Cảnh Báo Sức Khỏe Qua Màu Lưỡi

Thông thường, lưỡi có màu hồng nhạt hoặc đậm phủ một lớp màu trắng rất mỏng. Mặt trên của lưỡi có những hạt sần nhám gọi là gai lưỡi. Gai lưỡi gồm những “núm” vị giác. Một cái lưỡi khỏe mạnh có nhiều gai vị giác ở đầu lưỡi và mặt trên lưỡi. Màu sắc của lưỡi thay đổi có thể chỉ điểm một vấn đề sức khỏe, đôi khi vấn đề này đơn giản và sẽ tự hết nhưng cũng có khi đó là những căn bệnh cần được điều trị.

Lưỡi màu đen

Sự tích tụ keratin khiến lưỡi chuyển sang màu đen, thậm chí trông như phủ một lớp lông nhung đen. Keratin là một loại protein có trong da, tóc và móng. Sự tích tụ này có thể là kết quả của việc vệ sinh răng miệng kém, đang phải dùng một số thuốc kháng sinh, hút thuốc lá, đang điều trị bằng phương pháp xạ trị... Đôi khi nguyên nhân khá đơn giản: Bạn uống cà phê hoặc trà đen hay ăn trái cây có màu sẫm cũng có thể làm đen lưỡi.

Trong một số ít trường hợp, lưỡi đổi màu đen xuất phát từ một căn bệnh nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như bệnh đái tháo đường hoặc HIV.

Lưỡi có màu trắng

Nếu lưỡi trở nên nhợt nhạt và xuất hiện các mảng trắng, có thể là do nhiễm nấm miệng. Nấm miệng có thể gây đau và phát triển các mảng dày, trắng như pho-mát trên lưỡi. Các triệu chứng khác đi kèm của nấm miệng như đỏ hoặc đau nhức trong miệng, gây khó khăn khi ăn hoặc nuốt; chảy máu nhẹ nếu nơi nhiễm bị cọ xát hoặc cào; khóe miệng nứt và đỏ (đặc biệt là ở những người đeo răng giả); cảm giác như có bông trong miệng; mất vị giác.

Một nguyên nhân khác có thể là bệnh bạch sản niêm (leukoplakia), dấu hiệu nhận biết là một mảng trắng hoặc xám phát triển trên lưỡi, bên trong lớp lót niêm mạc miệng. Những mảng này có thể phát triển chậm từ vài tuần đến vài tháng, có thể cứng, thô và dày. Nó thường không đau, nhưng có thể nhạy cảm với những thức ăn cay, nóng hoặc các kích thích khác. Căn bệnh này phổ biến nhất là ở người cao tuổi. Nguyên nhân của bệnh bạch sản niêm có thể bao gồm: kích ứng từ răng thô, trám răng, mão răng hoặc răng giả lắp không đúng cọ vào má hoặc nướu; hút thuốc mạn tính, thuốc lào hoặc sử dụng thuốc lá khác; ung thư miệng (mặc dù hiếm); HIV hoặc AIDS.

Những người bị suy yếu hệ miễn dịch do thuốc hoặc do bệnh tật, đặc biệt đối với những bệnh nhân mắc HIV/AIDS có thể mắc bạch sản dạng lông - một dạng bệnh bạch cầu bất thường (gây ra bởi virus Epstein-Barr). Căn bệnh này gây ra các mảng trắng mờ có hình dạng giống nếp gấp hoặc đường lằn ở 2 bên đầu lưỡi. Bệnh này thường bị nhầm lẫn với nấm miệng.

Nấm lưỡi có thể tạo những mảng trắng trên lưỡi.

Ngoài ra, lưỡi có thể xuất hiện mảng màu trắng do bệnh lichen planus (lichen phẳng). Bệnh gây ra những tổn thương ở dạng mảng tròn, sẩn, thường gây ngứa, các tổn thương đối xứng ở mỗi bên của khoang miệng như hai bên lưỡi, nướu trên và dưới, bên trong của má. Những tổn thương sẩn này cũng có thể gây đau.

Lưỡi có màu tím

Lưỡi có thể chuyển sang màu tím hoặc có những vết bầm tím do lưu thông máu kém hoặc bệnh tim. Lưỡi tím cũng có thể là một dấu hiệu của bệnh Kawasaki. Đây là một tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng gây viêm mạch máu, phần lớn gặp ở trẻ dưới 5 tuổi.

Lưỡi màu đỏ

Bình thường, lưỡi có màu hồng, nếu lưỡi chuyển sang màu đỏ và mấp mô là triệu chứng có thể thấy ở người bệnh tim mạch hoặc do  thiếu vitamin B, do sốt. Ngoài ra, những thay đổi này có thể là một phần của phản ứng dị ứng thuốc hoặc thực phẩm. Lưỡi đỏ, mấp mô, cũng có thể do viêm lưỡi. Trong một số ít trường hợp, đó là một dấu hiệu khác của bệnh Kawasaki.

Lưỡi bản đồ

Lưỡi bản đồ là một rối loạn lành tính, ít khi gây đau với các đốm trắng xám hình thành trên lưỡi. Các đường gờ trắng sau đó phát triển giữa các điểm này, tạo hình giống như bản đồ. Bệnh có thể tự khỏi sau 1 tuần hay 10 ngày.

Viêm lưỡi bản đồ.

Lưỡi màu vàng

Màu vàng trên lưỡi thường là kết quả do sự phát triển của vi khuẩn. Vệ sinh răng miệng kém và tình trạng khô miệng có thể dẫn đến sự phát triển quá mức của vi khuẩn trên lưỡi. Ngoài ra, lưỡi có thể chuyển từ màu vàng sang đen và có lông. Điều này xảy ra khi u nhú phát triển lớn hơn, bẫy vi khuẩn trên bề mặt lưỡi.

Trong một số ít trường hợp, lưỡi vàng có thể là dấu hiệu của bệnh đái tháo đường. Một nguyên nhân khác là vàng da tổng thể.

Một số loại thuốc kháng sinh và thực phẩm cũng có thể làm cho lưỡi có màu vàng, chẳng hạn như những loại có nhiều beta carotene. Một số người ăn quá nhiều cà rốt hay gấc có thể bị vàng da kèm lưỡi vàng.

Lưỡi màu xanh

Lưỡi có thể chuyển sang màu xanh lá do sự tích tụ của vi khuẩn và nguyên nhân có thể giống như lưỡi màu vàng hoặc trắng.

Lưỡi có màu xanh tái có thể chỉ ra sự thiếu oxy trong máu. Nguyên nhân có thể là: thiếu oxy từ phổi; rối loạn máu; bệnh mạch máu; bệnh thận; nồng độ oxy trong máu thấp nghiêm trọng và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Khi nào cần đi khám?

Một số thay đổi màu sắc tình cờ, ví dụ, ăn trầu hay uống 1 ly rượu vang đỏ có thể khiến lưỡi có màu rượu thì không cần lo lắng. Chỉ nên đi khám bác sĩ khi lưỡi có những thay đổi về màu sắc, hình dạng hoặc kích thước kéo dài hơn vài ngày mà không hết. Ngoài ra, khi trên lưỡi xuất hiện lớp phủ bất thường có thể chỉ ra tình trạng nhiễm trùng và cần phải điều trị.