Cảnh Giác Với Chất độc Ricin - Báo Sức Khỏe & Đời Sống

Hạt thầu dầu (Ricinus communis) thường dùng để sản xuất dầu thầu dầu, một sản phẩm vốn được coi là rất bình thường. Trong ngành dược thường được dùng làm thuốc tẩy, trước đây có loại dầu tẩy giun, trong đó có dầu thầu dầu và tinh dầu giun. Tuy nhiên, gần đây trong danh sách mà Chính phủ Anh công bố về các hợp chất có thể sử dụng để chế tạo các chất độc và thuốc nổ, hạt này chính là vật liệu khởi đầu để sản xuất "ricin", một trong những chất độc nguy hiểm nhất hành tinh có nguồn gốc từ thực vật.

Hạt thầu dầu.

Ricin: Chất cực độc

Ricin thuộc loại toxalbunium, những protein thực vật có độc tính cao (như crotin trong ba đậu, abrrin trong cam thảo dây). Với đặc tính không mùi, không vị, ricin có độc tính cao hơn cả nọc độc của loài rắn hổ mang nguy hiểm nhất. Nhiều người cho nó là một trong những chất độc mạnh nhất mà con người từng biết đến. Về lý thuyết, với 1gram chất này đủ để làm chết khoảng 36.000 người, độ độc của asen so với ricin chỉ là hạng tép riu! Triệu chứng trúng độc ricin là nôn, đau bụng, đi ngoài, đái ít, khó thở, da tím tái. Do ricin làm tan máu nên có thể đái hoặc đi ngoài ra máu, rối loạn thị lực và tim mạch, phù phổi cấp, hôn mê và dẫn đến tử vong. Một đặc tính nguy hiểm của ricin là những triệu chứng trúng độc đầu tiên thường không xuất hiện trước 15 giờ (có chăng là hiện tượng sung huyết võng mạc) sau khi nhiễm. Chưa có phương pháp giải độc hiệu quả. Thông thường cái chết sẽ đến sau 3 - 8 ngày. Việc phát hiện chất ricin không khó. Đáng lo ngại nhất là mức độ nguy hiểm qua đường hô hấp của ricin có thể so sánh với chất cực độc đáng sợ như sarin. May mắn là chất này thường chỉ ở dạng bột hay chất lỏng, còn việc biến nó thành dạng hơi, dễ phát tán gây độc trong các vụ khủng bố bằng vũ khí hoá học thì còn đòi hỏi nhiều điều kiện trang thiết bị kỹ thuật và nhân viên có trình độ cao. Do đó ricin thường chỉ dùng đầu độc có tính chất đơn lẻ.

Liên quan tới việc sử dụng chất độc ricin, người ta thường nhắc tới vụ mưu sát Georgi Markov, một nhà văn gốc Bungari chạy sang Anh và có những hoạt động chống phá Nhà nước XHCN Bungari và khối xã hội chủ nghĩa Đông Âu trong những năm 1970.

Ngày 7/7/1978, dọc đường đi bộ đến ga tàu điện ngầm, đột nhiên Markov phát hiện thấy chân phải đau dữ dội. Ngoảnh lại thì nhìn thấy một chàng trai trẻ đang dúi đầu chiếc ô che nắng vào chân mình. Thấy Markov tỏ vẻ khó chịu, người thanh niên kia xin lỗi vì cử chỉ vụng về của mình. Markov không thèm chấp và bỏ đi. Đến tối, Markov thấy chân phải trở nên đau dữ dội, sau đó xuất hiện những chấm đỏ và bắt đầu sốt cao trên 40o C. Bốn ngày sau, ông ta chết. Phẫu thuật tử thi tại bệnh viện, các bác sĩ phát hiện trong bắp chân phải của Markov có một quả cầu kim loại rỗng mà trong chứa một chất mà qua kiểm nghiệm của Sở Nghiên cứu phòng hóa của Anh, đó là chất cực độc ricin.

Cái chết của Markov được xác định là do chất độc này. Cảnh sát Anh truy tìm nhưng thủ phạm vẫn biệt tăm tích. Chuyện mưu sát Markov đã từng gây chấn động nước Anh một thời gian.

Cái chết của nhà văn gốc Bungari Georgi Markov có liên quan tới ricin.

Các vụ chế tạo ricin

Sau vụ khủng bố tháng 9/2001 tại Mỹ, sự quan tâm đến các loại vũ khí hóa học đã được chú ý đặc biệt. Khi Kabul (Afghanistan) lọt vào tay Quân đội Mỹ, tại đây, lính Mỹ phát hiện một phòng thí nghiệm của Al.Qaeda đang nghiên cứu chế tạo một loại vũ khí hóa học trên cơ sở chất ricin.

Bộ An ninh quốc gia Grugia cũng xác nhận trong khu vực hẻm núi Pan Kiss đã phát hiện được những phòng thí nghiệm thủ công mang dấu vết của việc nghiên cứu chế tạo chất độc ricin do một nhóm người Ả Rập, đứng đầu là Abu Harsi, một trong những tay chân thân cận nhất của Bin Laden.

Ở Pháp, tháng 12/2002, trong cuộc khám xét tại khu vực La Corneur ở ngoại ô Paris, các nhân viên điều tra phát hiện một xưởng chế tạo hóa chất đặt trong một căn hộ 3 phòng, liên quan đến chế tạo ricin, cùng với danh sách và địa chỉ của những kẻ Hồi giáo cực đoan ở Pháp và Anh, qua đó đã giúp nước Anh giải quyết chuyện bối rối về một kiện hàng đặc biệt chứa 20kg hạt thầu dầu.

Đầu năm 2003, Cơ quan Phản gián MI-5 (Anh) nhận được một cú điện thoại mật báo về kiện hàng kỳ lạ trên. Theo dõi địa chỉ người nhận bưu kiện xác nhận là giả mạo, bố trí rình bắt kẻ đến lấy thì gặp một vụ tắc đường, nên người này đã tẩu thoát, không tìm ra dấu vết. May nhờ tài liệu từ Pháp cung cấp, Cục Điều tra của cảnh sát Luân Đôn đã tiến hành khám xét ở một loạt địa điểm, bắt giữ gần chục tên Hồi giáo cực đoan người Angieri, phát hiện một phòng thí nghiệm bí mật liên quan đến kiện hàng hạt thầu dầu trên.

Có ghi chép rằng ricin đã được người Mỹ chiết xuất thành công từ những năm Chiến tranh thế giới thứ 2. Nó có độc tính cao nhưng có nhược điểm không phát tán trong không khí nên tác dụng gây hại tập thể khó thực hiện được. Nhưng với công sức và thời gian dành cho việc nghiên cứu, biết đâu ricin sẽ trở thành loại vũ khí đầu độc hàng loạt trong tay những kẻ khủng bố nếu nhân loại không cảnh giác ngăn chặn.

DS. Phạm Tiếp