Câu đối thờ cúng tổ tiên hay câu đối thờ gia tiên cùng với hoành phi là một trong những kiến trúc tâm linh, thờ cúng tổ tiên vô cùng quan trọng, không thể thiếu trong các từ đường, nhà thờ họ. Hoành Phi câu đối phổ biến nhất là các vùng đồng bằng, miền núi Bắc Bộ và Trung Bộ.
Chất liệu thường thấy nhất của bức Hoành Phi là gỗ, đồng còn câu đối bàn thờ gia tiên bằng gỗ và xi măng. Ngoài ra ở nhà thờ họ thờ cúng tổ tiên cũng có sử dụng các cột đá lớn phía ngoài và các cột đá mái hiên, cột đá trong nhà để khắc câu đối.
Câu đối gia tiên thường được khắc trên cột đá nhà thờ họ.
Cau doi hay ve to tien được gọi là Doanh thiếp – 楹 帖, Doanh liên – 楹 聯, Đối liên – 對 聯 (một cặp câu đối xứng). Thông thường phần hoành phi câu đối thường được sử dụng bằng gỗ sơn son, thiếp vàng, chữ trên câu hoành phi và câu đối màu đen, đỏ, vàng tùy vào cách phối màu của nghệ nhân và yêu cầu của gia chủ.
Hoành Phi, Câu Đối thờ tổ tiên ở Miền Bắc, Trung Việt Nam sẽ gồm một bức hoành phi 3 đến 4 chứ Hán, Nôm, và một cặp câu đối bằng gỗ hoặc khắc lên cột đá. Người ta cũng có thể thay hoành phi bằng cuốn thư với các đường nét chạm khắc tinh xảo.
Ngoài câu đối để thờ gia tiên (câu đối nhà thờ họ) còn có nhiều loại câu đối như câu đối bàn thờ Phật, câu đối lăng mộ, câu đối chữ Hán thờ mẫu.
Ý nghĩa hoành phi câu đối thờ gia tiên
Hoành phi, câu đối thờ cúng tổ tiên vừa có tác dụng trang trí không gian nhà thờ họ vừa biểu lộ tâm tư đối với tiền nhân và xây dựng gia phong cho con cháu về sau thông qua những câu đối, dòng chữ được khắc vào gỗ, đá . Thời xưa, việc có một bức hoành phi, câu đối thờ cúng tổ tiên, treo trong nhà thờ họ hết sức quan trọng. Gia đình Khá giả thì sơn son thếp vàng, bạc lông lấy để thờ mãi mãi. Nghèo túng thì cũng cố gắng có một bức hoành phi bằng gỗ rồi khắc chữ lên hoặc thường dùng những tấm cót, nẹp vào rồi dán những tấm giấy đỏ bức đại tự câu đối. Hoặc không có thể mua giấy hồng điều về xin chữ ông đồ, ông khoa.
Hầu hết hoành phi câu đối là nhưng câu ca tụng công ơn tổ tiên, trồng cây đức đắp nền nhân, để con cháu được hưởng phúc lộc, cố trí phát huy vẻ vang và nối dõi tổ tông, dạng danh muôn đời
Chữ Hán trên bức Hoành Phi, Cuốn Thư
Đây là một số mẫu chữ Hán hay và ý nghĩa thường được khắc trên Hoành Phi nhà thờ họ
Chứ Hán – Phiên Âm – Dịch Nghĩa:
万古英灵 – Vạn cổ anh linh – Muôn thủa linh thiêng
追念前恩 – Truy niệm tiền ân – Tưởng nhớ ơn xưa
留福留摁 – Lưu phúc lưu ân – Giữ mãi ơn phúc
海德山功 – Hải Đức Sơn Công – Công Đức như biển như núi
Đức thừa tiên tổ thiên niên thịnhPhúc ấm nhi tôn bách thế gia
Tổ tiên tích Đức ngàn năm thịnhCon cháu nhờ ơn vạn đại vinh.
7. Mẫu câu đối hay 7
祖德永垂千载盛家风咸乐四时春
Tổ đức vĩnh thuỳ thiên tải thịnhGia phong hàm lạc tứ thời xuân
Đức Tổ dài lâu muôn đời thịnhNếp nhà đầm ấm bốn mùa Xuân.
8. Mẫu câu đối hay 8
祖功開地光前代宗德栽培喻后昆
Tổ công khai địa quang tiền đại;Tông đức tài bồi dụ hậu côn.
Tổ tiên công lao vang đời trướcÔng cha đức trí tích lớp sau
9. Mẫu câu đối hay 9
祖功開地光前代宗德栽培喻后昆
Tổ công khai địa quang tiền đại;Tông đức tài bồi dụ hậu côn.
Tổ tiên công lao vang đời trướcÔng cha đức trí tích lớp sau
10. Mẫu câu đối hay 10
上不负先祖贻流之庆下足为後人瞻仰之标
Thượng bất phụ tiên tổ di lưu chi khánhHạ túc vi hậu nhân chiêm ngưỡng chi tiêu
Trên nối nghiệp Tổ tiên truyền lại,Dưới nêu gương con cháu noi theo.
Lời kết:
Để có một bộ hoành phi câu đối đúng ý, phù hợp với dòng họ, gia tiên bạn cần đến các thầy đồ thực sự để xin chữ và câu đối.
Tham khảo:
500 câu đối chứ Hán – Việt (tập 5)
5000 hoành phi câu đối Hán Nôm
Đá mỹ nghệ Ninh Bình là địa chỉ chuyên thi công, chế tác và điêu khắc các sản phẩm tâm linh bằng đá chất lượng cao như: nghĩa trang gia đình, lăng mộ đá đẹp, mộ đá nguyên khối, cuốn thư đá,…