Cây Nổ: Nguồn Gốc, Đặc Điểm, Tác Dụng, Cách Sử ...

Cây nổ cùng với cây quýt gai, cây muối và cây mực nổi tiếng  bốn vị thuốc trị thận hư trong y học cổ truyền. Loại cây này mọc hoang và phát triển rất mạnh nên khá dễ tìm. Hãy cùng Zicxa Việt Nam tìm hiểu rõ hơn về loài thảo dược dân dã này nhé!

Giới thiệu về cây nổ

Cây nổ là cây gì?

Cây nổ hay còn gọi là sâm tanh tách do quả của cây khi già quả nổ bung hạt kêu tanh tách, trẻ con nông thôn rất thích chơi quả này do nó phát ra tiếng nổ tanh tách rất thú vị. Ngoài ra nó còn có các tên gọi khác như: cây sâm đất, cây tanh tách, cây trái nổ, tam tiêu thảo, tiêu khát thảo…

Cây nổ cùng với cây quýt gai, cây muối và cây mực nổi tiếng  bốn vị thuốc trị thận hư trong y học cổ truyền

Tên khoa học:  Ruellia tuberosa L,

Họ: thuộc họ Ô rô.

Cây nổ thuộc thân thảo, có chiều cao khoảng 50cm, thân cây nhiều lông. Mặt trên của lá có lông, bìa lá có lông cứng. Hoa thường mọc ở nách lá, có 5 cánh hoa lớn, màu xanh tím.

Quả nổ hình tròn dài hình bầu dục giống quả đậu, màu nâu đen khi chín và nổ mạnh khi thấm nước. Khi già, quả tự nổ bung bắn ra các hạt màu đen đen. Rễ cây có màu nâu vàng, phình ra thành củ. Ra hoa vào tháng 6 – 7 và kết quả vào khoảng tháng 8 – 10.

Cây nổ phân bố ở đâu?

Cây nổ có nguồn  gốc từ Trung Mỹ và được du nhập vào nước ta năm 1909. Cây nổ mọc khắp các vùng nhiệt đới trên thế giới, chúng sinh trưởng và phát triển khá mạnh. Ở nước ta cây nổ mọc hoang khắp các tỉnh từ cả nước nhưng nhiều nhất là ở các tỉnh miền Nam.

Thu hái và chế biến cây nổ

Bộ phận dùng: Người ta thường dùng toàn bộ cây gồm: Thân, lá và rễ để làm thuốc.

Thu hái: Cây nổ có thể thu hoạch quanh năm. Người ta nhổ cả cây mang về, sau đó rửa sạch và phơi khô. 

Chế biến: Cây nổ có thể dùng tươi hoặc khô đều được. Cây tươi sau khi làm sạch có thể sắc nước uống hoặc cắt nhỏ phơi khô rồi bản quản dùng dần.

Một số bài thuốc có thể sao vàng rồi kết hợp với các loại dược liệu khác để chữa bệnh.

Cây nổ có thể dùng tươi hoặc khô đều được

Thành phần hóa học có trong cây nổ

Theo nghiên cứu khoa học, thành phần hóa học của cây nổ gồm các chất tương tự kháng sinh như: glicin, leucine, valin, tirosin. Ngoài ra, trong củ của cây còn chứa campesterol, sitostrerol,  stigmasterol, lupeol, ,hentriacontan hỗ trợ điều trị chứng phù thũng.

Tác dụng của cây nổ đối với sức khỏe và trong chữa bệnh

Tác dụng của cây nổ theo Đông y

Theo Đông y, cây nổ có vị đắng, hơi cay, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu,…

Trong y học cổ truyền hạt nổ được dùng để trị vết rạn, nứt nẻ da và mụn nhọt. Rễ trị viêm loét dạ dày, tá tràng, sỏi thận, sỏi bàng quang… và hỗ trợ điều trị tiểu đường, đau nhức răng, cảm mạo, huyết áp cao.

Ngoài ra cây nổ còn dùng để  điều hòa kinh nguyệt cho phụ nữ, chứng đái dầm ở trẻ nhỏ, điều trị ra mồ hôi trộm, ho khan, hen suyễn.

Tác dụng của cây nổ theo y học hiện đại

Theo y học hiện đại, cây nổ có các công dụng sau:

Cây nổ điều trị các bệnh về thận như suy thận

Cây nổ điều trị các bệnh về thận như suy thận

Đây là một trong những công dụng quan trọng nhất của cây nổ. Nó nổi tiếng cùng với cây quýt gai, cây muối, cây mực, là 1 trong 4 vị thuốc chữa suy thận hay hiệu quả nhất trong dân gian, được nhiều người áp dụng và đã chữa khỏi.

Cách làm: Dùng cây nổ, cây gai tầm xoọng, cây muối, cây phèn đen mỗi vị 20g. Tất cả vị thuốc trên đều khô rồi sắc với 1,5 lít nước còn ba chén chia ra uống trong ngày nhiều lần. Uống liên tục khoảng 1 tháng là thận khỏe lên.

Cây nổ trị sỏi thận, sỏi bàng quang

Rễ cây nổ có tác dụng làm tan sỏi thận và bàng quang. Điều này đã được kiểm chứng bởi nhiều bệnh nhân sỏi thận đã khỏi nhờ uống nước sắc từ rễ cây này.

Cách làm:  Lấy cây nổ 20g, kim tiền thảo 20g, rễ cỏ tranh 15g, dứa dại 15g. Đem tất cả các vị trên sắc với 1,5 lít nước, cho đến khi còn 1 lít chia uống nhiều lần trong ngày. Uống càng nhiều càng tốt. Tùy từng trạng bệnh, sỏi sẽ tan dần.

Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng thêm sâm đất với cây quýt gai, mã đề cũng có tác dụng chữa trị sỏi thận.

Cây nổ hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường

Rễ và lá cây nổ có tác dụng ức chế a-amylase giúp kiểm soát lượng đường huyết trong cơ thể, làm ổn định đường huyết, ngăn ngừa biến chứng xảy ra.

Người bị bệnh tiểu đường có thể sử dụng các bài thuốc sau đây:

Cách 1: Lấy cả cây nổ tươi sắc nước chia uống mỗi ngày như trà. Sau 2-3 tháng sẽ thấy đường huyết giảm xuống và phòng tránh các tai biến không mong muốn.

Cây nổ hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường

Cách 2: Nếu không uống cây nổ tươi bạn có thể lấy cây nổ khô bảo quản nơi thoáng mát dùng dần. Mỗi lần lấy 10-15gram sắc với 1 lít nước uống 2 lần/ ngày. Làm liên tục đường huyết sẽ ổn định.

Cây nổ giúp lợi tiểu

Cây nổ cấp nước và natri cho thận, kích thích và đẩy nhanh quá trình bài tiết nên rất có lợi cho người bị bí tiểu, tiểu rắt, tiểu đau buốt,…

Ngoài ra uống nước sắc cây nổ còn giúp người bệnh đi tiểu thường xuyên hơn, ngăn ngừa tình trạng vôi đọng lại thành sỏi thận.

Cây nổ có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn

Trong dịch chiết từ cây nổ có tính kháng viêm, kháng khuẩn mạnh nên có tác dụng chữa bệnh viêm nhiễm đường tiết niệu, viêm lợi, viêm loét dạ dày và một số bệnh thường gặp về dạ dày.

Chỉ cần lấy cây nổ khô sắc nước để uống, các bệnh viêm nhiễm này sẽ mau khỏi.

Cây nổ giúp hạ sốt, chữa cảm lạnh

Nhiều nghiên cứu cho thấy, uống nước sắc cây nổ giúp hạ sốt nhanh chóng.

Cách làm: Lấy rễ cây nổ sắc cùng 3 bát nước khi còn 1 bát uống để uống giúp trị ho, cảm sốt rất tốt. Mỗi ngày uống 2 lần.

Nếu bị sốt nóng kèm khát nước có thể dùng rễ cây nổ 6g sắc với 200ml nước đến khi còn 50ml uống trong ngày. Uống khi còn nóng.

 

Cây nổ giúp hạ sốt, chữa cảm lạnh

Cây nổ có tác dụng bồi bổ cơ thể

Uống thuốc sắc từ cây thường xuyên bổ giúp nâng cao sức đề kháng, cơ thể khỏe mạnh, ít mắc bệnh vặt. Chính vì vậy mà cây nổ còn có tên gọi là cây sâm đất.

Bên cạnh đó, cây nổ còn có tác dụng điều trị các bệnh liên quan đến xương khớp, viêm khớp, giảm viêm sưng, giảm đau xương khớp.

Cách sử dụng cây nổ ngâm rượu để chữa bệnh

Người ta thường sử dụng rễ cây nổ để ngâm rượu chữa bệnh. Có thể ngâm tươi hay ngâm khô đều được.

Cách 1: Ngâm tươi

Nguyên liệu: Rượu trắng ngon và rễ cây nổ tươi với tỉ lệ 1kg rễ củ nổ thì 8 lít rượu.

Cách làm:

–  Lấy củ rễ cây nổ tươi rửa sạch đất, để ráo nước

– Cho rễ cây nổ vào bình thủy tinh rồi đổ rượu vào.

– Đậy kín nắp bình ngâm trong khoảng 2 tháng thì đem ra sử dụng được.

Cách 2: Ngâm rễ cây nổ khô

Nguyên liệu: Rễ cây nổ tươi và rượu trắng

– Rễ cây nổ sau khi đào về thì rửa sạch để ráo nước

– Đem đi phơi khô khoảng 5 nắng cho đến khi khô hẳn

– Cho rễ cây nổ vào chảo nóng đem sao vàng.

– Bỏ ra đất hay hạ thổ để nguội rồi cho vào hũ thủy tinh đổ rượu vào theo tỷ lệ 1kg rễ cây nổ khô ngâm với 20 lít rượu trắng.

Tác dụng: Rượu rễ cây nổ dùng để chữa bệnh sỏi thận, sỏi bàng quang, viêm thận.

Liều dùng: Người bệnh có thể dùng khoảng 2 – 5g bột rễ cây sâm đất pha với rượu uống trong ngày.

Lưu ý: người bệnh không nên sử dụng nhiều rượu cây nổ vì có thể gây nôn mửa, chảy nhiều mồ hôi. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ khi dùng kết hợp với các loại thuốc khác cũng như cách sử dụng phù hợp với tình trạng bệnh để mang lại hiệu quả cao nhất.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây nổ

Cây nổ chữa run tay chân, mệt mỏi, choáng váng và chóng mặt

Cây nổ chữa run tay chân, mệt mỏi, choáng váng và chóng mặt

Những người suy nhược cơ thể, run tay run chân hay choáng váng và chóng mặt có thể dùng cây nổ kết hợp cùng dây đau xương mỗi loại dùng 8g sắc cùng sắc cùng với 300ml nước, sắc cạn còn một nửa thì tắt bếp. Chia làm 3 phần uống trong ngày. Mỗi ngày 1 thang thuốc.

Cây nổ chữa viêm đường tiết niệu

Cây nổ có tính kháng viêm kháng khuẩn mạnh nên được dùng nhiều để chữa các bệnh viêm nhiễm như viêm đường tiết niệu.

Cách làm: Dùng 25g hoặc 35g cây nổ khô. Đem sắc lấy nước để riêng sau đó dùng thêm 20g cây nổ đem tán bột mịn, rồi uống thuốc đã sắc cùng với thuốc bột đã tán vào sáng sớm ngay sau khi thức dậy. Một thời gian ngắn sau đó bệnh sẽ giảm.

Hoặc bạn cùng có thể dùng bài thuốc khác như tán bột rễ cây nổ rồi có thể vo viên rồi uống hoặc pha với nước ấm. Nên uống vào buổi sáng khi mới ngủ dậy sẽ có hiệu quả tốt hơn.

Cây nổ chữa ghẻ lở

Cây nổ chứa nhiều chất kháng sinh, có tính sát khuẩn nên cũng được dùng để chữa các bệnh ghẻ lở.

Cách làm: Dùng thân cây nổ đem đốt thành than, sau đó lấy tro tán thành bột và rắc lên bề mặt vết thương. Tùy từng tình trạng bệnh sẽ lành sau vài ba ngày.

Cây nổ chữa chứng huyết áp cao

Cây nổ chữa chứng huyết áp cao

Người bị chứng huyết áp cao, hay nóng mặt, tim hồi hộp có thể dụng hoa của cây nổ để trị.

Cách làm: Lấy 12g hoa tươi hoặc hoa nổ khô sắc cùng với nước dùng để uống hàng ngày thay trà.

Cây nổ chữa chứng viêm lợi, gây đau nhức răng

Người hay bị nhức răng, viêm lợi có thể dùng rễ cây nổ để làm giảm bớt các triệu chứng này.

Cách làm: Dùng rễ cây nổ sắc với nước cho đến khi thấy nước đặc thì ngậm súc miệng vào mỗi buổi sáng và buổi tối mỗi ngày. Chỉ khoảng vài ngày sẽ thấy giảm đau và viêm lợi.

Một số lưu ý khi dùng cây nổ

• Cây nổ có tính hàn và mát vì vậy không nên dùng cho người không có thực nhiệt và người hư hàn.
• Người huyết áp thấp không nên sử dụng cây nổ
• Không sử dụng liều lượng quá chỉ định. Sử dụng liều lượng thích hợp thì mới có hiệu quả. Tùy vào cơ địa mỗi người mà thuốc sẽ có thời gian phát huy tác dụng khác nhau.
• Phụ nữ mang thai nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Trẻ sơ sinh không nên sử dụng vị thuốc cây nổ.

Giá của cây nổ là bao nhiêu?

Cây nổ là cây mọc hoang, rất dễ tìm nên giá của loại cây này khá rẻ. 1kg cây nổ khô có giá khoảng dưới 200.000 đồng tùy nơi và từng thời điểm thu hoạch. Tuy nhiên, bạn cũng nên đến những cửa hàng được cấp phép, uy tín để mua hàng có chất lượng đảm bảo.

Có thể thấy, tuy là một loại cây cỏ mọc hoang nhưng cây nổ lại có khá nhiều tác dụng đối với sức khỏe cũng như trong chữa bệnh, đặc biệt là bệnh thận. Vì vậy nếu xung quanh nhà bạn có cây này thì hãy tận dụng nó làm nguồn thuốc quý có thể chữa một số bệnh cảm sốt thông thường mà không cần đến thuốc Tây bạn nhé!