Chọn Lọc Tự Nhiên – Wikipedia Tiếng Việt

Bước tới nội dung

Nội dung

chuyển sang thanh bên ẩn

• Đầu
• 1 Lịch sử phát triển Hiện/ẩn mục Lịch sử phát triển
  • 1.1 Các lý thuyết trước thời của Darwin
• 2 Ví dụ
• 3 Vai trò
• 4 Tác động
• 5 Xem thêm
• 6 Hình ảnh
• 7 Tham khảo Hiện/ẩn mục Tham khảo
  • 7.1 Nguồn
• 8 Nghiên cứu thêm
• 9 Liên kết ngoài

• Bài viết
• Thảo luận

Tiếng Việt

• Đọc
• Sửa đổi
• Sửa mã nguồn
• Xem lịch sử

Công cụ Công cụ chuyển sang thanh bên ẩn Tác vụ

• Đọc
• Sửa đổi
• Sửa mã nguồn
• Xem lịch sử

Chung

• Các liên kết đến đây
• Thay đổi liên quan
• Trang đặc biệt
• Liên kết thường trực
• Thông tin trang
• Trích dẫn trang này
• Lấy URL ngắn gọn
• Tải mã QR

In và xuất

• Tạo một quyển sách
• Tải dưới dạng PDF
• Bản để in ra

Tại dự án khác

• Wikimedia Commons
• Wikiquote
• Khoản mục Wikidata

Giao diện chuyển sang thanh bên ẩn Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Một phần của loạt bài viết về
Tiến hóa sinh học
Sẻ Darwin theo nét vẽ của John Gould
Chỉ mục Dẫn nhập Chính Đại cương Thuật ngữ Bằng chứng Lịch sử
Quá trình và kết quả Di truyền học quần thể Biến dị Đa dạng Đột biến Chọn lọc tự nhiên Thích nghi Đa hình Phiêu bạt di truyền Dòng gen Sự hình thành loài Phát xạ thích nghi Hợp tác Đồng tiến hóa Đồng tuyệt chủng Phân tách Hội tụ Song song Tuyệt chủng
Lịch sử tự nhiên Nguồn gốc sự sống Lịch sử tiến hóa Lịch trình tiến hóa Tiến hóa loài người Cây phát sinh Đa dạng sinh học Địa lý sinh học Phân loại Đơn vị phân loại tiến hóa Miêu tả theo nhánh học Hóa thạch chuyển tiếp Sự kiện tuyệt chủng
Lịch sử lý thuyết tiến hóa Tổng quan Phục Hưng Trước Darwin Darwin Nguồn gốc các loài Trước thuyết tổng hợp Thuyết tổng hợp hiện đại Tiến hóa phân tử Sinh học phát triển tiến hóa Nghiên cứu hiện tại Lịch sử phát sinh loài Lịch sử cổ sinh vật học (Dòng thời gian)
Lĩnh vực và ứng dụng Ứng dụng của tiến hóa Tội phạm học sinh học xã hội Di truyền học sinh thái Thẩm mĩ học tiến hóa Nhân loại học tiến hóa Mô hình hóa tiến hóa Kinh tế học tiến hóa Nhận thức luận tiến hóa Đạo đức học tiến hóa Lý thuyết trò chơi tiến hóa Ngôn ngữ học tiến hóa Y học tiến hóa Khoa học thần kinh tiến hóa Sinh lý học tiến hóa Tâm lý học tiến hóa Tiến hóa thực nghiệm Phát sinh chủng loại học Cổ sinh vật học Chọn giống vật nuôi Thí nghiệm về phát sinh loài Sinh học xã hội Hệ thống học Học thuyết Darwin tổng quát
Tác động xã hội Tiến hóa giữa vai trò sự thật và học thuyết Ảnh hưởng xã hội Mâu thuẫn giữa tiến hóa-tạo hóa Các cuộc chống đối thuyết tiến hóa Mức ủng hộ
Thể loại Chủ đề liên quan
x t s

Chọn lọc tự nhiên là quá trình phân hóa khả năng sống sót và mức thành đạt sinh sản của các kiểu gen khác nhau trong quần thể, từ đó dẫn đến đào thải các kiểu hình kém thích nghi, đồng thời tăng cường khả năng sống sót của các dạng thích nghi, tạo cơ hội cho các kiểu gen thích nghi này đóng góp vào vốn gen của quần thể ở thế hệ sau.[1][2]

Chọn lọc tự nhiên là cơ chế chủ chốt của tiến hóa. Thuật ngữ "chọn lọc tự nhiên" được Charles Darwin đề xuất (năm 1859), đã được khoa học chấp nhận và phổ biến rộng rãi.[3]

Chọn lọc tự nhiên là nền tảng của sinh học hiện đại. Khái niệm này do Darwin và Alfred Russel Wallace trình bày chung trong các văn bản vào năm 1858. Sau đó tổng hợp lại trong cuốn sách mang tính ảnh hưởng của Darwin năm 1859 là On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life. Ông mô tả chọn lọc tự nhiên cũng tương tự như chọn lọc nhân tạo, là một quá trình mà động vật và thực vật có những đặc điểm mà các nhà lai tạo coi là nên được ưu tiên sinh sản một cách có hệ thống. Ban đầu khái niệm chọn lọc tự nhiên phát triển khi chưa có lý thuyết xác đáng về tính di truyền; nghĩa là vào thời điểm Darwin viết bài, khoa học vẫn chưa phát triển các lý thuyết hiện đại về di truyền học. Sự kết hợp giữa thuyết tiến hóa Darwin với những khám phá trong ngành di truyền học cổ điển sau này đã hình thành nên thuyết tiến hóa tổng hợp giữa thế kỷ 20. Việc bổ sung di truyền phân tử đã dẫn lối cho việc phát triển tiến hóa sinh học, giải thích quá trình tiến hóa tính từ cấp độ phân tử. Trong khi kiểu gen có thể thay đổi từ từ dựa trên quá trình trôi dạt di truyền ngẫu nhiên, thì chọn lọc tự nhiên vẫn là cách giải thích chính cho quá trìnhtiến hóa thích nghi.

Lịch sử phát triển

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Lịch sử hình thành tư tưởng tiến hóa

Các lý thuyết trước thời của Darwin

[sửa | sửa mã nguồn]

Một số triết gia của thời đại cổ điển, bao gồm cả Empedocles[4] và người kế tục đầy trí tuệ của ông là nhà thơ La Mã Lucretius,[5] bày tỏ ý tưởng cho rằng tự nhiên sinh ra nhiều loại sinh vật một cách ngẫu nhiên, và chỉ những sinh vật có thể sống sót và sinh sản thành công mới tồn tại lâu dài. Trong Quyển II của sách Physics,[6] Aristotle đã chỉ trích tư tưởng của Empedocles khi cho rằng các sinh vật hình thành hoàn toàn là do hoạt động ngẫu nhiên của các nguyên nhân như nóng và lạnh. Ông đặt vị trí mục đích luận vào vị trí của nó, và tin rằng hình thức này hoàn toàn là có mục đích, đồng thời trích dẫn tính di truyền đều đặn ở các loài như một bằng chứng.[7][8] Tuy nhiên, ông thừa nhận trong thuyết sinh học rằng các loại động vật mới, quái thai (τερας), có thể xuất hiện trong những trường hợp rất hiếm (Generation of Animals, Quyển IV).[9] Trích dẫn trong ấn bản năm 1872 của Darwin về Nguồn gốc các loài, Aristotle đã xem xét liệu các dạng khác nhau (ví dụ, răng) có thể đã xuất hiện một cách ngẫu nhiên hay là không, hay chỉ những dạng hữu ích mới tồn tại:

Vậy điều gì cản trở các bộ phận khác nhau [của cơ thể] khỏi mối quan hệ đơn thuần là ngẫu nhiên này trong tự nhiên? chẳng hạn như răng mọc lên do nó là điều cần thiết, răng trước phải sắc nhọn, thích hợp để xé, răng hàm phẳng, và có thể dùng để nghiền nhỏ thức ăn; vì chúng không được tạo ra vì mục đích này, mà đó là kết quả của sự ngẫu nhiên. Và theo cách tương tự như đối với các phần khác, kết luận ở đây là trong đó dường như tồn tại một sự thích nghi. Do đó, bất cứ nơi nào, tất cả mọi thứ cùng nhau (tức là tất cả các bộ phận của một tổng thể) xảy ra như thể chúng được tạo ra vì lợi ích của một cái gì đó, chúng được bảo tồn, cấu thành một cách thích hợp bởi tính tự phát bên trong, và bất kỳ thứ gì không được cấu thành như vậy, phải diệt vong, và vẫn đang tàn lụi đi.

— Aristotle, Physics, Quyển II, Chương 8[10]

Ví dụ

[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Darwin, các loài sẻ ông nghiên cứu ở quần đảo Galápagos đều có chung tổ tiên từ một loài sẻ sống trên đất liền ven biển Ecuador cách quần đảo ngót 1000 km. Một số cá thể đầu tiên phát tán ra quần đảo này sống sót, trải qua thời gian lâu dài đã thích nghi với các môi trường khác nhau, kiểu hình tương tự nhau, nhưng khác nhau đặc biệt về cấu tạo mỏ, dần trở thành các loài mới, mà người ta gọi nhóm loài này là Sẻ Darwin. Đó là kết quả của chọn lọc tự nhiên trên cùng một đối tượng, tạo thành nhiều loài khác nhau.

Vai trò

[sửa | sửa mã nguồn]

Chọn lọc tự nhiên rất quan trọng trong quá trình tiến hóa của các loài sinh vật.

Tác động

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Học thuyết Darwin phổ quát

Những ý tưởng của Darwin, cùng với những ý tưởng của Adam Smith và Karl Marx, đã có ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng thế kỷ 19, bao gồm cả tuyên bố cấp tiến của ông cho rằng "các hình thức được xây dựng công phu, rất khác nhau và phụ thuộc vào nhau theo một cách rất phức tạp" đã phát triển từ những hình thức đơn giản nhất của cuộc sống bằng một vài nguyên tắc đơn giản.[11] Điều này đã truyền cảm hứng cho một số người ủng hộ nhiệt thành nhất của Darwin—và kích động sự phản đối mạnh mẽ nhất. Theo Stephen Jay Gould, chọn lọc tự nhiên có sức mạnh để "truất ngôi một số thứ sâu thẳm và truyền thống nhất của tư tưởng phương Tây", chẳng hạn như niềm tin về việc cho rằng con người có một vị trí đặc biệt trên thế giới.[12]

Theo cách nói của nhà triết học Daniel Dennett, "ý tưởng nguy hiểm của Darwin" về sự tiến hóa do chọn lọc tự nhiên là một loại "axit vạn năng", không thể bị giới hạn trong bất kỳ bình hay vật chứa nào, vì nó sẽ sớm bị rò rỉ ra ngoài và sẽ ngày càng lan rộng ra.[13] Do đó, trong suốt những thập kỷ qua, khái niệm chọn lọc tự nhiên đã lan rộng từ sinh học tiến hóa sang các ngành khác, bao gồm tính toán tiến hóa, học thuyết Darwin lượng tử, kinh tế học tiến hóa, nhận thức luận tiến hóa, tâm lý học tiến hóa và chọn lọc tự nhiên vũ trụ. Khả năng ứng dụng không giới hạn này đã được gọi là học thuyết Darwin phổ quát.[14]

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

• Sách: Tiến hóa

• Đột biến sinh học

Hình ảnh

[sửa | sửa mã nguồn]

• 
• 

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ Campbell: 'Sinh học' - Nhà xuất bản Giáo dục, 2010
2. ^ SGK 'Sinh học 12' - Nhà xuất bản Giáo dục, 2015
3. ^ Editors, History com. “Charles Darwin's "Origin of Species" is published”. HISTORY (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 20 tháng 7 năm 2021.Quản lý CS1: văn bản dư: danh sách tác giả (liên kết)
4. ^ Empedocles 1898, On Nature, Book II
5. ^ Lucretius 1916, On the Nature of Things, Book V
6. ^ Aristotle, Physics, Book II, Chapters 4 and 8
7. ^ Lear 1988, tr. 38
8. ^ Henry, Devin (tháng 9 năm 2006). “Aristotle on the Mechanism of Inheritance”. Journal of the History of Biology. 39 (3): 425–455. doi:10.1007/s10739-005-3058-y. S2CID 85671523.
9. ^ Ariew 2002
10. ^ Darwin 1872, tr. xiii
11. ^ Darwin 1859, tr. 489Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFDarwin1859 (trợ giúp)
12. ^ Gould, Stephen Jay (12 tháng 6 năm 1997). “Darwinian Fundamentalism”. The New York Review of Books. 44 (10).
13. ^ Dennett 1995Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFDennett1995 (trợ giúp)
14. ^ von Sydow, M. (2012). From Darwinian Metaphysics towards Understanding the Evolution of Evolutionary Mechanisms. A Historical and Philosophical Analysis of Gene-Darwinism and Universal Darwinism. Universitätsverlag Göttingen. ISBN 978-3-86395-006-4. OCLC 1088022023.

Nguồn

[sửa | sửa mã nguồn]

• Ariew, André (2002). “Platonic and Aristotelian Roots of Teleological Arguments” (PDF). Trong Ariew, André; Cummins, Robert; Perlman, Mark (biên tập). Functions: New Essays in the Philosophy of Psychology and Biology. Oxford; New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-824103-4. LCCN 2002020184. OCLC 48965141. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 19 tháng 2 năm 2009.
• Empedocles (1898). “Empedokles”. Trong Fairbanks, Arthur (biên tập). The First Philosophers of Greece. Translation by Arthur Fairbanks. London: Kegan Paul, Trench, Trübner & Co. Ltd. LCCN 03031810. OCLC 1376248. The First Philosophers of Greece trên Internet Archive.
• Lucretius (1916). “Book V”. Trong Leonard, William Ellery (biên tập). De rerum natura. Translated by William Ellery Leonard. Medford/Somerville, MA: Tufts University. OCLC 33233743.
• Aristotle. Physics. Translated by R.P. Hardie and R.K. Gaye. The Internet Classics Archive. OCLC 54350394.
• Lear, Jonathan (1988). Aristotle: The Desire to Understand. Cambridge, UK; New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-34762-4. LCCN 87020284. OCLC 16352317.
• Darwin, Charles (1872). The Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life (ấn bản thứ 6). London: John Murray. OCLC 1185571.

Nghiên cứu thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

• Đối với độc giả kỹ thuật
  • Gould, Stephen Jay (2002). The Structure of Evolutionary Theory. Harvard University Press. ISBN 0-674-00613-5.
  • Maynard Smith, John (1993). The Theory of Evolution: Canto Edition. Cambridge University Press. ISBN 0-521-45128-0.
  • Popper, Karl (1978) Natural selection and the emergence of mind. Dialectica 32:339-55. See [1] Lưu trữ 2021-04-22 tại Wayback Machine
  • Sober, Elliott (1984) The Nature of Selection: Evolutionary Theory in Philosophical Focus. University of Chicago Press.
  • Williams, George C. (1966) Adaptation and Natural Selection: A Critique of Some Current Evolutionary Thought. Oxford University Press.
  • Williams George C. (1992) Natural Selection: Domains, Levels and Challenges. Oxford University Press.
• Đối với độc giả nói chung
  • Dawkins, Richard (1996) Climbing Mount Improbable. Penguin Books, ISBN 0-670-85018-7.
  • Dennett, Daniel (1995) Darwin's Dangerous Idea: Evolution and the Meanings of Life. Simon & Schuster ISBN 0-684-82471-X.
  • Gould, Stephen Jay (1997) Ever Since Darwin: Reflections in Natural History. Norton, ISBN 0-393-06425-5.
  • Jones, Steve (2001) Darwin's Ghost: The Origin of Species Updated. Ballantine Books ISBN 0-345-42277-5. Also published in Britain under the title Almost like a whale: the origin of species updated. Doubleday. ISBN 1-86230-025-9.
  • Lewontin, Richard (1978) Adaptation. Scientific American 239:212-30
  • Mayr, Ernst (2001) What evolution is. Weidenfeld & Nicolson, London. ISBN 0-297-60741-3
  • Weiner, Jonathan (1994) The Beak of the Finch: A Story of Evolution in Our Time. Vintage Books, ISBN 0-679-73337-X.
• Sử học
  • Zirkle, C (1941). “Natural Selection before the "Origin of Species”. Proceedings of the American Philosophical Society. 84 (1): 71–123.
  • Kohm M (2004) A Reason for Everything: Natural Selection and the English Imagination. London: Faber and Faber. ISBN 0-571-22392-3. For review, see [2] van Wyhe J (2005) Human Nature Review 5:1-4

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]

• On the Origin of Species by Charles Darwin – Chapter 4, Natural Selection
• Natural Selection Lưu trữ 2008-07-03 tại Wayback Machine- Modeling for Understanding in Science Education, University of Wisconsin
• Natural Selection Lưu trữ 2012-08-15 tại Wayback Machine from University of Berkeley education website
• T. Ryan Gregory: Understanding Natural Selection: Essential Concepts and Common Misconceptions[liên kết hỏng] Evolution: Education and Outreach
• ENCODE threads explorer Impact of functional information on understanding variation. Nature (journal)

x t s Sinh học tiến hóa
Dẫn nhập Tóm tắt Dòng thời gian Lịch sử tiến hóa Chỉ mục
Tiến hóa	Nguồn gốc sự sống Phát sinh phi sinh học Thích nghi Phát xạ thích nghi Phát xạ phi thích nghi Miêu tả theo nhánh học Đồng tiến hóa Dòng dõi chung Hội tụ Phân tách Song song Dạng sống sớm nhất được biết Bằng chứng về tiến hóa Tuyệt chủng Sự kiện Quan điểm di truyền học Tính tương đồng Tổ tiên phổ quát chung cuối cùng Tiến hóa vĩ mô Tiến hóa vi mô Giả thuyết hạt giống toàn vũ trụ Sự hình thành loài Đơn vị phân loại
Di truyền họcquần thể	Nhân giống chọn lọc Đa dạng sinh học Dòng gen Phiêu bạt di truyền Đột biến sinh học Chọn lọc tự nhiên Chọn lọc theo dòng dõi Chọn lọc nhân tạo Đột biến sinh học Biến dị di truyền Quần thể Dị hình giới tính Chọn lọc giới tính Lựa chọn bạn đời
Phát triển	Canalisation Sinh học phát triển tiến hóa Đảo nghịch Mô-đun Tính dẻo dai kiểu hình
Của việc phân loại	Chim Nguồn gốc Ngành Tay cuộn Ngành Nhuyễn thể Lớp Chân đầu Khủng long Cá Nấm Côn trùng Bướm Sự sống Lớp thú Mèo Họ Chó Sói Chó nhà Linh cẩu Cá heo và cá voi Ngựa Linh trưởng Người Vượn cáo Bò biển Thực vật Bò sát Nhện Động vật bốn chân Vi-rút Bệnh cúm
Của cáccơ quan	Tế bào ADN Tiên mao Sinh vật nhân thực Thuyết nội cộng sinh Nhiễm sắc thể Hệ thống nội màng Ty thể Nhân Lạp thể Ở động vật Mắt Lông Xương tai Hệ thần kinh Não bộ
Của cácquá trình	Lão hóa Chết Sự chết theo chương trình của tế bào Bay lượn của chim Phức tạp sinh học Hợp tác Sắc giác ở linh trưởng Cảm xúc Đồng cảm Đạo đức học Tổ chức xã hội cao Hệ miễn dịch Trao đổi chất Đơn giao Đạo đức Tiến hóa mô-đun Sinh vật đa bào Sinh sản hữu tính Giới tính Vòng đời Kiểu giao hợp Giảm phân Quyết định giới tính Nọc độc rắn
Tempovà mode	Thuyết phát sinh loài từng bước một/Cân bằng ngắt quãng/Thuyết nhảy vọt Đột biến vi mô/Đột biến vĩ mô Thuyết đồng nhất/Thuyết thảm họa
Sự hìnhthành loài	Biệt lập địa lí Anagenesis Catagenesis Cladogenesis Đồng hình thành loài Sinh thái Lai Cận địa lý Ngoại vi Hiệu ứng Wallace Đồng địa lý
Lịch sử	Thời Phục Hưng và Khai Sáng Thuyết biến hình Charles Darwin Nguồn gốc các loài Lịch sử cổ sinh vật học Hóa thạch chuyển tiếp Kế thừa pha trộn Di truyền Mendel Sự che khuất của học thuyết Darwin Thuyết tiến hoá tổng hợp Lịch sử tiến hóa phân tử Thuyết tiến hoá tổng hợp mở rộng
Triết học	Học thuyết Darwin Các giả thuyết thay thế Thuyết thảm họa Thuyết Lamarck Thuyết tiến bộ Thuyết đột biến Thuyết nhảy vọt Thuyết cấu trúc Spandrel Thuyết hữu thần Thuyết sức sống Mục đích luận trong sinh học
Liên quan	Địa lý sinh học Di truyền học sinh thái Tiến hóa phân tử Phát sinh chủng loại học Cây tiến hóa Đa hình Tế bào đầu tiên Quan hệ tiến hóa
Thể loại Commons

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chọn_lọc_tự_nhiên&oldid=71694964” Thể loại:

• Bản mẫu Portal-inline có liên kết đỏ đến cổng thông tin
• Bài viết có bản mẫu Hatnote trỏ đến một trang không tồn tại
• Chọn lọc tự nhiên
• Tương tác sinh học
• Charles Darwin
• Cạnh tranh
• Quá trình sinh thái học
• Tập tính học
• Tiến hóa
• Sinh học tiến hóa
• Chọn lọc
• Chọn lọc giới tính

Thể loại ẩn:

• Quản lý CS1: văn bản dư: danh sách tác giả
• Nguồn CS1 tiếng Anh (en)
• Lỗi không có mục tiêu Harv và Sfn
• Trang có bản mẫu cổng thông tin trống
• Bài viết có liên kết Internet Archive
• Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback
• Bài có liên kết hỏng
• Trang sử dụng liên kết tự động ISBN