Cây đào

Tên tiếng anh/Tên khoa học: Peach tree

Danh pháp khoa học: Prunus persica

Nguồn gốc của cây đào

Cây đào xưa lấy giống từ Trung Quốc, Mông Cổ. Theo các nhà khảo cổ học về thực vật thì người Trung Hoa biết trồng đào ít nhất từ bốn ngàn năm.

Ở Việt Nam ta từ thời xa xưa đã biết trồng đào phai để ăn quả, loại này cánh hoa mỏng, thưa, màu hồng nhạt, còn lá thì màu xanh nõn. Đào phai dễ trồng và sức sống của nó rất mạnh. Thị trấn Sa Pa thuộc vùng Hoàng Liên Sơn là xứ sở của đào phai.

Thu hái đào chín ở Sapa

Dân làng Nhật Tân mua cây đào phai còn non về trồng, một năm sau cây đủ mạnh, họ sử dụng làm gốc ghép. Trước tháng 11, họ cắt một nhánh bích đào ghép vào gốc cây đào phai, chờ đến Tết là họ có một cành đào bích tươi tốt đem bán. Mỗi năm mỗi gốc đào phai chỉ dùng ghép được một cành bích đào, thế nên gốc đào phai có bao nhiêu mấu là cây đó bấy nhiêu tuổi.

Tục lệ chơi hoa đào ngày Tết ở xứ Bắc đã có từ lâu đời, vì chẳng những hoa đào có màu hồng rực rỡ là mầu "hỉ tín", rất phù hợp với không khí vui tươi, tràn trề hy vọng của những ngày đầu năm mới mà người xưa còn tin là cây đào trị được ma quỉ.

Người dân Việt Nam đi mua đào tết

Đặc điểm thực vật học cây đào cảnh

- Rễ: Là bộ phận nằm dưới mặt đất, cung cấp nước và dinh dưỡng cho cây. Cây đào có bộ rễ cọc, ăn sâu và phân nhánh. Vì vậy đào có khả năng chịu hạn tốt, chịu úng kém.

Rễ cây đào cảnh

- Thân, cành:

Thân đào: Thuộc loại thân gỗ nhỏ, thân có màu xanh hoặc màu đỏ tía. Thân chính của cây đào ghép được tính từ chỗ giới hạn giữa gốc ghép và thân ghép đến chỗ phân cành đầu tiên, còn cây con mọc từ hạt thân chính được tính từ cổ rễ tới chỗ phân cành đầu tiên.

Cành đào: Cành cây là xương cốt để hình thành khung hình dáng cây.

Thân, cành cây đào cảnh

+ Cành chính: Cành mọc từ thân chính

+ Cành cấp 1: Cành mọc từ cành chính

+ Cành cấp 2: Cành mọc từ cành cấp 1

Cần tạo hình cành trong tán không nên quá dày, cành mang hoa không nên vượt quá xa thân chính, cành chính.

- Lá: Lá là cơ quan quang hợp chính của cây. Hiệu suất quang hợp của lá có ý nghĩa rất lớn đến màu sắc, chất lượng hoa, mỗi lá nằm ở cạnh hoa sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hoa đó.

Lá cây đào cảnh

Phiến lá có hình mũi mác, hình ô van hay elip, mặt dưới của phiến lá có gân nổi rõ. Đào là loại cây có nguồn gốc ôn đới, á nhiệt đới nên bộ lá phát triển theo 4 mùa rõ rệt, mùa xuân ra lộc, mùa hè lá phát triển, mùa thu lá vàng và mùa đông lá rụng. Cần phải giữ cho lá xanh tốt nhằm tạo điều kiện để lá chuyển lục, tăng cường khả năng đồng hoá, cung cấp dinh dưỡng nuôi cành và tạo mầm hoa. Mùa lá rụng là báo hiệu của mầm hoa phát triển.

- Hoa đào: Hoa đào do mầm hoa phân hoá thành, vị trí hoa nằm ở các nách lá. Là hoa lưỡng tính, có đầy đủ nhị đực, nhị cái. Đào ra hoa vào cuối đông, đầu xuân, ưa thụ phấn chéo.

Hoa cây đào

+ Cánh hoa thường có màu sắc: Trắng, hồng nhạt, hồng đậm, đỏ.

+ Số lượng cánh hoa từ 5 - 25 cánh tuỳ từng loại

+ Hoa thường có nhiều hình dạng như hoa cánh đơn, hoa cánh mai, hoa cánh hồng, hoa cánh cúc, hoa cánh mẫu đơn.

+ Nụ hoa có hình trứng, hình elip, hình cầu, bầu dục, tròn…

- Quả đào: Quả đào thuộc loại quả hạch, cùi thịt màu vàng hay màu trắng, có mùi vị thơm ngon, lớp vỏ có lông mềm như nhung.

Quả đào trên cây

- Hạt: Hạt đào được bọc một lớp gỗ cứng. Vì vậy muốn hạt nảy mầm cần phải xử lý trước khi gieo trồng.

Quả đào trơn và hạt đào

Các loài, giống đào trên thế giới và ở Việt Nam

Cây đào gồm có 6 loài, 5000 giống, được trồng ở nhiều nước ôn đới và cận nhiệt đới (Châu Âu, Bắc Mỹ, Nhật Bản, Nga và Việt Nam…). Các nhà khoa học Trung Quốc, Pháp, Nhật Bản, Mỹ đã nghiên cứu có 51 giống đào cảnh, các giống này phân biệt với nhau bởi màu sắc, kiểu hoa, màu sắc lá, kích cỡ lá và dáng cây. Ở việt nam phổ biến là đào bích, đào phai, đào năm cánh, đào bạch…

- Đào bích: Bích đào có nhiều loại như bích đào hoa hồng, bích đào hoa đỏ, bích đào hoa trắng, bích đào ánh kim, bích đào lá tím, bích đào cành rũ. Bích đào có hoa đơn hoặc hoa kép, hoa nhỏ, hoa nở không kết thành quả, hoa nhiều tràng trùng lặp, cánh dày, màu rất đẹp, lâu tàn. Đào bích là loại đào đẹp nổi tiếng, được nhiều người ưa thích nhất. Phổ biến nhất là đào bích tán rộng, hoa kép thắm đỏ rải đều khắp các cành, kể cả cành tăm nhỏ xíu. Bích đào có thể chơi chậu lớn, cắt cành to cắm lọ lộc bình trưng trong phòng khách, hoặc cành nhỏ - gọi là đào dăm - để cắm trên bàn thờ tổ tiên ngày Tết.

Đào bích Nhật Tân

- Đào thất thốn: Đào thất thốn dáng bé nhỏ, chỉ cao chừng 1m, gốc cây xù xì, mốc meo, thân cây rắn rỏi, vào mùa đông nhìn như gốc củi mục. Có cây không lá, không chồi, không hoa, nụ thì đen xì. Hoa của đào thất thốn cũng cực kỳ đặc biệt, có hai màu nhung đỏ và hồng phai, nhung đỏ hoa kép, hồng phai hoa đơn, nhụy vàng tươi, có mùi thơm thoang thoảng. Những bông hoa kép có thể có từ 30 - 50 cánh/bông, khi tàn không rụng cánh lả tả như các giống đào khác mà vẫn ở nguyên trên đài hoa. Cái lạ nữa là hoa mọc thành “chùm” vài bông một, nhưng nếu không nở cùng lúc mà có bông nở trước, nó sẽ nở trùm lên những nụ khác.

Đào thất thốn, nụ hoa và hoa đào thất thốn

“Thốn” là đơn vị đo chiều dài của y học phương Đông cổ xưa, tương đương 1 đốt ngón tay. Có người bảo gọi “thất thốn” bởi lá đào dài đúng 7 thốn, người lại nói cứ 7 thốn cây sẽ chia cành một lần, 1 thốn có 7 bông hoa, người khác lại bảo, gọi như vậy vì cứ 7 thốn sẽ có một bông mọc thẳng từ thân, 7 năm mới ra hoa kép 7 tầng, mỗi tầng hoa có 7 cánh. Đặc biệt hơn, hoa đào thất thốn còn có thể mọc ở giữa gốc, giữa thân. Có cây, hoa còn mọc ở sát mặt đất, có cây ủ nụ vài năm mới nở hoa.

- Đào phai: Giống đào hoa màu nhạt, phơn phớt hồng, gọi là đào phai, cũng có loại cánh kép, có loại cánh đơn, trông mỏng manh và thanh nha.

Đào phai Nhật Tân cánh kép

- Đào ăn quả, đào rừng, đào cổ thụ: Đây là loại đào phai trồng để ăn quả có màu hoa phớt hồng, hoa đơn năm cánh cứng cáp, mang dáng vẻ tự nhiên khỏe khoắn. Loại nào này hiện được nhiều người ưa chuộng, thường mang về từ các vùng Mộc Châu, Sơn La vào ngày giáp Tết.

Cây, hoa, quả đào Mộc Châu

Quả cây đào có 2 loại một là đào hạt rời và 2 là đào hạt dính. Thịt của quả đào có màu trắng có vị ngọt và ít vị chua. Thịt đào có mày vàng thường có vị chua kèm theo ngọt.

- Đào đá, đào mốc: Đào đá là loại đào phai mọc lâu năm trong rừng sâu, núi cao quanh năm mây phủ, nên đào đá có thân xù xì, cành to khỏe, có nhiều thực vật ký sinh sống trên những thân cây tạo nên những hình thù kỳ lạ đẹp mắt, đào có nhiều rêu bám trên thân nên thường được gọi là đào mốc, đào đá thường ít hoa hơn các loại đào ở đồng bằng, hoa to, 5 cánh đơn... Trong những năm gần đây, nhu cầu chưng đào mốc ngày tết đang tăng lên vì thế số lượng đào ở các huyện vùng cao đang hiếm dần.

Đào đá

- Bạch đào: Bạch đào là đào trắng, giống này rất hiếm, trồng khó. Thường hoa đào trắng chỉ có trong các cây đào ghép với đào bích, đào phai. Đào trắng cho hoa to, ít hoa, hoa tới 24 cánh, mang một màu trắng tinh khôi.

Bạch đào

Yêu cầu ngoại cảnh

- Nhiệt độ: Nhiệt độ quyết định đến sự sinh trưởng, phát triển, nở hoa và chất lượng hoa. Đào có thể sinh trưởng và phát triển tốt ở nhiệt độ từ 20 – 30oC. Nhiệt độ thấp là yếu tố quan trọng đối với đào, vì cây cần có nhiệt độ thấp để phân hoá mầm hoa, ra hoa. Tuy vậy, các chồi hoa thường bị chết đi ở khoảng nhiệt độ - 5oC – 10oC hoặc chồi hoa nở chậm hoặc không nở.

- Lượng mưa: Để đào phát triển bình thuờng, hàng ngày cần cung cấp từ 1.250mm - 1.500mm, độ ẩm không khí 80 - 85%, độ ẩm đất 60 -70%.

- Ánh sáng: Ánh sáng cung cấp năng lượng cho phản ứng quang hợp tạo ra chất hữu cơ nuôi cây. Ánh sáng đầy đủ làm tăng bề dày của mô, tăng hàm lượng chất diệp lục thúc đẩy quá trình quang hợp, ngược lại trong điều kiện ánh sáng yếu, cây sinh trưởng kém, cây bị vống, ra hoa chậm, hay bị rụng nụ, rụng hoa, màu sắc nhợt nhạt. Đào là cây ưa sáng, thời gian chiếu sáng từ 6 - 8h/ngày.

- Yêu cầu về đất đai: Cây đào có thể chịu được đất xấu, đất dốc, có độ cao 700 - 900 mm, mọc tốt ở đất đỏ vàng, hơi chua, đất cát, sỏi nhiều, đất tơi xốp nhiều mùn, đất có độ pH 5,5 - 6 là thích hợp nhất.

Giá trị kinh tế, giá trị dinh dưỡng của quả đào

Đào là một trong những cây ăn quả quan trọng nhất, sản lượng toàn thế giới hàng năm đạt tới 7 - 8 triệu tấn. Cách đây hơn 300 năm, Đào đã được trồng ở các tính miền Tây Bắc Trung Quốc, hiện nay Đào được trồng nhiều ở các nước: Trung Quốc, Mỹ, Ý, Pháp, Nhật, Achentina… ở nước ta, Đào được trồng nhiều ở các tỉnh: Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn. Đào cũng được trồng ở vùng núi các tỉnh miền Bắc nhưng hiệu quả kinh tế kém, ở vùng đồng bằng, Đào được trồng chủ yếu để cho hoa là chính.

Quả đào có vị thơm, ngon, giàu chất dinh dưỡng. Trong 100g cùi thịt quả Đào có 0,9g protein, 0,1g lipit, 7g gluxit, 8mg canxi, 20mg phốtpho, 10mg sắt, 2mg caroten, 8,3mg Vitamin B1, 2mg Vitamin B2, 6mg Vitamin C, các axit hữu cơ: xitric, tactric, clorogenic.

Đào rất bổ dưỡng nhưng không nên ăn nhiều vì Đào tính ấm, vị ngọt, chua, ăn nhiều dễ sinh bốc hoả, đầy chướng bụng, sinh mụn nhọt.

Giá trị của cây đào trong y học

Ngoài thịt quả, các bộ phận khác của cây Đào đều là những vị thuốc quý. Nhân hạt Đào (Đào nhân) vị đắng ngọt, tính bình vào 2 kinh tâm và can, có tác dụng phá huyết tan ứ, làm tan đờm, nhuận tràng, điều hoà chức năng cơ quan hô hấp, giảm ho, chữa bế kinh, đau bụng kinh, cao huyết áp, viêm ruột thừa, tụ huyết sưng đau do chấn thương, điều trị chứng tắc nghẽn mạch máu.

+ Rễ Đào: Dùng ngoài da chữa sưng đau, sắc uống chữa viêm gan vàng da.

+ Nhựa thân cây Đào: Chữa kiết lỵ ra máu, đái tháo đường, viêm phế quản.

+ Cành Đào: Chữa sốt rét.

+ Lá Đào: Có amygdalin, axit tanic, cumarin. Thường dùng lá Đào diệt sâu bọ: Ngâm vào nước tù đọng diệt được bọ gậy, cho vào hố xí diệt được giòi, đun lấy nước chữa lở ngứa, ghẻ, viêm âm đạo.

+ Hoa Đào: Có tác dụng hạ khí, tiêu báng nước, lợi tiểu. Dầu hoa Đào làm kem bôi mặt, da mặt sẽ mịn màng...

Rừng hoa đào ở Mộc Châu

Nguồn: Admin tổng hợp Xem thêm chủ đề: Cây đào cảnh, cây đào Villa FLC Sầm Sơn