Chùm Thơ Của Nhà Thơ Thu Bồn

(Toquoc)- "…Thu Bồn là một trong những nhà văn xuất sắc nhất của thế hệ các nhà văn chống Mỹ, là nhà văn hàng đầu của mảng văn học chiến tranh nhân dân và quân đội cách mạng..."- Hữu Thỉnh.

Kỷ niệm 10 năm ngày mất của nhà thơ (17/6/2003-17/6/2013), Báo điện tử Tổ Quốc xin trích đăng một chùm thơ của ông như một lời tri ân để tưởng nhớ một nhà thơ tài năng.

 

Tre xanh

 

tôi đi dưới tre gió bồng chân sáo

đường hành quân mỗi lần tre níu áo

lòng bồi hồi rộn bóng tre xưa

có tiếng chim gù và tiếng võng mẹ ru đưa

măng đã mọc trong rừng tre kháng chiến

măng lên xanh cùng tre ra tiền tuyến

cũng như ta trong cánh tay mềm

mẹ vắt nguồn vú sữa thức thâu đêm

ta lớn, ta khôn đi làm chiến sĩ

ôm bó chông tre theo chân đồng chí

ta giữ đất này, đất thánh miền Nam.

 

cô em ngồi vót chông tre

vót cả nắng trưa hè

ửng hồng lên đôi má

chông nhảy, chông bom, chông ba lá

chông làm con cá lặn xuống ao sâu

chông chống diều hâu, chống đi chận viện

chông từ dưới biển mọc đến rừng sâu

ta quen với chông từ những năm đầu

nhớ hết từng tên, thuộc từng tiếng gọi

chông không biết nói, chỉ biết căm hờn!

chông kép, chông đơn

 chông bầy chim sẻ

ôi những rừng chông lặng lẽ

những rừng chông đẻ vạn tuyến chông

chông biết đi rồi trong trận tấn công!

ai bảo tre xanh không thành vũ khí?

ai bảo dịu hiền em không làm chiến sĩ?

trên đời này có gì đẹp bằng chông?!

quê hương ta có những hàng tre chống Mỹ.

 

cha ông ta xưa khéo trồng tre thành chiến lũy

lớp lớp trùng trùng xanh thẳm giữa quê hương

hãy vót đi em mũi nhọn kiên cường

bó chông này đây: nhân, nghĩa, yêu, thương

là gạo trắng nước trong chim về trong gối cưới

từng mũi nhọn đây từng tia lửa sưởi

là mặt trời chiến đấu rọi ấm đời ta!

nhành hồng ơi! Mỗi sớm nở hoa

hãy đến tặng rừng chông ta đứng đó

không mặc áo nhưng không sờn mưa gió

hãy đừng quên dòng nước mắt chảy trong tre.

hàng tre Việt Nam hàng tre kháng chiến

đưa những binh đoàn chông ra tiền tuyến

nghìn đời quyết thắng lũ xâm lăng

tre không tàn vì có vạn thân măng

mơn mởn lên xanh trọn niềm chung thủy

hàng tre Việt Nam hàng tre thắng Mỹ

cha ông ta xưa khéo trồng tre thành chiến lũy

nên rừng chông đứng sẵn thế xung phong!

Mang Xim, 1964

 

Đất

 

khi nước chảy trên đất này

người ta gọi là sông

khi đất nằm nghiêng

người ta gọi là đồi

khi đất đứng lên nhìn cho rõ đất

người ta gọi là núi

khi khế chua và ổi chát

vị đầu tiên đời sống tặng em

mẹ nặn sữa bằng ngón tay đen đúa

tay tôi đầy gai vì níu những đàn trâu

môi nứt nẻ vì ớt cay và gió bấc

em ở đâu?

hạnh phúc rất xa vời…

chúng ta đều là đất cả thôi

xin đừng nặn ta thành những non cao

hãy nặn ta thành những ông táo nhỏ

cho nồi cơm bé nghèo hèn

cho người lớn khát tự do

trẻ con khát sữa…

chúng ta đều là đất cả thôi!

những hạt lúa củ khoai đều nhờ vào đất

cái gì gởi vào ta

sẽ lãi gấp mười

sẽ lãi gấp trăm

sẽ lãi gấp ngàn…

vì tất cả hạnh phúc khổ đau này đều từ đất mà ra.

Đà Nẵng 1980

 

Linh hồn đá

 

linh hồn của đá là mây

linh hồn của đất là cây xanh rờn

phần con người có cô đơn

phần hoa có đẹp có hương thơm không lời

quá mù rồi đó mây ơi

bước thêm xíu nữa là rơi hai hàng

hai dòng lục bát chứa chan

từ trong đất lại tuôn tràn mắt em

gió là hồn biển thổi lên

mênh mông là nước bỏ quên chân trời

một trăm năm một ngàn đời

hai câu tuyệt vọng tuyệt vời bên nhau

nụ cười nước mắt vui đau

hai hàng lục bát giao nhau hai hàng

mai sau dù có lỡ làng

lời riêng xin gởi dưới hàng mi em

thương ai sợi nước mắt bền

cắt chia không đứt bắt đền khăn tay

nụ cười ai nếm thì say

còn linh hồn đá vẫn bay ngang trời.

                                               1980-1990

 

Trường Sa

 

Anh đứng đây trên những hòn đảo chim những hòn đảo chìm những hòn đảo nổi. Những hòn đảo tù và gió thổi gọi hồn Tổ quốc giữa trùng khơi.

Trường Sa quanh năm tắm nắng mặt trời, ngọn gió nào cũng ngược, cây chịu bão và cây chịu nước, cua còn đỏ cạch như nung. Đàn hải âu mềm mại ung dung - thân xác chúng như làm bằng sóng.

Sáng nay lòng ta sao cháy bỏng - bọn cướp nào đến bóc đất Trường Sa? Tờ báo trong tay trang gió lật qua, rồng phun nước phía Nam, trứng rồng không đắt bằng giá gạo, chuyến tàu lửa Bắc Nam đánh tráo khách lữ hành và những gã lái buôn.

Các anh đến tự lúc nào hỡi những người lính giữ biên cương. Ai tính tháng tính năm cùng ngọn sóng! Neo hồn mình giữa quần đảo Trường Sa. Mưa như roi, gió cắt thịt da, nắng lột mặt người, nước biển ăn chân, con hàu cứa. Vết thương chồng lên những vết thương.

Quê nhà hiện lên khi biển mù sương, sóng chộp vào giấc ngủ- giật mình tưởng lửa cháy Trường Sa!

Ta thường nói về tình yêu Tổ quốc bao la, người tóc bạc chau mày, tuổi trẻ không ít người ngóng cổ chờ tin xuất cảnh, có người biến nhà máy vệ tinh đồ chơi các thánh cho các hài đồng mũm mĩm giữa xe nôi. Ta nếm "vị hòa bình" lưỡi bỏng giữa những đôi môi.

Võng người lính căng trên đầu hai ngọn sóng.

Người lính Trường Sơn băng qua làng quê bao năm trông ngóng, thẳng đến Trường Sa. Băng qua đất và băng qua biển giờ anh đương ở tụ điểm nào?

Ơi Trường Sa! Hòn đảo của ngọc trai thủy triều và sóng.

Anh đứng uy nghi trên đá bỏng - không bao giờ hòn đảo phải cô đơn!

Trường Sa 1998

 

Đất kêu

 

Uênh uềnh oang… Uênh uềnh oang…

Sau cơn mưa đất kêu vang ầm trời

Tiếng kêu khan vọng núi đồi

Tiếng kêu như thể một thời hồng hoang

Lấm lem trời đất hỗn mang

Sau cơn mưa thác lại tràn đường quê

Bao nhiêu tâm sự đổ về

Tôi người lính đến nằm kề nghĩa trang

Uênh uềnh oang… Uênh uềnh oang…

 

Em con đò mộng sang ngang

Chiếc xuồng vỡ giữa mênh mang thác người

Ngoài kia xa - lộ - khóc - cười

Đèn xanh đỏ chóng mặt thời ly tao

Biết không về kịp trăng sao

Cũng xin gửi trước lời chào bình minh

Tôi con cua lấm trường chinh

Đào hang ổ để giấu mình suối khe

Em yêu thương mẹ chở che

Cho tôi được sống để nghe trận rền

Uênh oang uềnh… Uênh oang uềnh…

Sau cơn mưa phất tung mền chiếu mây

Tôi dang tay giữa đất này

Một tia chớp xé luống cày tả tơi

Mưa rơi tiếp trận mưa rơi

Tôi không về bến tôi bơi giữa đồi

 

Uểnh uềnh oang… Uểnh uềnh oang…

Ai du ca khúc nhạc vàng

Đây bản giao hưởng trần gian tặng trời.

 

Hà Nội ngày nào

 

Ta đem hết phiếu thịt mùa đông

bán cho gã chợ trời

để mua lấy không đầy một ký

bên đê sông Hồng chúng tôi nhen lửa

thịt nướng lên thơm phức cả triền sông.

 

Loa cứu hộ báo tin gì lạ vậy

áo rét chưa kịp về nhưng gió mùa Đông bắc đã bổ sung

lồng ngực trẻ kéo co cùng giông bão

cái đói qua đêm sét đánh hãi hùng.

 

Hồi đó em xanh xao như tàu lá

cái lạnh thấu tim gan em hát bập bùng

ta đi theo ánh lửa... ta đi bằng óc

ta đi bằng đầu sao đi nổi bằng chân?

Em lại đến dịu dàng Tô Lịch

chiến hào quanh co đọng lầy sình

những xẻng đất uốn cong - lưỡi bao triều đại

dẻo quánh đôi tay non dại chúng mình.

 

Nước mía cứ quay ngô vàng cứ nở

cứ bung ra ấm rực vỉa hè

hai thước vải một năm làm sao che nổi

vải úa vàng mỏng tơ cánh sầu ve

Aladanh cây đèn thần - giấc mơ hoàng tử

nàng công chúa áo vàng về ngủ giữa rừng hoa.

 

Cầu Long Biên đen hơn than nhà máy điện

nhô lên khi tầu hú vụt đến ga

cầu đứt nhịp - lòng ta dao cắt

Hồng Hà nghiêng - đau nhói Đức Giang.

 

Kho xăng cháy lửa đen khói đỏ

tiếng hú xe cứu hoả

cái màu lửa đi cứu hoả

bầm tím cả khoảng trời...

 

Lòng ta hỡi bao đêm rồi vẫn cháy

ngọn lửa nào cũng hiển hiện mặt em

cái khuôn mặt xanh xao lá úa

cái khuôn mặt xanh xao chớp loé bỗng sáng bừng.

 

Đêm hành quân sao chổi siết ngang rừng

sương muối thấm rát cào hai lá phổi

thắt lưng to nấc cuối cùng siết vội

cái no dồn cho hơi thở, cái đói trói chặt thắt lưng.

 

Em thân yêu đừng mím chặt môi sưng

làm tứa máu giấc mơ anh run rẩy

giấc mơ như vàng chảy

nhưng ta đâu nào phải quặng của Phương Đông.

 

Hà Nội ơi! Người còn nhớ ta không?

cửa ô nào ta cũng đến

cửa ô nào ta cũng đi ra

ta là lính về từ trăm vạn ngả

và ra đi đưa tiễn một mình em.

 

Mắt đau đáu cửa ô hoang vắng

em nói em cười giòn rúm quả mận chua

ta có cái đói đến no lòng quân phản nghịch

ta có tình yêu làm em phải li dị hết thế gian này.

 

để cắt nghĩa thế nào là cuộc sống

ta đắm mình như trái ớt giữa chén tương

càng dằm nát càng cay càng tơi tả

rồi hít hà cười khóc với yêu thương.

 

Thời mì sợi thay cơm bát canh chua em nấu

trèo hái bao lần vươn lên cành sấu

tay anh có thể hái được trời xanh

những cọng rau lang rau muống vòng quanh

thắt chặt vành đai cuộc sống

có thể nối hết những con đường thơ mộng

những ai đi đến với mặt trời.

 

Nhưng dù trăm lần hái vạn lần trèo

cũng không sao tránh được

khi em quyện vào đời anh

ngọn khói cay nồng ngọn trắng ngọn xanh.

 

Anh đem hết đời anh ra đặt cược

cái tình yêu đầy hương vị sắc màu

tay anh lần hạnh phúc khổ đau

lần lửa trong tay lần qua no đói.

 

Anh hát em nghe lời ru lửa khói

ngọn lửa sởn da gà ngọn lửa kiêu sa

em xa vắng giờ trong anh toàn khói

anh lụi tàn đen đúa em cũng là khói nữa... lạ lùng chưa?

 

Làm sao nói được sự hài hoà của khói và của lửa

người hoạ sĩ nào pha nổi sắc màu yêu

cho tôi trở về mặt đất liêu xiêu

thuở nai đồng quê bia hơi và xị đề

chợ Âm Phủ cho ta dăm phút đến thiên đường

ôi cái phút giây diệu kỳ - ta được dựa đầu vào vai bạn

dốc hết ruột gan mình cho cát bụi quê hương.

Cái chợ trưa chồm hỗm khói mờ sương

đã hô hấp cứu ta tỉnh dậy

càng lẩn tránh càng khiến ta nhìn thấy

sau một màn voan mỏng mắt em.

Nhà hát lớn đêm nay không mở cửa

tấm màn nhung không lay động

diễn viên nép hai bên cánh gà nhìn ra cuộc sống

sân khấu ngược... mà em!

 

Để không bao giờ ta được lãng quên

Hà Nội đầy gió và nắng

người Thủ đô sơ tán

vô số lá vàng hội ngộ

xào xạc trên đường

gió và lá hành hương

về miền Thăng Long trận chiến

tôi là người chứng kiến

cuộc hành quân lên rừng xuống biển

đêm ngàn thu xào xạc lá vàng.

 

Lá ngập đường Lý Thường Kiệt, Quang Trung

quán bia Cổ Tân ngập cơn lũ lá vàng

tôi đứng (lạ lùng chưa chả có ai chen lấn xếp hàng)

chiếc mũ sắt chìa ra tôi hứng

năm vại bia tươi

không cần ly cốc

và cứ thế dưới trời sao tôi nốc

nước mắt chảy lưng tròng.

 

Xung quanh tôi thấy bạn đâu còn

kẻ ở chiến trường người đi sơ tán

đâu rồi những cụ Nguyễn Tuân, Nguyên Hồng, Quang Sáng

Ngô Thảo, Nguyễn Duy, Thuỵ Kha, Đoàn Giỏi

tôi người lính trị vì một cõi

bia hơi và vô số lá vàng.

 

Nước hồ Gươm im lặng

im lặng đến bàng hoàng

tôi chìm cùng bóng tôi chìm sâu đáy nước

lên hồ Tây và đi ngược về phía tôi là một đoàn xe

lá nguỵ trang ngất ngểu súng phòng không.

 

Lên hồ Tây lạnh lẽo mùa đông

căn phòng nhỏ ngọn đèn dầu thắp nén hương tôi viết

tôi viết những gì tôi yêu tôi thương tiếc

và cả những gì đau xót đến chua cay

Hà Nội ơi! Đêm nào đó người có hay

ngọn bút rưng rưng tôi viết về người đó.

Suối Lồ Ô 1996