Vien Sot Ret Ky Sinh Trung - Con Trung Quy Nhon

Trong chiến tranh hoặc khủng bố, ngoài vũ khí sát thương, vũ khí hạt nhân và vũ khí sinh học, đối phương còn có thể sử dụng chất độc hóa học để tiêu diệt sinh lực con người. Chất độc hóa học được sử dụng có thể gây chết người hoặc chỉ ảnh hưởng tạm thời đến sức khỏe. Vừa qua theo cơ quan thông tin báo chí ở Mỹ, Tổng thống Barack Obama và Thượng nghị sĩ Roger Wicker bị khủng bố bằng thư có chứa chất độc ricin có khả năng gây chết người.

Đặc điểm của chất độc ricin

Chất độc hóa học được đối phương thường dùng trong các cuộc khủng bố có hai nhóm chính là nhóm chất độc gây chết người và nhóm chất độc chỉ ảnh hưởng tạm thời đến sức khỏe. Nhóm chất độc gây chết người gồm chất độc thần kinh, chất độc toàn thân, chất độc gây loét da, niêm mạc; chất độc gây ngạt thở. Nhóm chất độc chỉ ảnh hưởng tạm thời đến sức khỏe gồm chất độc gây chảy nước mắt, chất gây nôn mửa, chất độc gây rối loạn tinh thần. Vào giữa tháng 4 năm 2013, Cục Điều tra liên bang Mỹ FBI (Federal bureau of investigation) đã phát hiện trong bức thư gửi đến Thượng nghị sĩ Roger Wicker và sau đó là Tổng thống Barack Obama có chứa chất ricin, một chất độc có thể gây chết người nếu bị nhiễm. Vậy chất ricin có tác dụng độc hại như thế nào?

Ricin là một chất độc được tìm thấy tự nhiên trong các hạt cây thầu dầu có tên khoa học là Ricinus communis. Nếu người vô tình nhai và nuốt hạt thầu dầu, chất ricin có thể phóng thích ra trong cơ thể và có thể gây độc hại. Ricin có thể được sản xuất dưới dạng bột, dạng xịt, dạng viên hoặc hòa tan trong nước hay acid yếu. Chất độc này có thể gây nhiễm độc cho con người nhưng không có khả năng lây nhiễm từ người này sang người khác qua tiếp xúc thông thường.

Cây thầu dầu Ricinus communis (ảnh internet)

Chất ricin được xác định là một chất rất độc hại đối với cơ thể con người. Chúng hoạt động bằng cách xâm nhập vào trong các tế bào của cơ thể và ngăn cản không cho tế bào tạo ra chất protein cần thiết. Nếu không có chất protein, các tế bào sẽ chết và không thể đảm nhận được chức năng sinh lý thông thường. Hậu quả là toàn cơ thể bị chất độc làm nguy hại và dẫn đến tử vong. Ricin cũng như phần lớn các chất độc hại khác, con người có thể bị nhiễm độc sau khi tiếp xúc với chất độc tùy thuộc vào lượng chất độc, thời gian tiếp xúc, phương thức bị nhiễm như hít thở qua đường hô hấp, ăn phải qua đường tiêu hóa hay tiêm truyền qua đường tuần hoàn và các yếu tố khác. Các nhà khoa học đã nghiên cứu ghi nhận nếu sử dụng cùng một lượng chất ricin, tình trạng nhiễm độc qua đường tiêm truyền có khả năng gây nên sự độc hại đối với cơ thể lớn nhất, tiếp theo đó là hít thở qua đường hô hấp và sau cùng là ăn phải qua đường tiêu hóa. Ngoài ra, độ tinh khiết của chất ricin cũng có thể ảnh hưởng đến sự nhiễm độc nặng hay nhẹ. Một nghiên cứu cho thấy ricin có khả năng gây nhiễm độc nặng đối với cơ thể con người nếu chúng được tinh chế bằng các quy trình kỹ thuật công nghệ đặc biệt nhưng trong điều kiện thực tế bình thường sẽ có những khó khăn về mặt kỹ thuật tinh chế và sản phẩm này không dễ dàng có sẵn. Bên cạnh đó còn có những phát sinh phức tạp trong quá trình sản xuất chất ricin được tinh chế với kỹ thuật cao và cũng gặp phải những khó khăn trong việc sản xuất ra chất ricin tinh khiết nhưng bảo đảm hoặc giữ được tính chất vật lý làm cho con người có thể hít thở dễ dàng chất độc qua đường hô hấp. Vấn đề này được đặt ra để xác định các yếu tố nguy cơ bị nhiễm độc khi tiếp xúc với chất độc ricin nhằm tiên lượng khả năng gây độc hại của chất độc.

Hạt cây thầu dầu Ricinus communus (ảnh internet)

Sự nhiễm độc chất ricin

Con người có thể bị nhiễm độc chất ricin nếu ăn uống hoặc hít thở các sản phẩm có chứa chất ricin. Thực tế việc nhiễm độc chất ricin qua đường tiêm truyền hiếm gặp mà chỉ được đặt ra qua giả thuyết hoặc qua nghiên cứu thực nghiệm vì ai là người có quyền tiêm truyền chất độc hại và ai là người tự nguyện tiếp nhận chất độc hại qua tiêm truyền trừtrường hợp các tử tội có nguyện vọng hy sinh cái chết cho công tác nghiên cứu y học.

Biểu hiện triệu chứng lâm sàng khi bị nhiễm độc chất ricin phụ thuộc vào phương thức nhiễm độc hay đường gây nhiễm độc qua đường tiêu hóa hoặc đường hô hấp.

Nếu ăn phải các sản phẩm có chất ricin, triệu chứng đầu tiên thường xảy ra trong vòng dưới 6 giờ đến 12 giờ. Các biểu hiện ban đầu ảnh hưởng trực tiếp đến dạ dày và ruột với các triệu chứng buồn nôn, nôn mửa và đau bụng. Sau đó, sự nhiễm độc có thể diễn biến nhanh sau từ 12 giờ đến 24 giờ với các triệu chứng mất nước nặng, biểu hiện bệnh lý ở gan và thận. Triệu chứng nhiễm độc thường diễn biến nhanh và có sự khác biệt rõ rệt so với các trường hợp bị ngộ độc thực phẩm do lây nhiễm vi khuẩn thường gặp và thường khỏi trong vòng một vài ngày. Tuy vậy, cần lưu ý chất độc ricin không phải là nguyên nhân gây ra các triệu chứng lâm sàng như trên mà các loại bệnh khác do nhiễm hóa chất hoặc không phải hóa chất như nhiễm khuẩn cũng có thể biểu hiện triệu chứng này.

Nếu hít phải các sản phẩm có chất ricin, các triệu chứng lâm sàng có thể xảy ra sớm trong vòng từ 4 đến 6 giờ sau khi bị nhiễm chất độc nhưng những triệu chứng nghiêm trọng cũng có thể xảy ra muộn hơn trong vòng 24 giờ sau khi bị nhiễm độc. Các triệu chứng ban đầu có thể ảnh hưởng đến hệ thống hô hấp được biểu hiện với bệnh lý khó thở, thở dốc, tức ngực và ho. Những triệu chứng nhiễm độc ricin sau đó có thể diễn biến nhanh trong khoảng thời gian từ 12 đến 24 giờ với bệnh cảnh lâm sàng của đường hô hấp trở nên xấu hơn, tiếp theo xuất hiện bệnh lý phù phổi cấp dẫn đến suy hô hấp. Bệnh diễn biến nhanh với các triệu chứng được biểu hiện có sự khác biệt rõ ràng so với hầu hết các trường hợp bị bệnh cảm lạnh và ho. Tuy vậy, cần lưu ý chất độc ricin không phải là nguyên nhân gây ra các triệu chứng lâm sàng như trên mà các loại bệnh khác do nhiễm hóa chất hoặc không phải hóa chất như nhiễm khuẩn cũng có thể biểu hiện triệu chứng này.

Tình trạng tử vong do nhiễm chất độc ricin có thể xảy ra trong vòng từ 36 đến 72 giờ sau khi bị nhiễm độc tùy theo phương thức lây nhiễm và đường xâm nhập vào cơ thể người như hít vào bằng đường hô hấp, ăn phải bằng đường tiêu hóa, tiêm truyền bằng đường tuần hoàn và lượng chất ricin tiếp nhận hấp thu được.

Hiện nay những thông tin có liên quan đến sự nhiễm chất độc ricin ở người được cung cấp còn ít và hạn chế. Các nhà khoa học đã thông báo một số công trình nghiên cứu về nhiễm độc chất ricin nhưng chủ yếu từ các nghiên cứu thực nghiệm trên động vật, chỉ có một số ít trường hợp nghiên cứu ở người. Tuy vậy, các nghiên cứu cho thấy việc nhiễm độc chất ricin do ăn phải qua đường tiêu hóa rất khó xảy ra những triệu chứng nhiễm độc chất ricin được ghi nhận trong vòng 10 giờ sau khi bị nhiễm. Cũng có rất ít thông tin về nhiễm độc chất ricin do hít phải qua đường hô hấp trong môi trường không khí có chất ricin, các triệu chứng nhiễm độc ban đầu được ghi nhận ít khi xuất hiện trong thời gian hơn 24 giờ sau khi bị nhiễm.

Trường hợp tử vong, thuốc điều trị và xét nghiệm phát hiện

Thực tế đã có một số trường hợp tử vong đã được các nhà khoa học ghi nhận sau khi nạn nhân bị tiêm chất độc ricin. Cũng có trường hợp người bị nhiễm độc chất ricin sau khi ăn hạt cây thầu dầu nhưng phần lớn các trường hợp ăn hạt cây này không bị nhiễm độc do chất ricin khó phóng thích ra từ các hạt cây thầu dầu. Hơn nữa, chất độc ricin không được hấp thu tốt qua dạ dày và ruột của đường tiêu hóa so với đường tiêm truyền hoặc hít phải qua đường hô hấp.

Hiện nay các nhà khoa học cho rằng chưa có thuốc điều trị giải độc các trường hợp bị nhiễm chất độc ricin. Do chưa có thuốc điều trị giải độc nên điều quan trọng nhất là chủ động phòng ngừa sự nhiễm độc chất ricin ngay từ đầu. Nếu không may bị nhiễm độc chất ricin, vấn đề cần lưu ý sau khi bị nhiễm là phải tìm mọi cách tẩy rửa chất ricin hoặc dùng phương pháp đẩy chất ricin ra khỏi cơ thể người bị nhiễm cành nhanh càng tốt. Khi bị nhiễm độc chất ricin, việc điều trị được thực hiện bằng các biện pháp chăm sóc y tế hỗ trợ tích cực cho nạn nhân nhằm giảm thiểu những ảnh hưởng tác động của sự nhiễm độc.

Để phát hiện, chẩn đoán các trường hợp bị nhiễm độc chất ricin; một số xét nghiệm được khuyến cáo thực hiện gồm những mẫu xét nghiệm thu thập từ môi trường đối với các chất độc nghi ngờ, mẫu xét nghiệm lâm sàng đối với các chất dịch của cơ thể người. Các Phòng thí nghiệm y tế công cộng là một phần trong Mạng lưới đáp ứng phòng thí nghiệm LRN (Laboratory response network) của Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ CDC (Centers for disease control and prevention) đã sử dụng các xét nghiệm nhanh những mẫu môi trường. Một số phòng xét nghiệm khác của Mạng lưới đáp ứng phòng thí nghiệm LRN cũng có thể thực hiện xét nghiệm các mẫu nước tiểu thu thập trên lâm sàng của nạn nhân để kiểm tra sự hiện diện của chất ricin nhằm phát hiện, chẩn đoán tình trạng nhiễm độc chất ricin.

Thực trạng hiện nay, các loại vũ khí sinh học, vũ khí hóa học đã được những kẻ khủng bố sử dụng để tiêu diệt sinh lực của đối phương. Chất ricin là một chất độc cũng được sử dụng để nhằm mục đích này.