phượng, thân ngã ngang qua ôm lấy mình rồng, các cành hậu thân uốn làm đầu và đuôi chim phượng, hai cành tả hữu xòe ra làm hai cánh chim uốn với dáng đang múa, ngọn làm mây.

 

 

Thế cây cảnh này uốn cho thật dịu dàng mềm mại như phượng đang múa, tàn nhánh xòe ra, trên mình rồng uốn khúc nhịp nhàng. thế chim phượng múa trên lưng rồng là tuyệt đẹp, biểu tượng cho quyền uy của vua chúa , ngày xưa chỉ có ở trong cung đình.

 

9. Thế thác đổ

 

Thế bonsai đẹp này kiểng cổ ít có thấy, là thế huyền độc thụ thân nằm bò qua miệng chậu, như bị trận cuồng phong xô ngã xuống ao, nên ngọn cây bẻ cong, thòng xuống thấp hơn đáy chậu. Dáng thật mềm mại uốn cong hợp lý theo luật hồi đầu tự nhiên, vươn lên lúp búp có từng bậc rất đẹp, biều hiện cho sức sống làm cho người xem có cảm giác dễ chịu.

 

 

10. Thế lục mạc

 

Loại cây bách anh lạc hay bách chuỗi ngọc. Thân chính quanh co uốn lượn, xá lợi và gân cây đan vào nhau, đầy đặn mịn màng, đường mớn linh hoạt, uyển chuyển đẹp. Cành bách anh lạc sà xuống. nghệ nhân dựa vào đặc tính loại cây để xử lý cho nhánh cây uốn lượn xuống đến mức có thể.

 

 

Cây cảnh giữ thế nghiêng, tán đầy đặn, nhánh ẩn hiện tinh tế giữa các tán. Phía dưới bên phải của tán cây hình thành một không gian đẹp, thoáng đãng, uyển chuyển như một chuỗi ngọc lấp loáng trong làn mưa bụi lất phất, khiến tâm hồn người xem như đang ngoạn cảnh ở nơi sông nước.

 

11. Thế phu xướng phụ tùy

 

Loại cây cảnh là cối bách. Phần gốc cuồn cuộn nhấp nhô, thể hiện sức mạnh tiềm tàng sẵn sàng quật khởi. Thân cây vút thẳng, thế cao chọc mây, chừng như vút thẳng lên trời xanh, vượt qua bao phong ba bão táp.

 

 

Qua hình thân cây nhiều u nần, bố cục khô gầy. Thân hơi lượn qua trái rồi ngoặt lên tạo nhánh ở ngọn, chặt chẽ, tạo nên sự tương quan giữa thế cây và gốc cây, hô ứng với nhau. Phần bên phải thân dưới cây điểm xuyết mấy nhánh cây tạo nên nét chấm phá, khiến tác phẩm như mở ra một không gian và thời gian thênh thang của trời đất.

 

12. Thế trực quân tử

 

Thế trực quân tử mà ông cha chúng ta rất ưa thích, vì các cụ đều là những bậc nho sĩ, tôn trọng lễ nghi, tính tình ngay thẳng thanh cao, người quân tử tánh như thủy, nhu nhi bất nhược, biết xử thế ở đời. Cây trực quân tử là dáng cây bonsai có thế trực thẳng đứng, phong cách đĩnh đạc, cành nhánh ngay thẳng, gọn gàng, đường nét dứt khoát, bất khuất. Phân chi theo lối chiết chi hay tứ diện, đủ bốn mặt tả hữu, trước sau, tàn nhánh đầy đủ, cân đối, biểu hiện cho người có kỷ cương.

 

 

13. Thế bạt phong

 

Thường là cây dáng xiêu, gọi là xiêu phong. Trong tạo hình các nhánh, cành được kéo xuôi về phía sau trái chiều với dáng của cây. Các tán thưa, rõ tán, nhánh, cành lượn sóng có cảm giác gió đang thổi mạnh.

 

 

Thế cây như một con người đang vượt qua bão táp để đi tới đích, nói nên khí phách quả cảm, ý chí kiên cường của con ngời trước mọi bão táp của cuộc đời.

 

14. Thế xuy phong

 

Thế xuy phong hay xiêu phong cũng là một, xuy là chữ hán, xiêu là chữ nôm, đều phải uốn nghiêng cỡ 30 – 40 độ do bị gió xô đẩy. Phải là cây cổ thụ, gốc rễ lồi lên hình thú hay thân nôm, thân uốn cong như long thân và quy căn hồi đầu, tàn nhánh có thể uốn chiết chi hay tứ diện, nhưng phải vươn ra cho giữ thăng bằng chống lại sức gió.

 

 

Cho nên còn gọi thế nghinh phong, cũng bốn tàn một ngọn, nhưng cành phải uốn về phía gốc để khỏi đổ ngã, cây xuy phong phải uốn cho đủ cặp để xếp với cây trung bình thành bộ ba cây. Cây bên phải là cây âm, đối xứng với cây bên trái là cây dương (Nam tả hữu nữ). Cây trung bình đứng giữa là cây dẫn đàn, đứng thế chủ động của bộ kiểng.

 

15. Thế bạt phong hồi đầu

 

Tương tự như thế bonsai bạt phong chỉ khác là cổ cây quặt về phía sau, ý nghĩa thể hiện con người cố gắng vượt qua bão táp nhưng còn ngoảnh nhìn về phía sau đầy lưu luyến và hứa hẹn đối với quê hương.

 

 

16. Thế huynh đệ

 

Người chơi cây thế quan tâm tìm những cây hai thân một gốc để tạo thế huynh đệ với ý nghĩa về giáo dục đạo đức. Ông cha ta có câu:

“Quyền huynh thế phụ – Anh thay mặt cha

Huynh đệ như thủ túc – Anh em như chân tay”

 

 

17. Thế vũ trụ

 

Thế vũ trụ trước tiên phải là cây cổ thụ, gốc rễ lồi lõm, xoè ra bốn phía, thân to xù xì, đứng thẳng, phân cành nhánh theo lối chiết chi tứ diện, có thể có từ ba đến năm tàn to, uốn hình quạt, nằm ngang, dưới to, trên nhỏ, tỉa lúp búp, ngọn uốn hồi đầu thượng, gần như hình nón chớ không vươn lên cao.

Thế bonsai đẹp là phải uốn đúng luật âm dương, cành tả, hữu, tiền, hậu đầy đủ, sum suê đầy đặn, tượng trưng cho cả không gian và cả thời gian và cả thời gian vĩnh cửu.

 

 

18. Thế long giáng

 

Cây sanh thế long giáng còn có tên khoa học là Ficus benjamina L, thuộc loại cây họ Dâu Tằm. Cây được trồng phổ biến ở các nước vùng nhiệt đới ẩm, đặc biệt là các quốc gia thuộc khu vực châu Á.

Kích thước của sanh thay đổi thùy thuộc vào môi trường sống. Đây là loại cây thân gỗ có chiều cao từ 15-20m, và có thể đạt đến 30m trong điều kiện tự nhiên. Cây có khả năng phân cành cao, cành nhánh nhiều mọc ngang dễ uốn. Chính bởi vậy, thế cây sanh long giáng được nhiều khách hàng ưa chuộng, đặc biệt là những khách hàng chuộng cây cảnh bonsai.

 

 

Điểm đặc biệt của cây sanh thế long giáng đó là dáng cây uốn theo chiều chúi xuống đất. Ngực cây nằm trên mặt chậu. Cành nhánh bao lấy chân uốn khúc trong tư thế đáp xuống. Đuôi cây mềm dẻo, như một bánh lái điều khiển cây êm ái nhẹ nhàng một cách tự nhiên.

 

Do rồng là con vật trong bộ tứ linh rất dung mãnh nên thế cây sanh long giáng không kém phần oai phong, lẫm liệt. Hơn nữa thế long giáng bắt buộc phải đầu to đuôi nhỏ. Cành nhánh xếp gọn lại để tạo dáng hạ xuống nhằm tượng trưng cho tính ôn hoà mềm mỏng nhưng quyền lực.

 

19. Thế tam đa

 

Thế bonsai tam đa còn gọi tam tài, tam giáo hay là thiên, địa, nhân nữa. Thế này là cây cổ thụ, gốc thân to, nhưng chỉ uốn có ba tán tròn chung quanh thân cây, tàn thứ nhất là một mâm tròn, hớt tỉa lúp búp, nhưng nhỏ hơn, mỏng hơn. Tàn thứ ba là tàn ngọn, cách xa hơn tàn thứ hai xũng hớt tỉa tròn nhưng nhưng nhỏ hơn hai tàn trước.

 

 

Tàn ngọn này cũng tỉa lúp búp chứ không vươn cao, nên xem cây kiểng này có dáng lùn mập, nhưng vì là cây cổ thụ nên cũng rất cân đối, rất đẹp. Thế tam đa tuợng trưng cho ba ông Phước, Lộc, Thọ; ba tàn đều tròn đều đẹp, tượng trưng cho sự vĩnh cửu, sung túc, hạnh phúc, giàu sang và sống lâu, theo tích ba ông Phước, Lộc, Thọ cũng rất hay.

 

20. Thế diệu diệu dục hí

 

Loại cây bonsai đẹp là hắc tùng. Thân cây khởi thế sau khi hướng về bên trái một phần ba rồi ngoặt lại, sau đó hướng chếch lên bên trái khiến cho thân cây vốn cường tráng càng thêm phần sinh động. Ngọn cây trông như đã trải qua cơn cuồng phong xơ xác chỉ còn lại một nhánh để thay thế cho thân cây chính, khiến cho sức sống của cây như trỗi dậy bền bỉ, ngoan cường. Tán cây khá sum suê, phối hợp với thân cây thể hiện sự kiên trì vượt qua gian khó.

 

 

21. Thế thanh phong trác tập

 

Đây là tác phẩm cây của văn nhân điển hình. Thế bonsai này có thân cây chính thanh mảnh mà uốn khúc, nhánh cây được tạo hình sà xuống, đường nét uốn khúc mà có lực, lá cây xanh thưa, trong giống như một nét bút, tác phẩm có nét hao hao phong cách của Tử Chiếu (một họa sĩ nổi tiếng đời Nguyên). Hình dáng của cây thanh mảnh vươn cao, đứng sừng sững đón gió, thể hiện vẻ đẹp nội hàm.

 

 

22. Thế thanh tùng tụng

 

Loại cây tùng kim năm lá. Gốc cây thô chắc, rễ bám chặt vào lũng đất, thân thẳng đứng, vảy dày chắc, tuổi cây từ 40 năm trở lên. Cành cây chĩa ra và hơi sà xuống một chút, thân vươn thẳng, chắc mà thoáng, tán lá mỏng phẳng và sắc sảo, tạo cảm giác như ngọn núi vươn cao giữa không gian mênh mông lộng gió. Mặt phải thu vào, mặt trái xòe ra, thế cây ngả về bên trái, làm cho cây tùng tăng vẻ khỏe khoắn, vững chãi, uy nghi.

 

 

23. Thế mai nữ

 

Thế mai nữ là bonsai đẹp nằm trong câu thiệu (Vô nữ bất thành mai, vô thập bất thành tùng) mà ông cha chúng ta thường dùng để làm mẫu sửa kiểng cổ. Cây mai nữ có thể là cây trực thọ hay là cây suy phong cây trung bình mai nữ rất dễ uốn, là cây cổ thụ có đoạn thân bẻ cúp rồi đứng thẳng lên, đủ để uốn nhánh cong qua thành hình chữ nữ là đạt, các tàn nhánh các đều uốn theo lối chiết chi, chỉ có khó là cây mai nữ phải uốn làm sao cho mềm dẻo, yểu điệu, dịu dàng, như người con gái.

 

 

24. Thế long cuốn thủy

 

Thế bonsai này dựa vào hình ảnh của rồng hút nước, thế này thường uốn với cây mai chiếu thủy, cây kim quýt. Gốc to, uốn cong lại làm đầu cúi xuống lấy nước, thêm mắt, mũi miệng, trong nhỏ ngoài to.

 

 

Thân uốn cong như rồng uốn khúc, các cành thân tứ diện làm chân và mây, không xòe ra dài lắm, nhưng vươn móng bám vào mây lấy thế mạnh để hút nước, cành hầu làm mây che lấy thân, ngọn có thể vươn lên xòe ra làm đuôi hoặc hồi đầu vừa cân đối, dáng đẹp, đứng vững vàng.

 

25. Thế ngũ phúc

 

Thế ngũ phúc có thể có thế cây cảnh tạo bởi 1 gốc 5 thân, cũng có thể là 5 cây liền nhau qua bộ rễ. Thế ngũ phúc dạng một cây 5 tầng và thế tam đa thường đi đôi với nhau, hai thế này đều là cây trực thọ, cây ngũ phúc năm tầng, có thể uốn như cây tam đa rồi nuôi thêm hai tàn nữa y như vậy là đạt. Thể ngũ phúc dạng một cây 5 tầng có thể uốn theo lối chiết chi tứ diện. Những tàn đều phải uốn tỉa ngang bằng lúp búp chứ không được vươn lên cao.

 

 

Thế ngũ phúc to cao đẹp hơn thế Phước, Lộc, Thọ, ý muốn chúc tụng cao hơn nữa là Phước, Lộc, Thọ, An, Khang, nghĩa là có phúc, tốt lành may mắn, có lộc giàu có nhiều ruộng đất, có thọ là sống lâu trăm tuổi, An là sống yên ổn không bị xáo trộn, có khang là vui vẻ, chết êm ải thoải mái. Đúng là câu chúc tụng đầy đủ đẹp đẽ nhất.

 

26. Thế long thăng

 

Cách thứ nhất: Uốn đầu rồng ở trên ngọn cây cảnh. Cách này hợp lý vì rồng bay lên thì đầu phải ở trên, nhưng rất khó uốn, làm sao ngọn cây nhỏ hơn gốc cây mà uốn đầu nằm trên ngọn cho đạt.

Rồng lúc nào cũng đầu to, đuôi nhỏ, cho nên phải tìm cách cưa cắt cách nào để cho đầu rồng to, lại thêm mũi miệng nữa thật là khó tạo dáng cho đẹp.

Thân rồng thì dễ, chỉ cần uốn cong cong, các nhánh làm chân làm mây ôm lấy thân cây không mấy khó, nhiều người vẫn uốn được.

 

 

– Cách thứ hai: Thăng lên nhưng đầu năm dưới gốc cây, phải tạo dáng làm sao khi nhìn là thấy rồng cất đầu bay lên mới tài.

Phải tạo dáng cho rồng vươn lên, mắt, mũi, miệng xừng lên, hai chân trước làm hai chân vươn móng chòm lên, hai chân sau hạ thấp đuôi vẫy đập để cất cánh bay bổng lên.

Nghệ thuật trong thăng là thân mình phải quật khởi mới mới đúng điệu.

Thế này đẹp hơn vì đầu to đuôi nhỏ, tàn nhánh cân đối. Thế này tượng trưng cho lòng cương quyết, lúc nào cũng vươn lên tiến bộ.

 

27. Thế long bàn hổ phục

 

Thế này cũng có thể uốn với một cây kiểng to có hai thân hoặc với hai cây trồng chung một chậu. Thế long bàn hổ phục có nghiã là rồng nằm uốn khúc và hổ cũng nằm sát đất chịu khuất phục để chầu chủ nhân.

 

Thế này rất khó uốn, phải có bộ rễ thành hình chân thú nằm xòe ra phía trước, tả thanh long, hửu bách hổ, hai chân hổ chồm ra, hai chân rồng ngấu xuống: cây thanh long, gốc nằm trên mặt chậu, đầu ngẩng lên , thân uốn cong làm mình rồng, cành tả hữu uốn theo lối chiết chi làm mây, hai cành trước sau làm chân xòe móng ra, ngọn hồi đầu làm đuôi, uốn dáng mềm dẻo, uyển chuyển.

 

 

Cây bên phải, gốc thân bò trường lên chậu, đầu cúi mọp xuống, các chi tỉa nhỏ ôm lấy thân để trang trí, ngọn vươn lên làm đuôi, tỉa theo tàn chổi nhỏ. Thế long bàn hổ phục có hình dáng nằm chầu khuất phục hiền hòa, nhưng không kém phần uy nghi, biểu tượng cho quyền lực, rất hay rất đẹp.

 

28. Thế ngũ thân

 

Về lý thuyết, thế bonsai đa thân giống như kiểu thân đôi, nhưng có từ 3 thân trở lên. Tất cả các thân cây phát triển từ một hệ thống gốc duy nhất, và nó thực sự là một cây duy nhất. Tất cả các thân cây tạo thành một vương miện của lá, trong đó thân cây dày nhất và phát triển nhất tạo thành đỉnh.

 

 

29. Thế thân đôi

 

Phong cách thân cây đôi là phổ biến trong tự nhiên, nhưng thực tế không phải là phổ biến trong nghệ thuật bonsai. Thông thường cả hai thân cây sẽ phát triển từ một hệ thống gốc, nhưng cũng có thể là thân cây nhỏ hơn mọc ra từ thân cây lớn hơn ngay trên mặt đất.

 

 

Hai thân cây sẽ khác nhau về cả độ dày và chiều dài, thân cây dày hơn và phát triển hơn mọc gần như thẳng đứng, trong khi thân cây nhỏ hơn sẽ mọc ra một chút xiên. Cả hai thân cây sẽ đóng góp vào một vương miện của lá và tán.

 

30. Thế tùng thập

 

Đây là thế cây cảnh của các cụ ngày xưa dùng làm mẫu để uốn những cây trực thọ, vì cây tùng có dáng thân đứng thẳng, tàn nhánh phân chi nhị diện nằm ngang hai bên, với khoảng cách đều đặn, dưới to trên nhỏ rất đẹp. Cây tùng phải là cây cổ thụ, già nua, rũ tàn nhánh xuống, nhưng vẫn còn giữ được chữ thập tự nhiên mới thật là đẹp, chớ không phải uốn ngang tràn cứng ngắc như người đứng giăng tay giữa trời thì không còn phải cây kiểng nữa.

 

 

Thế bonsai Tướng Tùng thập mang vẻ đẹp tượng trưng cho người thanh niên khỏe mạnh, gan dạ bất khuất, nên phải uốn cho dứt khoát, biểu hiện cho tính thẳn thắn như người quân tử. Ông cha ta ngày xưa uốn cây tùng làm mẫu cho những cây kiểng có lá kim khác. Và trong một giàn kiểng ít ra cũng phải có cây tùng, cây bách để nói lên sự vững chãi lậu bền.

 

31. Thế trực liên chi

 

Thế trực liên chi cũng là cây có dáng trực tạo thành thế bonsai đẹp, thẳng đứng, biến ra từ thế trực quân tử, nhưng liên chi là nhiều cành nhánh quấn quýt lấy nhau, ôm sát thân cây, mới xòe ra ngoài làm tàn theo kiểu tứ diện, sum suê đầy đủ, mặt nào cũng đẹp, cân đối hài hòa, thành hình chóp dưới to trên nhỏ, không khuyết chỗ nào rất đẹp, biểu hiện người phong lưu, ấm no sung mãn, vui tươi hạnh phúc.

 

 

32. Thế trực quân tử liên chi

 

Thế trực quân tử liên chi: thế này cũng giống như thế trên nhưng lại có hai ba cây tử ở quanh thân cây mẹ. Thường là loại cây cảnh mai chiếu thủy, mặc dù thân trực nhưng tàn nhánh cũng ôm lấy mấy cây con ở bên dưới.

 

 

Cây tử lại sống độc lập, cây nào cũng có đủ tàn nhánh như một cây riêng biệt, sống không nhờ cây mẹ, đan xen như là một quần thụ nhỏ, rất đẹp, tượng trưng cho tình yêu thương người, nhất là trẻ thơ, lúc nào cũng vui tươi.

 

33. Thế thất hiền

 

Thất hiền chiết chi là thế cao lớn nhiều tàn một ngọn cộng chung là bảy tầng. Bộ rễ sửa chân nôm, thân có thế trực, nhưng uốn bẻ qua bẻ lại theo tả hữu theo chi âm dương thì hay hơn.

Nghĩa là đọan thân thứ 1 cong qua bên phải – cùng với nhánh thứ nhất.

Đọan thứ 2 trả về bên trái: cứ luôn phiên tới từng thứ sáu, đọan ngọn đứng thẳng và uốn theo kiểu hồi đầu trung, các tàn đều uốn hồng tâm hay tròn lúp búp, dưới to trên nhỏ, nhánh thứ nhất gọi là phủ địa sà xuống mặt đất, nhánh thứ hai là triều nhiên uốn hơi vươn lên một chút, đối xứng với nhánh phủ địa.

 

 

Nhánh thứ 3 là chiếu thủy soi nước phải uốn nằm ngang hơi hạ xuống để nhìn nước, nhưng do ảnh hưởng của nắng, ngọn nhánh quang hợp cũng tự vươn lên, nên phải uốn sửa không thể cho vươn lên cao quá.

Nhánh thứ 4 là nghinh phong cong qua quẹo lại, như phe phẩy với gió, đầu cành xoay theo chiều gió như kiểu sơn thủy rất đẹp.

Nhánh thứ 5 là quán vũ, hơn vươn lên để hứng mưa rơi hứng xương tuyết, nhưng phải uốn trở xuống không để không thể vươn lên quá cao.

 

 

Nhánh thứ 6 là nhánh trung bình, uốn nằm ngang, cân đối, không dài không ngắn, kết hợp với các nhánh trước nối liền với ngọn, uốn hồi đầu trung, để tạo dáng cây hài hòa, đầy đủ tàn nhánh phải luôn luôn uốn tỉa, hễ cành vươn lên cao thì uốn trở xuống, cành nào thấp quá thì uốn vươn trở lên cho cân đối, theo câu (Cực dương biến âm, cực âm biến dương) làm sao cho dáng cây kiểng không khuyết chỗ nào, để khi ngắm nhìn thưởng thức, vừa ý thỏa lòng.

Cây thế thất hiền tượng trưng cho lòng thanh thoát, vô tư, uống rượu ngâm thơ không màng tới thế sự.

 

34. Thế thoát tục

 

Thời gian trôi qua, một số cây phát triển những nơi hói hoặc không vỏ trên thân cây do điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Phần hói thường bắt đầu tại nơi rễ mọc lên từ mặt đất, và ngày càng mỏng hơn khi nó tiếp tục lên thân cây. Ánh sáng mặt trời gay gắt sẽ tẩy trắng những phần này, tạo thành một phần rất đặc trưng của cây. Với cây cảnh, vỏ cây được loại bỏ bằng một con dao sắc và điểm không vỏ được xử lý bằng canxi sunfat để tăng tốc quá trình tẩy trắng.

 

 

35. Thế bè gỗ

 

Đôi khi một cây bị nứt có thể tồn tại bằng cách hướng các nhánh của nó lên trên. Hệ thống rễ cũ có thể cung cấp cho các nhánh đủ chất dinh dưỡng để tồn tại. Sau một thời gian, rễ mới sẽ bắt đầu phát triển, cuối cùng sẽ đảm nhận chức năng của hệ thống gốc cũ. Các nhánh cũ mà bây giờ chỉ vào không khí phát triển thành các thân cây với nhiều nhánh do sự gia tăng của các chất dinh dưỡng. Những thân cây mới này đóng góp vào một tán duy nhất.

 

 

36. Thế quần tụ tam sơn

 

Là thế bonsai đẹp có ba cây kiểng nằm chung trong một chậu to. Còn gọi là tam tài, ba cây kiểng trực thọ đứng gần ngay hàng, cây cao chính giữa, hai cây thấp hơn ở hai bên, nhưng có thể so le một tý, cây to có 5 tàn, hai cây lùn chỉ cần ba tàn, có thể giao cành với nhau làm thế nào ba cây cân đối mới đẹp và ba cây cũng liên kết với nhau, nếu thiếu một trong ba cây là mất hết vẻ đẹp. Cho nên thế tam sơn biểu tượng cho sự đoàn kết.

 

 

37. Thế phụ tử, mẫu tử

 

Thế bonsai này cũng y như thế mẫu tử, nhưng cây phụ, nhưng cây cha phải to cao và đứng thẳng hơn cây mẫu, tạo vóc dáng của người cha, ít dịu dàng hơn, cứng rắn hơn, nhưng không phải là không che chở cho con, thể hiện đúng tình cảm cha con,cây tử nhỏ hơn cây phụ nhiều, cũng ba tàn, quấn quýt lấy cây phụ, lúc nào cũng nhờ sự bao bọc của người cha. Cây phụ cũng 5 tàn quy căn hồi đầu như cây mẫu. Cây phụ tử có thể mập mạp to hơn cây mẫu tử, thường uốn thế tam cang ngũ thường, biểu hiện tính trung hiếu xử lý ở đời của người quân tử.

 

 

38. Thế cây trôi biển

 

Trong phong cách này, rễ của cây đang phát triển trong các vết nứt và lỗ của đá. Điều này có nghĩa là không có nhiều chỗ cho rễ phát triển và hấp thụ chất dinh dưỡng. Cây mọc trong đá sẽ không bao giờ trông thực sự khỏe mạnh, do đó, có thể thấy rằng cây phải đấu tranh để tồn tại. Điều quan trọng là phải bón phân và tưới nước thường xuyên, vì không có nhiều không gian có sẵn để lưu trữ nước và chất dinh dưỡng. Đá trong đó cây cảnh mọc lên thường được đặt trong một cái chậu cạn, đôi khi chứa đầy nước hoặc sỏi mịn.

 

 

39. Thế rừng xanh

 

Kiểu rừng trông rất giống kiểu nhiều thân cây, nhưng điểm khác biệt là nó bao gồm một số cây chứ không phải một cây có nhiều thân. Những cây phát triển nhất được trồng ở giữa một cái chậu lớn và nông. Ở hai bên, một vài cây nhỏ hơn được trồng để đóng góp vào một vương miện duy nhất. Các cây cảnh được trồng không theo một đường thẳng mà theo mô hình so le, bởi vì theo cách này, khu rừng sẽ xuất hiện thực tế và tự nhiên hơn.

 

 

40. Thế quân tử

 

Thế trực quân tử là thế bonsai đẹp mà ông cha chúng ta rất ưa thích, vì các cụ đều là những bậc nho sĩ, tôn trọng lễ nghi, tính tình ngay thẳng thanh cao, người quân tử tánh như thủy, nhu nhi bất nhược, biết xử thế ở đời. Cây trực quân tử là dáng cây có thế trực thẳng đứng, phong cách đĩnh đạc, cành nhánh ngay thẳng, gọn gàng, đường nét dứt khoát, bất khuất. Phân chi theo lối chiết chi hay tứ diện, đủ bốn mặt tả hữu, trước sau, tàn nhánh đầy đủ, cân đối, biểu hiện cho người có kỷ cương.

 

 

41. Thế bán thác

 

Phong cách bán tầng, giống như phong cách thác, được tìm thấy trong tự nhiên trên các vách đá và trên bờ sông và hồ. Thân cây mọc thẳng đứng trong một khoảng cách nhỏ và sau đó uốn cong xuống một bên. Không giống như kiểu thác, thân cây bán tầng sẽ không bao giờ mọc bên dưới đáy chậu. Vương miện thường ở trên vành chậu trong khi sự phân nhánh tiếp theo xảy ra bên dưới vành.

 

 

42. Thế tranh vinh tuế nguyệt

 

Tác phẩm này bộc lộ khí chất của văn nhân, chỉ là một gốc cổ thụ bình thường, thông qua nghệ thuật điêu luyện của nghệ nhân, trở thành một cây đại thụ cao lớn siêu phàm thoát tục. Khí thế của nó cao vút lên mây, cao vút lên không phóng kháng tự nhiên, vượt ra ngoài không gian và thời gian. Cành nhánh của nó tụ tán, thu vào giãn ra tự nhiên, hài hòa, cúi ngửa phóng khoáng mềm mại đầy biến hóa. Trước sau so le nhau nhiều nhánh mà không rối mắt, đủ thấy sự tinh tế, sắc sảo trong kỹ thuật tạo hình của nghệ nhân.

 

 

43. Thế phong vân tuế nguyệt

 

Loại cây của thế bonsai này là cây du. Gốc cường tráng khỏe mạnh, như móng chim ứng quắp chặt vào lũng đất. Khoảng giữa thân cây có xá lợi thiên nhiên, tựa như thế sự xoay vần, tuế nguyệt sao soi, mang vẻ bi tráng. Thế cây nghiêng về bên trái, thân hơi ngoặt lại, cành vươn phóng khoáng về bên phải, bên trái thu vào, phối hợp khéo léo, tinh tế khiến trọng tâm tổng thể của cây chuyển về bên phải, gốc ngọn hô ứng với nhau, làm bật lên chủ đề tác phẩm.

 

 

44. Thế hồi quy

 

Các thế bonsai là loại cây tước mai. Gốc cây sung mãn, thân cây vút cao hùng tráng. Phần thân chia làm ba, lớn nhỏ, phối hợp hài hòa, vững chắc, gân cây nổi lên đầy đặn, tràn trề sức sống. Phần thân dưới vươn thẳng, vững chãi, bề thế phần trên cong nghiêng về bên phải tạo nên tư thế uyển chuyển động.

 

 

Sự phối hợp giữa thân và nhánh phong phú, khúc chiết, hài hòa tôn thêm sự vững chãi cho thân cây. Tán cây có bố cục chắc chắn gắn kết, tạo nên vẻ hư thực tương sinh. Một tư thế oai phong lẫm liệt, vững chãi, sẵn sàng đương đầu với mọi phong ba bão táp.

 

45. Thế lục triều mộng

 

Loại cây là chân bách. Tác phẩm này chọn chất liệu là chân bách, nhưng nghệ nhân chọn thế và cắt tỉa rất tinh tế, chuẩn xác. Rễ cây bám chắc vào lũng đất, hai thân cây to nhỏ, cao thấp kết hợp hài hòa với nhau, chính phụ rõ ràng, đồng thời mỗi thân cây toát lên vẻ đẹp riêng: trong thẳng có cong, trong sự mềm mại uyển chuyển có sự cứng cáp vững chãi.

 

 

Cành cây cúi ngửa tự nhiên thoải mái, nhiều tầng nhiều lớp, thưa dầy, hư thực hết sức biến hóa, đường gấp nếp của tán cây rất đẹp, tạo hình tổng thể sinh động, có cảm giác biến ảo khôn lường.

 

46. Thế phượng vũ

 

Thế bonsai đẹp này sửa theo dáng hình chim phượng đang múa. Là cây độc phụ chân phương có hai rễ nổi cao lên thành 2 chân, thân ngắn vặt làm mình ngọn hồi đầu làm đầu chim. Cành thứ nhất uốn xèo ra phía sau làm đuôi chim, hai cành tả hữu uốn xèo ra thành hình cánh chim đang múa, đây là phân hay giở của nghệ nhân, phải uốn sao cho uyển chuyển mềm mại như cánh chim múa. Cành phụ che thân làm hầu, ức ngắn gọn. Thế này phải có nét mỹ thuật, khi nhìn là biết chim phượng bay múa, tượng trưng cho tính yêu đời vui tươi.

 

 

47. Thế long mã hồi đầu

 

Long mã hồi đầu có thể dùng 1 cây hoặc 2 cây to trồng chung chậu. Tuy nhiên, nếu sử dụng 1 cây thì sẽ cho vẻ đẹp hoàn thiện và liền mạch hơn. Trong thế này, cần phải lựa chọn các cây mềm dẻo như mai để uốn rễ xòe ra hình chân thú và cần 1 cây thấp, 1 cây cao.

 

 

Cây thấp được uốn để làm mã, thân thấp và to, nằm ngang, ngọn được uốn làm đầu ngựa và đặc biệt là không có tàn nhánh để tạo hình ngựa đang quay đầu trở lại. Cây cao được uốn làm rồng, thân cây uốn vặn vẹo làm thân rồng, tàn và nhánh uốn làm chân và mây xòe ra bốn phía, phần ngọn uốn và tỉa búp làm đuôi rồng.

 

48. Thế chữ vương chữ tường

 

Cũng như cây tùng thập thế vương tường uốn theo hình chữ vương, chữ nho có 3 tầng nằm ngang, như chữ dương là con dê, nhưng còn đọc là tường có nghĩa là may mắn, điềm tốt lành, như kiết tường dùng để chúc mừng, để cầu được nhiều điều tốt lành, may mắn, có phước…

 

 

Thế cây cảnh này có ba từng nằm ngang và có hai ngọn nhỏ. Thế nay tuy rất đơn giản nhưng rất khó uốn, cả ba từng đôi, giăng ngang, phải uốn được ba tàn văn, ba tàn võ, thành ra sáu tàn, dưới to trên nhỏ. Uốn đúng thế rất đẹp. Cây vương tùng nếu là cây cổ thụ thì quý giá vô cùng, tượng trưng thiên mệnh ý chí tối cao vô thượng của các bậc vua chúa.

 

49. Thế ngũ nhạc

 

Thế bonsai này trồng bằng năm cây kiểng trong một cái chậu hay cái khay to làm cảnh núi rừng, mỗi cây có một dáng riêng biệt có thể đứng hết, hoặc cây đứng cây xiêu, cây nằm, nhưng phải có lớn có nhỏ như sơn thủy mới đẹp. Cũng có thể xếp hình chữ ngũ. Xếp “ngũ lão giản đình” năm ông già đàm đạo phải xếp vòng tròn nhưng xếp thể rừng là đẹp nhất.

 

 

Thân cành nhánh phải hài hòa, làm sao có tính cách giao chi, hỗ tương với nhau, nếu thiếu một cây thì thấy không đẹp. Thế ngũ nhạc cũng uốn bằng năm cây cùng một loại như mai chiếu thủy, tùng, cần thăng, kin quýt, đều đẹp.

 

50. Thế hạc lập

 

Thế này biến đổi từ thế phượng vũ, nhưng hai cánh không xòe ra, đầu ngẩng lên cao hơn nữa, đuôi cũng không xòe ra, cành hầu cũng ôm lấy thân cây làm cho mình chim hạc hơi dài ra, ngọn vươn cao và hồi đầu hạ để làm mỏ hạc. Thế này gọn gàng, nhưng oai vệ rất đẹp. Biểu hiện lòng tự tin, tính khiêm tốn, nhưng nhất định sẽ thành công.

 

 

Cái đẹp thì có muôn hình muôn vẻ. Chính vì vậy, có những cây bonsai mới nhìn đã thấy đẹp nhưng cũng có những cây mất nhiều thời gian mới khám phá ra được vẻ đẹp sâu lắng ẩn từ bên trong. Cây bonsai đẹp có nhiều dáng, nhiều thế rất đa dạng. Bài viết giới thiệu đến các bạn các dáng cây cảnh bonsai đẹp trong 72 thế cây cảnh của các nghệ nhân Việt Nam. Hi vọng mọi người có thể chọn cho mình một dáng cây yêu thích nhất!