Câu đối - Từ điển Wiki

Câu đối (tiếng Hán : đối liên) là một thể văn đặc biệt có quy mô nhỏ, mỗi đơn vị tác phẩm (được gọi là câu) gồm hai vế (thực chất là hai câu) đối xứng với nhau về từ loại, âm thanh và ý nghĩa, dùng để biểu lộ tư tưởng, tình cảm, thái độ trước một con người, một sự việc hoặc một cảnh vật, một đối tượng nào đó mà chủ thể (tác giả) quan tâm chú ý. Câu đối dùng để đọc hoặc dán, khắc (trang trí ở nơi trang trọng) để tỏ chí, đối đáp, chúc mừng, ghi công, viếng người chết hoặc đùa vui, cười nhạo,… Sức mạnh của câu đối là tính khái quát cao, súc tích. Ví dụ câu đối tuyệt mệnh của Trần Hữu Lực:

Non sông đã chết, ta há lại sống thừa, từ mười năm giũa kiếm mài dao, chí mạnh những mong phò Tổ quốc.

Lông cánh chưa thành, việc bỗng đâu hóa hỏng, dưới chín suối điều binh khiển tướng, hồn nhiên ngầm giúp bọn thiếu niên.

(Tôn Quang Phiệt dịch từ nguyên bản Hán văn)

Trong nhà trường cũ, dựa vào cách làm, người ta phân câu đối thành ba loại : câu đối sách (lấy nghĩa hoặc chữ trong sách mà đối), câu đối tức cảnh (thấy cảnh gì thì làm câu đối về cảnh ấy), câu đối chiết tự (“bẻ chữ” ra mà đối, chữ ở đây là chữ Hán bao gồm cả hình nét và nội dung ý nghĩa của chữ).

Dựa vào hình thức tổ chức ngôn từ, câu đối cũng được phân thành ba dạng : câu tiểu đối (câu đối nhỏ, mỗi vế từ ba đến sáu tiếng), câu đối thơ (câu đối đặt theo lối thơ thất ngôn), câu đối phú (câu đối được làm theo thể văn phú, như song quan, cách cú, gối hạc, mỗi vế dài từ tám tiếng trở lên, có thể dài tới mấy chục tiếng).

Câu đối là thể loại văn học Trung Quốc du nhập vào Việt Nam từ lâu đời. Đặc điểm của tiếng Việt về ngữ âm, ngữ pháp, từ vựng rất thuận lợi cho việc làm câu đối khiến cho thể văn này trở thành phương thức biểu đạt phổ biến của cả văn học viết lẫn văn học truyền miệng, là một món ăn tinh thần truyền thống, một thú chơi tao nhã, phù hợp với nhiều trường hợp hoàn cảnh và sinh hoạt xã hội khác nhau.

Do hình thức ngắn mà nội dung khái quát cao, câu đối dễ rơi vào công thức, khuôn sáo.

Câu đối hay bất luận ngắn hay dài, nôm hay chữ (chữ Hán) đều cốt ở sự mới mẻ, sâu sắc về nội dung và hoàn thiện, độc đáo về hình thức.