Cây Mãng Cầu
Có thể bạn quan tâm
KỸ THUẬT TRá»’NG MÃNG CẦU
GS. VÅ© Công Háºu
NGUá»’N Gá»C
Mãng cầu thuá»™c há» Na (Mãng cầu) phát sinh rất sá»›m và được con ngÆ°á»i thuần hóa trÆ°á»›c tiên ở các vùng nhiệt Ä‘á»›i Châu Mỹ.
Từ thế ká»· 16, các cây há» Mãng cầu Ä‘ã được nháºp vào nhiá»u nÆ°á»›c nhiệt Ä‘á»›i và do tính thích nghi rá»™ng được trồng phổ biến ở các vùng nhiệt Ä‘á»›i và á nhiệt Ä‘á»›i. Tuy nhiên do trái phức hợp, thÆ°á»ng to, nhiá»u nÆ°á»›c, khó váºn chuyển, nên hiện nay mãng cầu vẫn thuá»™c loại trái cây chÆ°a khai thác hết tiá»m năng. Ở há»™i nghị trái cây nhiệt Ä‘á»›i há»p ở Băngladet tháng 7/1992, ngoài những trái Ä‘ã trồng phổ biến nhÆ° chuối, dÆ°a, cam, quít, xoài, 5 loại trái cây sau Ä‘ây được chú ý nhất : Mít, Táo gai, Măng cụt, á»”i, Mãng cầu.
Có hàng chục loại mãng cầu có trái ăn được nhÆ°ng trên thế giá»›i chỉ có 2 loại được trồng phổ biến nhất Ä‘ó là mãng cầu dai (Annona squamosa) và mãng cầu xiêm (Annona muricata). Ở Việt Nam cÅ©ng váºy, mãng cầu dai được trồng rá»™ng rãi cả ngoài Bắc và trong Nam, còn mãng cầu xiêm chỉ trồng trong Nam; ở miá»n Bắc chỉ má»›i trồng thí nghiệm. Ngoài 2 loại này, còn 2 loại nữa có trái ăn được, nhÆ°ng mùi vị ít hấp dẫn, chất lượng thấp nhất là bình bát (A. glalora). Ở miá»n Nam bình bát má»c rất nhiá»u ở chá»— thấp, úng, nhiá»…m phèn và miá»n Bắc cÅ©ng có. Trái có vá» nhẵn màu xanh, chuyển sang vàng tối khi chín. Thịt màu trắng vàng, hạt màu nâu vàng. NgÆ°á»i ta ghép cành mãng cầu xiêm lên gốc bình bát vì tiếp hợp tốt để trồng ở đất thấp nhiá»…m phèn vì trồng mãng cầu xiêm, chiết hay Æ°Æ¡ng từ hạt thì không được. Hạt bình bát cÅ©ng chứa má»™t chất diệt sâu nên có thể dùng bá»™t bình bát tán nhá» làm thuốc trừ sâu.
Ở Việt Nam còn má»™t loại mãng cầu nữa gá»i là nê (na) tác giả Ä‘ã gặp nhiá»u lần ở miá»n Bắc những năm 60, trái rất giống bình bát tên khoa há»c là Annona reticulata - tên Pháp là Coeur de boeuf (tim bò). Tuy trái giống bình bát nhÆ°ng khi còn xanh màu Ä‘ã hÆ¡i vàng khi chín màu vàng Ä‘á», vá» trái cÅ©ng nhẵn, nhÆ°ng thịt trái màu vàng hồng. Hai khác biệt quan trá»ng nữa là lá nê dài, má»ng nhÆ° mãng cầu dai, Æ°a đất cao hạn giống mãng cầu dai trong khi bình bát Æ°a đất thấp nhiá»u mùn nặng má»™t chút và chịu úng tốt.
VÀI ÄẶC TÍNH SINH LÝ ÄÁNG CHÚ Ý
1. Khả năng thụ phấn
Tất cả các loại mãng cầu Ä‘á»u có trái phức hợp, hoa cÅ©ng phức hợp, nhiá»u nhị cái, gắn trên má»™t cái trụ. Ở phía dÆ°á»›i nhiá»u nhị Ä‘á»±c có bao phấn. Ngoài cùng là cánh hoa.
Theo các tác giả Cuba phần lá»›n hoa mãng cầu thuá»™c loại “cái chín trÆ°á»›c” (protogyne) ý nói nhụy chín trÆ°á»›c và chỉ có thể thụ phấn trong má»™t thá»i gian ngắn. Khi nhụy cái thụ phấn được thì bao phấn của cùng hoa Ä‘ó chÆ°a nở. Do Ä‘ó không, hay rất ít khả năng phấn có thể thụ cho nhụy của cùng má»™t hoa; hạt phấn mãng cầu lại lá»›n gió không giúp gì cho việc thụ phấn được và phải nhá» tá»›i côn trùng môi giá»›i, mang phấn của má»™t hoa khác tá»›i. Côn trùng môi giá»›i có thể ít hay không có. Do Ä‘ó má»™t số nhụy không được thụ phấn và hoa rụng; nếu 1 phần nhụy được thụ phấn thì trái phức hợp có thể kết, nhÆ°ng bé, ít múi. Những múi thụ phấn được là những múi mẩy, có hạt; múi không thụ phấn được thì lép, không có hạt. Múi lép tÆ°Æ¡ng đối nhiá»u thì trái vặn vẹo, hình thù không bình thÆ°á»ng, phình ra ở chá»— có múi mẩy, thót vào ở chá»— múi lép. Hiện trạng này thÆ°á»ng thấy ở mãng cầu xiêm, nhiá»u nhụy (Ä‘Æ¡n vị hoa) không thụ phấn được ? Ở mãng cầu dai số nhụy nhiá»u, nên múi lép lẫn vào múi mẩy, ít ảnh hưởng đến hình thù nhÆ°ng trái nhá» Ä‘i.
Äể tăng cÆ°á»ng Ä‘áºu trái, và trái to ra ở Cu ba, Ai Cáºp trong sản xuất ngÆ°á»i ta thá»±c hiện thụ phấn bổ khuyết.
DÆ°á»›i Ä‘ây là cách thụ phấn cho hoa mãng cầu dai. Vào vụ hoa nở rá»™, chiá»u hôm trÆ°á»›c khoảng 4 - 5 giá» ra thăm cây mãng cầu và chá»n má»™t số hoa bứt vỠđể lấy phấn. Hoa bứt rồi tất nhiên không còn Ä‘áºu trái được váºy nên chá»n những hoa nhá», ở ngá»n cành, ngá»n cây, và chất lượng phấn vẫn đảm bảo CÅ©ng phải chá»n những hoa sắp nở, cánh Ä‘ã trắng, mở hé. Äặt hoa lấy phấn trên má»™t cái Ä‘Ä©a ở chá»— khô, mát. Sáng hôm sau hoa sẽ nở bung. Cánh hoa, bao phấn rá»i khá»i trụ hoa. Bao phấn nứt và phấn màu kem rÆ¡i ra Ä‘Ä©a. Nhặt sạch cuống hoa kèm theo nhụy cái Ä‘ã héo, cánh hoa, xác bao phấn, rÅ© cho phấn rÆ¡i ra hết. Gom phấn lại Ä‘em thụ phấn bằng má»™t cái bút lông đầu nhá»n và má»m, tốt nhất là má»™t cái bút lông Trung Quốc nếu không có dùng 2, 3 cái lông gà buá»™c chùm lại. Thụ phấn vào 8, 9 giá» sáng, cho những hoa Ä‘ã hé mở. Dùng bàn tay trái đỡ nhẹ hoa cái, cuống hoa lá»t giữa ngón trá» và ngón giữa bàn tay trái và lấy ngón tay cái cÅ©ng của bàn tay trái tách nhẹ cánh hoa ra trong khi tay phải cầm bút lông Ä‘ã tẩm vào phấn xoay nhẹ cho phấn dính vào bó nhụy ở giữa lòng hoa.
Thụ phấn cho hoa mãng cầu xiêm lại còn cần thiết hÆ¡n vì ít hoa, ít phấn, trái dá»… bị vặn vẹo, nhÆ°ng cÅ©ng dá»… hÆ¡n vì hoa to, cánh hoa dá»… tách ra để Ä‘Æ°a phấn vào, và hoa, trái to thì ít công thụ phấn hÆ¡n.
Ở Cuba, má»™t lao Ä‘á»™ng 1 công có thể thụ phấn cho 800 - 1.000 hoa mãng cầu dai trong 1 ngày. Khoảng 3 - 4 ngày thụ phấn 1 lần cho 1 cây và cả mùa hoa cÅ©ng chỉ thụ phấn 8 - 10 lần khi hoa ra nhiá»u nhất.
Những hoa đầu vụ và hoa cuối vụ thÆ°á»ng rụng nhiá»u, và trái dù Ä‘áºu cÅ©ng bé.
2. Ghép và khả năng tiếp hợp
Nhiá»u loại cây trong há» mãng cầu, do huyết thống gần có thể ghép loại ná» lên loại kia. Ở châu Mỹ La tinh có tá»›i 9, 10 loại mãng cầu có thể kết hợp tốt vá»›i nhau thành từng cặp còn ở Việt Nam chỉ có 4 loại : mãng cầu dai, mãng cầu xiêm, bình bát, nê (na). Tài liệu và thá»±c tế sản xuất cho biết :
- Mãng cầu xiêm ghép lên bình bát: tiếp hợp tốt sinh trưởng, kết trái bình thÆ°á»ng và miá»n Nam Ä‘ã sá» dụng rá»™ng rãi kinh nghiệm này.
Mãng cầu dai ghép lên bình bát có thể sống nhÆ°ng sau Ä‘ó tiếp hợp không tốt, cây ghép chết dần.
Mãng cầu dai ghép lên nê (na) (có thể tìm giống ở vùng Cẩm Thủy, Thanh Hóa) - tiếp hợp, sinh trưởng phát dục rất tốt nhÆ°ng chỉ có thể trồng ở đất cao, không úng nÆ°á»›c.
Mãng cầu dai ghép lên mãng cầu xiêm và ngược lại: tiếp hợp không tốt, sinh trưởng phát dục không bình thÆ°á»ng. ChÆ°a ai sá» dụng những cặp ghép này trong sản xuất.
MÃNG CẦU DAI
1. Giá trị kinh tế
Ở Việt Nam và cả trên thế giá»›i, mãng cầu dai là loại mãng cầu được trồng phổ biến nhất. Ở Ấn Äá»™ mãng cầu dai Ä‘ã được nháºp ná»™i từ lâu và được trồng rá»™ng đến mức Ä‘á»™ nó trở thành cây dại và có tác giả Ä‘ã cho là Ấn Äá»™ là nÆ¡i đất tổ của nó. Ngay ở Trung Quốc, Äài Loan mãng cầu dai được Ä‘ánh giá cao và được trồng rá»™ng rãi do Ä‘ó mãng cầu dai hoàn toàn có thể xuất khẩu nếu cải tiến giống, giảm tá»· lệ hạt, vá» ??tổ chức Ä‘óng gói chuyên chở tốt hoặc chế biến thành đồ há»™p, thức uống.
Nghá» trồng mãng cầu dai dá»… phát triển vì những lý do sau :
a. HÆ°Æ¡ng vị được nhiá»u ngÆ°á»i Æ°a thích vì Ä‘á»™ ngá»t cao, hÆ¡i có vị chua nên không lạt, lại có hÆ°Æ¡ng thÆ¡m của hoa hồng.
b. Giàu sinh tố, giàu chất khoáng. (Xem bảng kê sau Ä‘ây).
Bảng 1. Chất lượng của mãng cầu so vá»›i hai loại trái phổ biến
Mãng cầu dai Mãng cầu xiêm Xoài Chuối sứ
Giá trị Calo 78 59 62 100
Äá»™ ẩm % 77,5 83,2 82,6 71,6
Äạm protein (gam) 1,4 1,0 0,6 1,2
Chất béo (gam) 0,2 0,2 0,3 0,3
Gluxit (cả xenlulô gam) 20,0 15,1 15,9 26,1
Xenlulô (gam) 1,6 0,6 0,5 0,6
Tro (gam) 0,9 0,5 0,6 0,8
Canxi (miligam) 30,0 14,0 10,0 12,0
Lân : P (miligam) 36,0 21,0 15,0 32,0
Sắt : Fe (miligam) 0,6 0,5 0,3 0,8
Natri : Na (miligam) 5,0 8,0 3,0 4,0
Kali : K (miligam) 299,0 293,0 214,0 401,0
Caroten (Vitamin A) (microgam) 5 vết 1.880,0 225,0
Thiamin (B1) (miligam) 0,11 0,08 0,06 0,03
Riboflavin (B2) (miligam) 0,10 0,10 0,05 0,04
Niaxin (P) (miligam) 0,8 1,3 0,6 0,6
Axit ascorbic (C) (miligam) 36,0 24,0 36,0 14,0
FAO 1976
Trong bảng là hàm lượng chất dinh dưỡng chứa Ä‘á»±ng trong 100 gam phần ăn được, không tính vá» hạt, lõi v.v...
Xem bảng thấy rõ so vá»›i xoài, chuối và nhiá»u loại trái cây khác, mãng cầu dai nhiá»u Ä‘Æ°á»ng, canxi, lân, rất giàu các loại vitamin trừ vitamin A.
NhÆ° váºy, cả vá» mặt hÆ°Æ¡ng vị cả vá» giá trị dinh dưỡng, mãng cầu dai xứng Ä‘áng được xếp vào loại trái cây nhiệt Ä‘á»›i có giá trị. ChÆ°a xuất khẩu được nhiá»u chủ yếu vì không chịu váºn chuyển, khó bảo quản.
Má»™t Æ°u Ä‘iểm lá»›n nữa của mãng cầu dai là tính thích ứng lá»›n; chỉ lấy má»™t thí dụ : trên đất cát ven biển miá»n Nam Trung Bá»™ đất xấu đến Ä‘á»™ cá» má»c cÅ©ng khó nhÆ°ng ngÆ°á»i ta vẫn trồng được mãng cầu dai, do nó chịu được mùa khô khắc nghiệt, không cần tÆ°á»›i. Má»™t trái lá»›n nặng khoảng 150 - 250 g, có 65 - 70% cÆ¡m vừa má»™t ngÆ°á»i ăn, do Ä‘ó dá»… bán.
2. Äặc tính
Muốn sản lượng và chất lượng cao, cần chú ý thá»a mãn những yêu cầu sau Ä‘ây :
Mãng cầu dai Æ°a đất thoáng, không nên trồng ở đất thấp úng. Tuy chịu được đất cát xấu nhÆ°ng chỉ phát huy được Æ°u Ä‘iểm nếu đất nhiá»u màu và không bón phân thì chóng già cá»—i, nhiá»u hạt, ít thịt (cÆ¡m). Lão nông miá»n Bắc nói: Nhãn cành la, na cành bổng. Ý nói chỉ những cành khá»e nhiá»u nhá»±a, mãng cầu má»›i ngon. Na tÆ¡ thì ngon, cam tÆ¡ không ngon, ý cÅ©ng nói : chỉ khi trẻ được chăm bón nhiá»u mãng cầu dai má»›i ngon. Bá» trá»… không chăm sóc, cây chóng suy nhược.
Mãng cầu dai chống úng kém nhÆ°ng chống hạn tốt.
Ở đất cát ven biển hay ở đất cao hạn gặp mùa khô, rụng hết lá, khi mùa mÆ°a trở lại vào tháng 4 - 5 lại ra lá, ra hoa. Những lứa đầu hoa Ä‘á»u rụng nhiá»u, sau Ä‘ó khi bá»™ lá Ä‘ã khá»e, quang hợp đủ thì trái Ä‘áºu. Những lứa hoa cuối, vào tháng 7 ??8 cÅ©ng rụng nhiá»u; trái kết được cÅ©ng nhá» vì váºy mãng cầu dai thuá»™c loại trái có mùa không nhÆ° chuối, dứa, Ä‘u đủ, và cả mãng cầu xiêm nữa (ở miá»n Nam là loại trái quanh năm).
CÅ©ng do nhịp Ä‘á»™ sinh trưởng nhÆ° váºy, trồng mãng cầu dai không cần tÆ°á»›i. Tuy váºy, nếu có tÆ°á»›i, chăm bón thì mùa ra trái kéo dài hÆ¡n.
Mãng cầu dai tÆ°Æ¡ng đối chịu rét. Mùa Ä‘ông ngừng sinh trưởng, rụng hết lá mùa xuân ấm áp lại ra đợt lá má»›i, nhá» Ä‘ó mãng cầu dai không những trồng được ở miá»n Bắc mà còn ở Nam Trung Quốc, Äài Loan, Bắc Ấn Äá»™...
3. Giống
a. NgÆ°á»i ta phân biệt hai loại mãng cầu: dai và bở. Phân biệt ở chá»— mãng cầu dai thì các múi dính chặt vào nhau cả khi chín, dá»… váºn chuyển vì dù có bị Ä‘á»™ng chạm mạnh trái không bị vỡ ra - vá» cÅ©ng má»ng, có thể bóc ra từng mảng nhÆ° vá» quít. Mãng cầu bở, trái lại, khi chín múi ná» rá»i múi kia, Ä‘á»™ng chạm hÆ¡i mạnh là trái vỡ ra. Tháºm chí ngay khi còn ở trên cây, trái chÆ°a chín hẳn có thể Ä‘ã nứt. Äá»™ ngá»t của mãng cầu dai cÅ©ng cao hÆ¡n. Thá»±c ra do chỉ nhân bằng hạt nhiá»u thế hệ, lai lẫn nhiá»u nên có nhiá»u loại có đặc tính trung gian giữa dai và bở.
Theo tài liệu ở Cuba có 2 giống mãng cầu dai tuy trái nhá» nhÆ°ng không có hạt. Những giống này chÆ°a được nháºp vào Việt Nam.
Công tác chá»n giống chÆ°a làm được không chỉ ở Việt Nam, mà còn ở nhiá»u nÆ°á»›c khác vì mãng cầu dai cÅ©ng nhÆ° mãng cầu xiêm còn là má»™t cây ăn trái chÆ°a được khai thác Ä‘úng mức.
b. Ở Việt Nam và còn ở nhiá»u nÆ°á»›c nhiệt Ä‘á»›i khác, mãng cầu dai vẫn còn được nhân bằng hạt vì những lý do sau :
Dùng hạt kinh tế : 1 trái có tá»›i 50, 60 hạt, hạt nhá» (1 kg có tá»›i 3.000 hạt) có vá» cứng bao quanh, nên bảo quản được 2 - 3 năm. Hạt tuy lâu nẩy mầm má»™t chút nhÆ°ng sóc vá»›i cát cho sứt vá», hoặc xá» lý axit sunfuric, ngâm nÆ°á»›c nóng 55 - 600C trong 15 - 20 phút có thể má»c sau 2 tuần lá»….
Trồng từ hạt cÅ©ng chóng ra trái 2 - 3 năm là có thể ra trái và ghép không ra trái sá»›m hÆ¡n là bao, cây lại yếu.
ChÆ°a có dòng vô tính, chÆ°a có giống tốt được chính thức giá»›i thiệu.
Tất nhiên dù trồng bằng hạt có thể gieo thẳng vào chá»— cố định cÅ©ng phải chá»n cây, chá»n trái, chá»n hạt mẩy v.v...
TÆ°Æ¡ng lai, mãng cầu dai rồi cÅ©ng nhân bằng phÆ°Æ¡ng pháp vô tính.
TrÆ°á»›c hết phải chá»n những cây mẹ có những đặc tính Æ°u việt nhÆ° : trái to ít hạt, hạt nhá», Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng cao, dá»… váºn chuyển (múi dính thành má»™t khối)...
Trong các biện pháp nhân giống vô tính Ä‘ã nghiên cứu, ghép là phÆ°Æ¡ng pháp Æ°u việt nhất. NhÆ° Ä‘ã nói ở trên mãng cầu dai chỉ có thể ghép tốt trên 2 gốc ghép là mãng cầu dai và nê (có ngÆ°á»i gá»i là bình bát vì trái giống bình bát) nhÆ°ng hạt nê khó kiếm, váºy tốt nhất là dùng gốc ghép mãng cầu dai. Có thể ghép áp, có thể ghép cành hay ghép mắt. Gốc ghép phải 1 - 2 tuổi. Cành ghép là cành Ä‘ã hóa gá»— Ä‘Æ°á»ng kính 1 cm trở lên lấy ở Ä‘oạn cành lá Ä‘ã rụng hết. Cắt dài 12 cm, có thể ghép nêm vào cành gốc ghép, cÅ©ng có thể cắt ngá»n gốc ghép rồi cắt vạt gốc ghép và cành ghép sao cho áp vào nhau vừa vặn. Vết cắt dài khoảng 5 - 6 cm.
4. Trồng và chăm sóc
Mãng cầu dai chủ yếu gieo hạt trong bầu hoặc gieo thẳng vào chá»— cố định, do Ä‘ó ít khi phải Ä‘ánh bầu, Ä‘i trồng.
Nếu Æ°Æ¡ng cây giống bằng cách gieo hạt ở trong bầu nên đợi tá»›i khi cây khoảng 1 năm tuổi cao khoảng 40 - 50 cm Ä‘em trồng thì dá»… sống hÆ¡n.
Ở đất cát ven biển đất xấu, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng trồng quá dày và thÆ°á»ng không bón phân do Ä‘ó trái bé, hạt nhiá»u. Nên trồng vá»›i khoảng cách 4 m ở đất xấu, 5 m ở đất tốt kết hợp chăm bón để trái to, cÆ¡m nhiá»u. Thá»i vụ trồng : đầu mùa xuân và có thể kéo dài đến tháng 8, 9.
Nhất thiết phải tÆ°á»›i đẫm nÆ°á»›c khi vừa trồng, dù là cây Æ°Æ¡ng trong bầu, hay cây Ä‘ánh Ä‘i trồng cho đến khi cây xanh trở lại, phải tÆ°á»›i nếu nắng hạn. Sau này khi cây Ä‘ã ra trái, tÆ°á»›i bổ sung khi gặp trá»i hạn cÅ©ng có lợi.
Nên bón 20 - 30 kg phân chuồng khi trồng cho má»—i cây. Sau Ä‘ó khi cây lá»›n bón phân cho 1 cây nhÆ° sau :
Phân chuồng hai năm đầu bón 20 kg/năm, sau Ä‘ó từ năm thứ ba trở Ä‘i 30 kg/năm. Phân chuồng nên bón làm má»™t lần hoặc hai lần trÆ°á»›c mùa mÆ°a và sau khi thu trái.
Phân khoáng (bón thêm vá»›i phân chuồng) năm đầu bón phân NPK 16, 16, 8 : 0,5 kg cho má»—i cây. Từ năm thứ hai trở Ä‘i cứ thêm 1 năm tuổi bón thêm 0,5 kg. Ví dụ năm thứ hai bón 1 kg 1 cây, năm thứ ba 1,5 kg và đến năm 9, 10 thì thôi không tăng nữa. Äể trái thêm ngá»t, có thể bón thêm phân Kali từ năm thứ ba trở Ä‘i, 0,5 kg cho má»—i cây, và sau Ä‘ó tăng lên chút ít má»—i năm.
4. Sâu bệnh
Mãng cầu dai ít sâu bệnh. Tuy váºy cần chú ý phòng trị rệp sáp, rất phổ biến ở các vÆ°á»n ít chăm sóc. Khi mãng cầu chÆ°a có trái rệp bám ở dÆ°á»›i mặt lá, dá»… nháºn ra ở màu trắng sáp và các tua trắng quanh mình, sinh sôi ở Ä‘ó. Khi có trái thì bám vào trái hút nhá»±a, từ khi trái còn non đến táºn khi chín, thÆ°á»ng ở kẽ giáp ranh giữa hai múi vì chá»— này vá» má»ng, không những làm mất mỹ quan, khó bán được, mà còn làm giảm chất lượng do vị nhạt.
Trị bằng thuốc : Bi 58ND, Applaud, Mipcin v.v... Xịt vào cuối vụ, khi không còn trái. Khi có trái, xịt cả vào trái, vào lá. Khi trái sắp chín, không xịt nữa, tránh gây Ä‘á»™c cho ngÆ°á»i tiêu thụ.
Thu hoạch : Dấu hiệu mãng cầu chín là màu trắng xuất hiện ở các kẽ ranh giá»›i giữa 2 mắt, và các kẽ này đầy lên, đỉnh múi thấp xuống (mãng cầu mở mắt). Ở má»™t số giống xuất hiện những kẽ nứt và ở các giống “mãng cầu bở” kẽ nứt toác.
Nên lót lá tÆ°Æ¡i, lá chuối khô để trái khá»i sát vào nhau, vá» nát thâm lại, mã xấu Ä‘i, khó bán.
Hái xong nên váºn chuyển ngay đến nÆ¡i tiêu thụ vì khi chín rồi, dù là mãng cầu dai, vẫn dá»… nát.
MÃNG CẦU XIÊM
1. Giá trị kinh tế: Trái mãng cầu xiêm lá»›n hÆ¡n mãng cầu dai, nặng trung bình 1 - 2 kg có khi lá»›n hÆ¡n nữa, trái cÅ©ng phức hợp, nhÆ°ng vá» ngoài cÅ©ng nhẵn chỉ phân biệt được múi này vá»›i múi kia nhá» má»—i múi có 1 cái gai cong, má»m, vì váºy có tên là mãng cầu gai. Nguồn gốc Mỹ La-tinh cÅ©ng nhÆ° mãng cầu dai, nhÆ°ng diện tích trồng hẹp hÆ¡n nhiá»u. Ngoài các nÆ°á»›c nhiệt Ä‘á»›i, ở Äài Loan, Nam Trung Quốc Ä‘á»u có trồng lẻ tẻ. Ngay ở Nam Việt Nam cÅ©ng không trồng táºp trung nhiá»u.
Ưu Ä‘iểm là tuy không nhiá»u calo, nhiá»u Ä‘Æ°á»ng, nhÆ°ng là thá»±c phẩm quí nhá» giàu chất khoáng : lân, canxi, rất nhiá»u vitamin B1, B2, P, C. HÆ¡n nữa lại có vị chua, có mùi thÆ¡m hấp dẫn rất hợp vá»›i khẩu vị ngÆ°á»i các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây, đặc biệt khi ép nÆ°á»›c dùng làm đồ uống.
ChÆ°a trồng nhiá»u, bán không nhanh bằng mãng cầu dai ở các chợ vì các lý do sau :
Lượng Ä‘Æ°á»ng thấp, hÆ¡i chua không hợp khẩu vị nhiá»u ngÆ°á»i Á Äông.
Trái to nhiá»u nÆ°á»›c váºn chuyển còn khó khăn hÆ¡n mãng cầu dai.
Trồng quảng canh sản lượng thấp kết trái ít, chủ yếu do đặc tính sinh lý của cây trái không Ä‘áºu nếu thiếu côn trùng môi giá»›i và thụ phấn kém thì trái nhá» hoặc rụng.
Ở thành phố Hồ Chí Minh nhiá»u đất thấp, nhiá»…m phèn, chỉ có cây bình bát là má»c dá»… dàng và mãng cầu xiêm lại dá»… tiếp hợp vá»›i bình bát, giúp ích lá»›n cho việc khai thác đất thấp, nhiá»…m phèn. Nếu thụ phấn nhân tạo, dá»… hÆ¡n vá»›i mãng cầu dai, mặc khác nếu có 1 nhà máy ép nÆ°á»›c là đồ uống, xuất khẩu hay sá» dụng trong nÆ°á»›c trồng mãng cầu xiêm rất có triển vá»ng.
2. Giống
CÅ©ng nhÆ° mãng cầu dai, ở trong nÆ°á»›c công tác chá»n giống mãng cầu xiêm chÆ°a làm được nhiá»u. ChÆ°a nói đến dòng vô tính ngay đến vùng chuyên canh cÅ©ng chÆ°a có. Phải bắt đầu bằng việc chá»n những cây mẹ, có những đặc tính nhÆ° : Ä‘áºu trái nhiá»u, hình thù Ä‘á»u đặn (có khả năng thụ phấn tốt) ít xÆ¡, tá»· lệ cÆ¡m (phần ăn được) cao, mùi thÆ¡m hấp dẫn rồi nhân vô tính, so sánh để tạo ra những dòng vô tính.
Nhân giống bằng hạt cÅ©ng được nhÆ°ng ít ngÆ°á»i áp dụng. Trong sản xuất hiện nay ví dụ nhÆ° Cái MÆ¡n, ngÆ°á»i ta Ä‘ã sản xuất hàng loạt mãng cầu xiêm ghép lên bình bát. Hạt bình bát lấy từ cây dại má»c nhiá»u ở bá» lạch. Gieo vào bầu, bắt đầu từ tháng thứ 6 trở Ä‘i. Khi cây cao 50 - 60 cm thân cây bằng cây bút chì là có thể ghép. Mắt nhá», lấy từ cành mãng cầu xiêm Ä‘ã hóa gá»— ở chá»— Ä‘ã rụng lá có thể lấy mắt chỉ bằng hai lát dao. CÅ©ng có thể gieo hạt bình bát lên luống Æ°Æ¡ng, sau khi ghép sống má»›i bứng lên, bá»c mo cau thành bầu. Do đất phù sa nặng, bầu chắc cho nên số cây chết khi Ä‘ánh Ä‘i trồng rất ít. Ở Cuba, Ấn Äá»™ v.v... ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng ghép cành. Gốc ghép má»™t năm tuổi trở lên, cắt cụt ngá»n sau Ä‘ó cắt má»™t vết xiên từ dÆ°á»›i lên dài khoảng 4 cm. Cành ghép là những cành mãng cầu xiêm Ä‘ã hóa gá»— Ä‘Æ°á»ng kính vừa bằng gốc ghép và khúc cành dùng để ghép không có lá. Cắt má»™t lát xiên từ trên xuống chân cành ghép, vừa khá»›p vá»›i vết cắt trên gốc ghép rồi buá»™c áp khít vào gốc ghép.
3. Kỹ thuáºt trồng
Nếu trồng từ hạt, phải chá»n đất thoát nÆ°á»›c, không phèn mặn và phải đủ ẩm vì mãng cầu xiêm không chịu hạn nhÆ° mãng cầu dai và cÅ©ng không chịu phèn, mặn úng nhÆ° bình bát.
Ở thành phố, trồng mãng cầu xiêm ghép lên bình bát là tốt nhất vì ở những huyện nhÆ° Bình Chánh, Thủ Äức, những đất thấp, nhiá»…m phèn, dá»… bị ngáºp rất nhiá»u và không trồng được cây gì khác. Không cần Ä‘ánh liếp cao và khoảng cách giữa cây 4 - 5 m là vừa.
Bón phân chuồng 20 - 30 kg/gốc, khi trồng 2 năm đầu bón thêm 30 kg/gốc, làm 1 lần. Năm thứ 3, 4, khi cây bắt đầu ra trái, bón tăng lên 30 - 40 kg, vào cuối hoặc đầu vụ mÆ°a - và năm nào cÅ©ng tiếp tục nhÆ° váºy.
Bón phân khoáng cÅ©ng nhÆ° bón cho mãng cầu dai, tức là 1 - 2 năm đầu bón 0,5 kg/gốc phân NPK 16, 16, 8, bổ sung thêm phân Kali. Những năm sau tăng dần thêm 1 tuổi thì thêm 0,5 kg, ví dụ năm thứ 3 là 0,5 kg + 0,5 kg + 0,5 kg tức 1,5 kg phân NPK, bổ sung thêm phân Kali.
Mùa khô ở thành phố hạn ác liệt nên tủ gốc bằng má»™t lá»›p rÆ¡m, cá», dày 20 cm và Ä‘Æ°á»ng kính 1 mét trở lên để chống cá» dại và cÅ©ng để chống phèn, muối theo các ống vi quản bốc lên mặt đất.
4. Sâu bệnh
Sâu gây hại phổ biến nhất vẫn là rệp sáp và các loại rầy miệng chích hút khác làm giảm chất lượng, sản lượng.
CÅ©ng nhÆ° ở mãng cầu dai, trị bằng nhiá»u loại thuốc nhÆ° Bi 58ND, Applaud, Mipcin v.v...
Rệp và rầy ngoài việc chích hút nhá»±a làm hại trái, còn mở cá»a ngõ cho má»™t số bệnh xâm nháºp, nhất là bệnh thán thÆ° gây những vết hoại Ä‘en.
Cách Ä‘á» phòng : trồng thÆ°a, giữ vệ sinh trong vÆ°á»n không để cành lá bị bệnh, vÆ°Æ¡ng vãi kể cả các loại trái cây khác cÅ©ng bị thán thÆ° phá hoại nhÆ° ổi, táo gai, xoài v.v... Xịt thuốc Benlat C, Kasuran BTN, Aliette 80 BTN
“Làm trái” NA
(Mãng cầu dai )
Äặc Ä‘iểm của Na là sau khi rụng lá, cành sẽ nảy chồi lá má»›i, trên Ä‘ó có mang theo hoa. Từ Ä‘ó ta có cách xá» lý ra hoa rải vụ nhÆ° sau:
1. Sau thu hoạch:
- Bón 5 kg phân hữu cÆ¡ + 1-2 kg NPK 16.16.8 + 0,4 kg vôi / cây.Cuốc xá»›i đất để vùi lấp phân khi bón.
- Muốn Na ra hoa rải vụ thì áp dụng kỹ thuáºt tuốt lá: pha 800 g Urê / 8 lít phun Æ°á»›t đẫm cây làm rụng lá già, số lá còn lại thì tuốt bá» luôn.
- Sau khi lá rụng, cắt bá» toàn bá»™ những cành nhá» má»c trong tán. Chừa lại những cành to bằng ngón tay út trở lên và trên những cành ấy, cắt bá» tất cả ngá»n. Vết cắt ở nÆ¡i tiếp giáp giữa Ä‘oạn cành bánh tẻ và cành non. Sau khi cắt, ta có 1 bá»™ cành trụi lá toàn cành hữu hiệu, sẵn sàng ra cành má»›i và hoa. Äồng thá»i, tÆ°á»›i nÆ°á»›c đẫm lại cho Na.
2. Xá» lý ra hoa:
- Sau cắt 10 ngày, ở má»—i cành má»c ra 1 chùm chồi, nên tỉa bá»›t chừa lại khoảng 4 – 6 chồi khoẻ nhất / cành.
- Pha 35 ml RA HOA C.A.T + 15 g F.Bo / 8 lít phun sÆ°Æ¡ng Ä‘á»u các cành má»›i này 2 lần ( 5 ngày / lần ) để kích ra hoa.
=> 20 – 30 ngày sau khi cắt tỉa, trên đỉnh và nách lá của những tược vừa má»›i ra sẽ xuất hiện hoa.
- Bón phân: 1 kg NPK 16.16.8 / cây khi nhú lá má»›i.
3. Làm 2 đợt trái trong 1 vụ ( kinh nghiệm ở Tây ninh ):
Từ ngày tuốt lá đến khi thu hoạch là 4 tháng 10 ngày. Khi Na cho trái non, tuyển trái tốt, tròn Ä‘á»u chừa lại, tỉa bá» trái xấu, méo. Cây Na nuôi ít trái, chất lượng trái tốt giá bán cao hÆ¡n. Sau khi Na Ä‘áºu trái đến 3 tháng cho cắt nhánh già trong thân cây mẹ, tỉa sạch nhánh con ngoài cành. Äồng thá»i phun định kỳ F.Bo để nuôi trái và cho hoa.
NhÆ° váºy khi thu hoạch xong đợt 1, nhánh cắt trong thân mẹ và cành ngoài Ä‘ã Ä‘âm chồi, trổ bông cho trái đợt 2 trÆ°á»›c vụ thuáºn 1 tháng. VÆ°á»n Na sẽ bán được giá cao.
4. Nuôi trái:
- Khi trái to bằng há»™t sen bón 1 kg NPK 16.16.8 + 1 kg vôi cho 1 cây.
- Khi trái to bằng trứng cút, phun định kỳ DƯỠNG TRÁI ( 35 ml / 8 lít ) + F.Bo (15 g / 8 lít) 10 ngày / lần giúp trái to, múi lá»›n, cÆ¡m dày, ngon ngá»t.
- TrÆ°á»›c thu hoạch 15 ngày pha 15 ml NUTRIMIX / 8 lít phun 1 lần giúp trái bóng đẹp và bảo quản tốt.
5. Tỉa & bao trái dành cho xuất khẩu:
Mục Ä‘ích là làm cho trái to, sáng đẹp Ä‘á»u, không bị tỳ vết đạt tiêu chuẩn xuất khẩu
và còn hạn chế sâu bệnh, rệp phá trái nên bán được giá cao. Cách làm: Khi trái to bằng
trứng cút, tỉa bá» trái nhá», cành lá vÆ°á»›ng trái xong phun thuốc để diệt trứng, sâu hay
nấm có sẵn trên trái. Sau Ä‘ó 1 ngày dùng túi bao loại 16 x 20 cm bao trái lại, nhá»› xiết
chặt miệng bao.
Số lần xem trang: :4754Nhập ngày: 28-01-2010Điều chỉnh lần cuối: 28-01-2010
Từ khóa » Cây Mãng Cầu Là Gì
-
Cây Mãng Cầu Xiêm (Graviola) Có Thể Giúp điều Trị Ung Thư Không?
-
Mãng Cầu Xiêm – Wikipedia Tiếng Việt
-
Mãng Cầu Xiêm Có Những Công Dụng Gì? Tốt Không? Cách Dùng
-
Trà Mãng Cầu Là Gì? Những Công Dụng Nổi Bật Của Trà Mãng Cầu
-
Mãng Cầu Ta: 8 Lợi ích Cho Sức Khỏe Toàn Diện - Hello Bacsi
-
5 Tác Dụng Của Mãng Cầu Xiêm: Tốt Nhưng Phải Dùng Cẩn Trọng
-
Sự Thật Về Lá Mãng Cầu Xiêm Trị Ung Thư - Dược Liệu Thái Sơn
-
10 Công Dụng Của Mãng Cầu Xiêm Cho Sức Khỏe
-
Lợi ích Hơn Cả Tuyệt Vời Của Mãng Cầu Xiêm đối Với Sức Khoẻ
-
Tìm Hiểu Chi Tiết Về Quả Mãng Cầu Miền Bắc Và Tác Dụng đối Với Sức ...
-
Mãng Cầu Xiêm: Cực Tốt Và Cực độc, Biết Mà Tránh Kẻo ân Hận Mấy ...
-
Công Dụng Của Quả Mãng Cầu Xiêm - Cục An Toàn Thực Phẩm
-
Mãng Cầu Ta: 7 Lợi ích Sức Khỏe Tuyệt Vời đối Với Cơ Thể - Báo Lao động