Cảm Nhận 9 Câu đầu Bài Thơ Đất Nước Của Nguyễn Khoa Điềm - AiTi

• Giới thiệu về Nguyễn Khoa Điềm và tác phẩm Đất nước
  • Đôi nét về nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm
  • Tìm hiểu về đoạn trích Đất nước
• Cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm
  • Sự tồn tại hiển nhiên lâu đời của Đất nước
  • Quá trình hình thành và phát triển Đất Nước
  • Hình tượng Đất Nước gắn với cuộc sống sinh hoạt lao động
• Đánh giá tác phẩm khi cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước
• Dàn ý cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm
  • Mở bài cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước
  • Thân bài cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước
  • Kết bài cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước

Giới thiệu về Nguyễn Khoa Điềm và tác phẩm Đất nước

Để cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước nói riêng hay toàn bộ tác phẩm này nói chung, ta cần nắm được những nét chính về tác giả cũng như tác phẩm.

Đôi nét về nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm

Nguyễn Khoa Điềm sinh ra tại Thừa Thiên – Huế vào năm 1943 trong một gia đình trí thức có truyền thống yêu nước và cách mạng. Ông có thời gian sống và trải nghiệm ở cả hai miền Nam, Bắc. Sau thời gian tập kết ra Bắc năm 1955 để học tập và trưởng thành trên mảnh đất xã hội chủ nghĩa.

Đến năm 1964, ông tốt nghiệp trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trở lại miền Nam và có những đóng góp tích cực cho hoạt động phong trào của học sinh, sinh viên ở thành phố Huế và trong cả các hoạt động xây dựng cơ sở cách mạng. Đồng thời, ông cũng tham gia hăng hái vào công việc viết báo, làm thơ…

Những năm về sau khi đất nước đã thống nhất, Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục chặng đường hoạt động chính trị và văn hóa, văn nghệ ở mảnh đất quê hương Thừa – Thiên Huế. Không chỉ vậy, nhắc đến Nguyễn Khoa Điềm, người ta còn biết đến những vị trí rất quan trọng mà ông từng đảm nhiệm như: Thứ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin (1994 – 1996), Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam (1995 – 2000), Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin (1996 – 2001), Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương (2001 – 2006).

Nguyễn Khoa Điềm đã ghi dấu ấn đặc sắc của mình trên diễn đàn văn hóa văn nghệ nước nhà qua một số tác phẩm như: “Đất ngoại ô” (thơ, năm 1972), “Mặt đường khát vọng” (trường ca, năm 1974), Ngôi nhà có ngọn lửa ấm” (thơ, năm 1986), “Thơ Nguyễn Khoa Điềm” (tuyển chọn, năm 1990), “Cõi lặng” (thơ,năm 2007).

Đặc biệt thành công ở thể loại thơ, Nguyễn Khoa Điềm đã khiến cho người đọc có những ấn tượng sâu sắc do trong thơ ông có sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và sự suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước và con người Việt Nam. Để ghi nhận những đóng góp đó, vào năm 2000, ông đã được Nhà nước tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Tìm hiểu về đoạn trích Đất nước

Trong quá trình cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy đoạn trích “Đất Nước” được rút ra từ trường ca “Mặt đường khát vọng” – một trong những tác phẩm tiêu biểu mà nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã hoàn thành ở chiến khu Trị Thiên năm 1971. Tác phẩm được viết hình thức của một trường ca – một thể loại văn học có sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình.

Trường ca này được in lần đầu vào năm 1974 với mục tiêu tập trung thể hiện sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị sống ở vùng tạm chiếm miền Nam khi nhận thấy được sự tàn nhẫn, áp bức mà bọn xâm lược đế quốc Mĩ gây ra cho nhân dân ta. Khi nói về sự thức tỉnh ấy, Nguyễn Khoa Điềm cũng mong muốn thế hệ trẻ ý thức được trách nhiệm của bản thân mình trong sự nghiệp chung của cả dân tộc ở thời điểm dốc toàn sức, toàn tâm để chống lại giặc ngoại xâm, góp phần mang lại nền hòa bình, độc lập cho non sông, đất nước. Nằm trong bản trường ca giàu giá trị như vậy, đoạn trích “Đất Nước” (thuộc phần đầu chương V của trường ca) cũng thể hiện những ý nghĩa lớn lao nói trên.  

Cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm

Có thể thấy, khi cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, người đọc thấy hiện lên một hình tượng thật bình dị, đời thường mà rất đỗi gắn bó. Điều này thể hiện nguồn gốc, ở sự tồn tại hiển nhiên lâu đời của Đất nước, quá trình hình thành và phát triển Đất nước cũng như sự gắn bó với cuộc sống hàng ngày.

Sự tồn tại hiển nhiên lâu đời của Đất nước

Mở đầu đoạn trích, ngay từ câu thơ thứ nhất, nhà thơ đã gây sự chú ý với người đọc ở cả hình thức và nội dung trình bày:

“Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”

Hình thức gây ấn tượng được nhắc đến ở đây là cách viết hoa trang trọng hai tiếng “Đất Nước”. Hai tiếng ấy có lẽ đã tồn tại trong tiềm thức của mỗi người từ rất lâu, rất xưa. Thậm chí từ thuở bé thơ, chắc hẳn mỗi người cũng thấp thoáng được nghe nhắc đến dẫu mặt chữ có thể chưa rõ hay câu nói còn chưa tròn vành.

Thế là dần dần, từng giờ và hằng ngày, không rõ chính xác thời điểm là lúc nào, mỗi một thế hệ sinh ra và lớn lên đều cảm nhận được “Đất Nước” đã có, rồi cứ thế mà hiện hữu và đồng hành cùng con người từ lớp này đến lớp khác. Và đến một ngày nào đó trong đời, khi ta đã lớn lên và đủ nhận thức về thế giới xung quanh, ta cũng khó lòng lí giải một cách tỏ tường thời điểm xuất hiện bóng hình “Đất Nước”.

Vậy nên, khi một ai đó tự dưng buông lời hỏi: “Đất Nước có từ bao giờ?”, ta chỉ có thể trả lời một cách rành rọt về sự tồn tại hiển nhiên lâu đời của “Đất Nước” rằng: “Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Mà có một điều thật lạ là câu trả lời ấy ai cũng có thể tự tin đối đáp, tuy nó không cụ thể nhưng đủ để cho người thắc mắc cảm thấy sự hợp lí và yên tâm chấp nhận.

Với câu trả lời ấy, nguồn gốc của “Đất Nước” lại có thể tự nhiên gắn vào cuộc đời của mỗi người một cách thân mật, sâu sắc. Ta đột nhiên cảm thấy dù thời điểm bắt đầu có sự hiện diện của “Đất Nước” là từ một cột mốc nào đó rất lâu, rất xa trong lịch sử hào hùng của dân tộc. Nhưng trong hệ quy chiếu ấy, với mỗi người thì “Đất Nước” đã trong tư thế sẵn sàng chào đón ta, đồng hành cùng ta lớn lên, “Đất Nước” trở thành tài sản chung, một vốn quý của cộng đồng mà với ai cũng có ý nghĩa gắn bó thiêng liêng và bền vững. Có thể thấy, việc cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước giúp mỗi người đọc cảm nhận được một Đất nước thật thân thương, bình dị và rất đỗi gần gũi.

Quá trình hình thành và phát triển Đất Nước

Khi cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy để làm rõ cho câu trả lời đầu tiên về sự hiện hữu của “Đất Nước”, ở những dòng viết tiếp theo, tác giả đã cố gắng giúp người đọc đưa ra những lí giải về cội nguồn:

“Đất Nước có trong cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể.

Đất Nước được bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn.

Đất Nước lớn lên từ khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc”

Như đã nói, sự bắt đầu của “Đất Nước” được xác nhận là từ một thời điểm nào đó rất xa, rất lâu trong lịch sử và với những dòng thơ tiếp theo này, tác giả đã cụ thể hơn cho người đọc về sự bắt đầu ấy. Đó chính là sự bắt đầu của “Đất Nước” với những gì thân thiết, gần gũi nhất trong cuộc sống tinh thần, vật chất quen thuộc từng ngày của mỗi người.

Khởi nguồn của “Đất Nước” gắn với lời mở đầu trong những câu chuyện cổ xưa mà trẻ con vô cùng thích thú. Đó là những lời kể “ngày xửa ngày xưa”. Đất Nước gắn với hình ảnh “miếng trầu” xanh xanh, cay nồng mà bà thường ăn. Và “Đất Nước” lớn lên và trưởng thành từ biết bao khó nhọc của năm tháng “trồng tre mà đánh giặc”. Tất cả những hình ảnh xuất hiện cùng với sự bắt đầu của “Đất Nước” đều có mang đậm những sắc màu bình dị của đời sống dân gian.

Khi cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy dường như trong sự hình thành và phát triển của “Đất Nước” có điểm giao nhau với hành trình phát triển của đời người. Trước hết là từ ngày thơ bé háo hức nghe truyện rồi đến khi lớn lên đã đủ nhận biết để ghi lại trong trí hình ảnh người bà móm mém với cơi trầu, quả cau mang ý nghĩa sắt son gắn bó của nghĩa tình thân tộc; sau cùng là lúc trưởng thành để cùng ông cha thể hiện tinh thần kiên cường, bất khuất trong sự nghiệp đánh giặc cứu nước.

Như vậy, việc cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước đã cho thấy rõ khi viết về quá trình hình thành và phát triển của “Đất Nước”, thông qua cách sử dụng những hình ảnh thân thuộc với từng chặng đường trong cuộc đời mỗi người, tác giả đã thắt chặt sợi dây liên kết giữa “Đất Nước” và từng cá thể trong “Đất Nước” ấy. Chỉ với những dòng thơ ít ỏi mà gọi về biết bao kỉ niệm thân thương của tuổi nhỏ với truyện cổ thú vị, với hương trầu nồng nàn và với cả anh hùng Phù Đổng hiên ngang…

Cũng chỉ với những dòng thơ ấy, nhà thơ đã bộc bạch biết bao tình cảm trân quý, kính trọng những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, về cách ăn ở nghĩa tình có trước có sau. Tiếp đó khi cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta còn thấy đó còn là niềm cảm kích, tự hào trước tinh thần chiến đấu anh dũng, quật cường của biết bao thế hệ cha anh từ ngàn năm lịch sử. Đó là tinh thần đấu tranh anh hùng quả cảm trước bước chân xâm lược tàn bạo của giặc ngoại xâm. Khi cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, người đọc đã thấy ở nhà thơ có sự khéo léo vô cùng trong việc sử dụng những hình ảnh rất mực gần gũi nhưng lại chuyển tải biết nhiêu bao giá trị lớn lao.

Hình tượng Đất Nước gắn với cuộc sống sinh hoạt lao động

Đặc biệt trong quá trình cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, người đọc còn thấy trong những dòng thơ sau, tác giả đã chỉ ra mối quan hệ mật thiết của “Đất Nước” với cuộc sống sinh hoạt của con người:

“Tóc mẹ thì bới sau đầu

Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn

Cái kèo, cái cột thành tên

Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng

Đất Nước có từ ngày đó…”

Tất cả những hình ảnh được nhắc tới trong những dòng viết trên: “tóc mẹ bới sau đầu”, “gừng cay muối mặn”, “cái kèo, cái cột”, “hạt gạo” cũng đều là những hình ảnh rất thân thuộc mà chắc chắn con người đất Việt không chỉ một lần được thấy trong đời. Những cái được đề cập ấy đều là những biểu trưng giàu giá trị cho nếp sống, tập tục và nghề lao động truyền thống của dân tộc ta.

Từ cái dáng vẻ gọn gàng chịu thương chịu khó của búi tóc sau đầu đến cách sống đậm tình nặng nghĩa của tình vợ chồng hiện lên qua chén muối đĩa gừng. Từ sự thủy chung, nâng đỡ, gắn bó của “cái kèo, cái cột” đến thành quả lao động kết tinh của biết bao nhọc nhằn, vất vả trong “hạt gạo” trắng ngần… Tất cả đều nói lên một cách thật đơn sơ, giản dị nhưng thật cụ thể và chắc chắn: “Đất Nước” là sự kết tinh và hiện diện từ những điều gần gũi và mộc mạc.

Như thế, khi cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy hình tượng thân thương ấy gắn liền với những câu chuyện cổ tích diệu kì, trong miếng trầu (vốn là hiện thân của tình yêu thương và lòng chung thủy). Bên cạnh đó, hình tượng Đất nước còn gắn bó ngay trong truyền thống chống giặc ngoại xâm anh dũng – mà cây tre là biểu tượng cho phẩm chất và tinh thần tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Rộng hơn và sâu hơn, “Đất Nước” còn bắt nguồn từ nghĩa tình thủy chung của cha, của mẹ và từ truyền thống lao động cần cù, lam lũ để tạo dựng cơ đồ của dân ta.

Khi cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, người đọc cũng cảm nhận rõ ràng một điều là không phải điều gì cao siêu, cũng không phải ai xa lạ làm ra “Đất Nước”, mà chính là ông bà, cha mẹ và biết bao nhiêu người lao động vất vả suốt một đời…. Với một loạt các biểu tượng của văn hóa dân gian, quả thật, Nguyễn Khoa Điềm đã cho người đọc một cái nhìn thật rõ ràng và đầy xúc động về những người góp phần tạo nên “Đất Nước”. Và như vậy, có điều một điều chắc chắn là, khi những tập tục, nếp sống sinh hoạt, lao động của người Việt thành hình thì “Đất Nước có từ ngày đó…”

Đánh giá tác phẩm khi cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước

Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã rất thành công khi xây dựng hình tượng “Đất Nước” với những quan niệm ý nghĩa và mới mẻ. Khi cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy tác giả đã khẳng định và tự hào về sự đóng góp của nhân dân trong quá trình dựng xây và phát triển “Đất Nước”. Với những nội dung giàu giá trị này, nhà thơ đã nhen lên nơi người đọc một tình yêu đất nước nồng nàn, đồng thời cũng gửi gắm niềm hi vọng về thế hệ mai sau hãy tiếp bước cha anh để làm rạng danh đất Việt.

Về nghệ thuật, với đoạn trích “Đất Nước”, nhà thơ đã cho thấy tài năng của mình ở một số phương diện như sử dụng khéo léo và mượt mà các chất liệu văn hóa dân gian; ngôn từ chọn lọc với hình ảnh bình dị nhưng giàu sức gợi cảm; giọng điệu có sự kết hợp linh hoạt giữa chất trữ tình và những suy tưởng triết luận…

Kết bài: Qua việc cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy bằng những chất liệu dân gian, hình ảnh gần gũi và giàu sức truyền cảm cùng với chất chính luận và cảm xúc hòa quyện, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã cho thấy những hình dung bước đầu về nguồn cội của “Đất Nước”, tuy bình dị nhưng rất đỗi thân thương. Sự bình dị ấy đã khiến “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm vừa hiện lên quen thuộc vừa mang những nét hấp dẫn riêng so với những bài thơ khác cùng viết về đề tài đất nước. Đoạn thơ cũng đã “nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp” để ta yêu thêm Đất Nước và tự hào về Đất Nước…

Dàn ý cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm

Trong việc phân tích và cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước, dưới đây Aiti-aptech.edu.vn sẽ giúp bạn những nét chính trong dàn ý của bài viết.

Mở bài cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước

• Đôi nét về Nguyễn Khoa Điềm, trường ca Mặt đường khát vọng và chương Đất nước.
• Giới thiệu hình tượng Đất nước và 9 câu đầu của bài thơ.

Thân bài cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước

• Đất nước có từ bao giờ? Sự tồn tại hiển nhiên của Đất nước.
• Quá trình hình thành và phát triển của Đất nước.
• Đất Nước gắn với cuộc sống sinh hoạt và lao động.

Kết bài cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước

• Khái quát lại giá trị của tác phẩm nói chung và 9 câu thơ đầu nói riêng.
• Đề cập đến giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ đầu bài Đất nước.
• Khẳng định tài năng và bút pháp mới lạ của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm.
• Cho thấy tình yêu quê hương đất nước và niềm tự hào dân tộc.

Qua những dòng thơ trăn trở và suy tư về Đất nước, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã có những phát hiện và cảm nhận vô cùng sâu sắc. Hình tượng Đất Nước hiện lên trong thế giới tinh thần của cộng đồng người Việt cũng như trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đó là một Đất Nước không trừu tượng mà cụ thể, chứa đựng mơ ước, khát vọng cũng như quan niệm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Có thể thấy, qua những dòng thơ này, gương mặt Đất Nước hiện lên thật cụ thể và sinh động trong cuộc sống, trong lao động và trong chiến đấu…

Hy vọng với những cảm nhận 9 câu đầu bài thơ Đất nước trong bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích cho quá trình học tập. Chúc bạn luôn học tốt!

Xem thêm >>> Tư tưởng Đất nước của nhân dân trong Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm

Tác giả: Việt Phương