Ca dao thường hát: À ơi, ru hời ru hỡi ru hơi. Con ơi chín chữ cù lao, sinh thành dưỡng dục xiết bao nhiêu tình. Nghe đến chín chữ cù lao là nghĩ ngay đến tình mẹ ân cha đậm đà sâu sắc. Trong mùa Vu Lan báo hiếu, chúng ta cùng trầm tư truy niệm thật sâu sắc về ân đức cao dày của song thân phụ mẫu. Xin chia sẻ cùng đại chúng một pháp thoại ngắn xung quanh chín chữ này.
🎓 cù lao: 劬勞: Siêng năng khó nhọc.
◎ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: Như thư đáo nhật, khả niệm cù lao chi ân, tinh dạ tiền lai, dĩ toàn hiếu đạo 如書到日, 可念劬勞之恩, 星夜前來, 以全孝道 (Đệ tam thập lục hồi) Nhận được thư này, hãy nhớ ơn đức cù lao, (ngày đêm) gấp rút tới đây, cho vẹn đạo làm con.
◎ Thi Kinh 詩經: Phụ ngã súc ngã, trưởng ngã dục ngã, cố ngã phục ngã, xuất nhập phúc ngã 拊我畜我, 長我育我, 顧我復我, 出入腹我 (Tiểu nhã 小雅, Lục nga 蓼莪).
◎ Thạch Sanh:
Đội ơn chín chữ cù lao
Ba xuân tấc cỏ nghĩ sao cho đành.
◎ Vân Tiên:
Thương thay chín chữ cù lao
Ba năm nhũ bộ biết bao nhiêu tình.
🔵 Chín chữ cù lao:
-
生
Sanh: sinh sản. Từ mang thai đến khi đẻ. Mẹ phải khó nhọc cưu mang hơn chín tháng, chịu sự đau đớn trong lúc đẩy thai nhi ra khỏi lòng mẹ.
🔸 Điều thứ nhất giữ gìn thai giáo
Mười tháng trường chu đáo mọi bề
Thứ hai sanh đẻ gớm ghê
Chịu đau chịu khổ mỏi mê trăm phần
🔸 Mẹ sanh con cưu mang mười tháng
Cực khổ dường gánh nặng trên vai
Uống ăn chẳng đặng vì thai
Cho nên thân thể hình hài kém suy
Khi sanh sản hiểm nguy chi xiết
Sanh đặng rồi tinh huyết dầm dề
Ví như thọc huyết trâu dê
Nhất sanh thập tử nhiều bề gian nan.
-
鞠
Cúc: Nuôi dưỡng, nâng đỡ, chăm nom, săn sóc hài nhi cả vật chất lẫn tinh thần. Tình cảm rất tự nhiên nhưng gắn bó ân cần, nên khi Cha Mẹ nhìn con thêm hân hoan vui vẻ, bé nhìn Cha Mẹ càng mừng rỡ cười tươi.
🔸Thi Kinh 詩經: Phụ hề sanh ngã, Mẫu hề cúc ngã 父兮生我, 母兮鞠我 (Tiểu nhã 小雅, Lục nga 蓼莪) Cha sinh ra ta, Mẹ nuôi nấng ta.
🔸Cha sinh ta mẹ nuôi ta.
Nhớ thương cha mẹ xót xa tấm lòng
Thương con cực khổ ẵm bồng
Trời cao vòi vọi khó mong đáp đền.
-
撫
Phủ: Vỗ về. Âu yếm, nâng niu, vuốt ve, ... để con trẻ vào đời trong tình cảm trìu mến thân thương.
🔸Điều thứ năm lại còn khi ngủ
Ướt mẹ nằm, khô ráo phần con.
🔸 Mỗi khi trái gió trở trời
Con đau là mẹ đứng ngồi không yên
Bàn tay ấm áp thần tiên
Đặt lên trán cho con hiền ngủ ngon.
-
蓄
Súc: cho bú mớm, lo sữa nước cháo cơm, chuẩn bị áo xống ấm lạnh theo thời tiết mỗi mùa; trông cho con lần hồi biết cử động, điều hòa và nên vóc nên hình cân đối xinh đẹp.
🔸 Trọn ba năm bú nương sữa mẹ
Thân gầy mòn nào nệ với con.
🔸 Thứ sáu sú nước nhai cơm
Miễn con no ấm chẳng màng gớm ghê.
-
長
Trưởng: Nuôi lớn lên. Lo lắng tận tình, đầu tư hợp lý, cho con học tập để chuẩn bị dấn thân với đời; cố vấn cho con nên vợ thành chồng xứng hợp với gia phong, thế đạo. Dù không cố chấp vấn đề "môn đăng hộ đối", nhưng vợ chồng so le về tuổi tác, trình độ, sức khỏe và khả năng thu hoạch tiền tài... cũng thiếu đi phần nào hạnh phúc lứa đôi, mà tuổi trẻ thường vì tiếng sét ái tình, làm lu mờ lý trí, khi tỉnh ngộ xem như chén nước đã đổ, khó mà lấy lại đủ!
🔸 Thi Kinh 詩經: Trưởng ngã dục ngã 長我育我 (Tiểu nhã, Lục nga) Nuôi tôi lớn lên.
🔸 Cha già cong gánh rạ rơm
Chỉ mong con lớn để thơm cuộc đời
Mẹ già nón rách tả tơi
Mong cho con trẻ vào đời nên thân.
🔸 Cho đi học mở thông trí tuệ
Dựng vợ chồng có thể làm ăn
Ước mong con được nên thân
Dầu cho cha mẹ cơ bần quản chi.
-
育
Dục: dạy dỗ. Dạy dỗ con thơ động chân cất bước linh hoạt tự nhiên; biết chào kính người lớn, vui với bạn đồng hàng; tập con từ câu nói tiếng cười hồn nhiên vui vẻ. Khi trẻ lớn khôn thì khuyên răn dạy dỗ con chăm ngoan, để tiến bước trên đường đời.
🔸 Dạy con từ thuở lên ba, Mong con lanh lợi, mẹ cha yên lòng
🔸 Đến khi vừa được lớn khôn
Mẹ cha dạy bảo cho con vỡ lòng
-
顧
Cố: Chú ý, trông nom, săn sóc. Chăm nom, thương nhớ, đoái hoài, cố cập con trẻ từ tấm bé đến khi khôn lớn, lúc ở gần cũng như lúc đi xa.
🔸 Con đi đường xa cách
Cha Mẹ bóng theo hình
Ngày đêm không ngơi nghỉ
Sớm tối dạ nào khuây.
🔸 Thứ tám chẳng nỡ chia riêng
Nếu con đi vắng cha phiền mẹ lo.
-
復
Phục: ôm ấp, bảo vệ. Theo khả năng và tâm tính của trẻ mà uốn nắn, dạy dỗ, tìm phương pháp hướng dẫn trẻ vươn lên hợp tình đời lẽ đạo, tránh cho con bị lôi cuốn bởi tiền tài ảo vọng, vật chất và thị hiếu bên ngoài.
🔸Điều thứ chín miễn con sung sướng
Dầu phải mang nghiệp chướng cũng cam
Tính sao có lợi thì làm
Chẳng màng tội lỗi, bị giam bị cầm.
🔸Ví dầu cầu ván đóng đinh
Cầu tre lắc lẻo gập ghềnh khó đi
Khó đi mẹ dắt con đi
Con đi trường học mẹ đi trường đời.
-
腹
Phúc: Che chắn. Giữ gìn, đùm bọc, nhường khô, nằm ướt, hay Cha Mẹ quên mình chống đỡ những bạo lực bất cứ từ đầu đến, để bảo vệ cho con.
🔸Nằm phía ướt con nằm phía ráo
Sợ cho con ướt áo, ướt chăn
Hoặc khi ghẻ chóc đầy mình
s Chắc còn phải chịu trăm phần thảm thương.
🔸Điều thứ năm lại còn khi ngủ
Ướt mẹ nằm, khô ráo phần con.
🔸Ngăn bước quân thù phía nam phía bắc
Vai mẹ lại gầy gánh gạo nuôi con.
(Tạ Hữu Yên)
Công cha nghĩa mẹ cao như trời khó vói, rộng như biển khó dò. Phận làm con phải khắc ghi và một lòng báo đáp. Dù cha mẹ có thế nào, thì chúng ta cũng đã mang một ân nặng là thừa kế huyết mạch của cha, mang nặng bào thai trong bụng mẹ. Không vì những lúc quá khắt khe, đôi lần trái ý, mà con cái vội quay lưng, hỗn hào, nghịch lời, cãi chống, để rồi phải hối hận về sau.
Khi nào tát cạn biển Đông
Thì con mới hiểu tấm lòng mẹ cha.
Mục Đồng
Ý Văn Cốc, mồng 2 tháng Vu Lan
năm Quý Tỵ
