Chương 2: Mạng Lưới đường đô Thị Potx - 123doc

Vị trí của mạng lưới đường bộ trong giao thông đô thị: Mạng lưới đường bộ đô thị đóng vai trò là hệ thống giao thông chính của thành phố, như bộ khung kết nối tất cả các công trình dân s

Chương 2: Mạng lưới đường đô thị Phương tiện giao thông và tổ chức

giao thông (3 tiết)

1 Vị trí của mạng lưới đường bộ trong giao thông đô thị

2 Các mạng lưới đường trong đô thị

3 Các chỉ tiêu đánh giá mạng lưới đường đô thị

4.1 Hệ số gãy khúc

4.2 Mật độ mạng lưới đường phố

4.3 Khoảng cách giữa các đường phố chính

4.4 Đảm bảo vận tốc giao thông

4 Phân cấp đường trong thành phố

5 Phương tiện vận tải và vấn đề tổ chức quản lý

****************

I Vị trí của mạng lưới đường bộ trong giao thông đô thị:

Mạng lưới đường bộ đô thị đóng vai trò là hệ thống giao thông chính của thành phố, như bộ khung kết nối tất cả các công trình dân sinh, xã hội của đô thị tạo thành thể thống nhất Hiện trạng và mức độ phát triển của mạng lưới đường đô thị quyết định sự vận chuyển giao thông, mức độ phục vụ dân sinh Chính vì vậy mạng lưới đường bộ đô thị cần được quan tâm đầu tư đúng mức và liên tục

Đặc biệt đối với điều kiện đô thị như ở nước ta hiện nay, khi các loại hình vận tải đường sắt, đường thủy, đường hàng không chưa phát triển, mạng lưới đường bộ

đô thị đảm trách nhiệm vụ chính vận chuyển hành khách và hàng hóa Mạng lưới đường thuận tiện, đảm bảo cho mọi nhu cầu của người dân được nhanh chóng sẽ là động lực chính thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, chính trị của khu vực

II Các mạng lưới đường trong đô thị:

Kết cấu quy hoạch của mỗi thành phố được xác định bởi hình dạng mạng lưới đường đô thị, nó mang tính đặc thù riêng và phụ thuộc vào lịch sử phát triển của thành phố đó, sự phân bố trung tâm, địa hình, địa chất, thủy văn tại đó Có thể nói kết cấu quy hoạch không thành phố nào giống thành phố nào Tuy nhiên khi

xét đến các hướng giao thông chính của mạng lưới đường đô thị có thể phân loại một số sơ đồ nguyên tắc quy hoạch như sau:

1 Sơ đồ tự do:

Sơ đồ quy hoạch này đặc trưng cho các thành phố cổ với mạng lưới giao thông đô thị không theo trật tự Hướng đi của các đường phố tùy theo điều kiện địa hình và sự phân bố dân cư, khu công nghiệp sao cho phù hợp, tiện lợi và giá thành

rẻ Các tuyến phố hẹp, không thẳng và nhiều giao cắt là những hạn chế lớn cho việc tổ chức giao thông vận tải hành khách và hàng hóa Hiện nay sơ đồ quy hoạch này có thể ứng dụng khi thiết kế các khu dân cư có lưu lượng xe thấp, vận tốc nhỏ, cho phép xây dựng các công trình tựa theo địa hình tạo khung cảnh đẹp Các đô thị loại này thường nằm ở các vùng trung du, đồi núi thấp (Sa Pa, Đà Lạt,…)

2 Sơ đồ xuyên tâm:

Sơ đồ này thường gặp ở các thành phố cổ không lớn lắm, mạng lưới đường lấy trung tâm đô thị làm tâm Trong sơ đồ này mối liên lạc giữa các khu vực ngoại

vi tương đối phức tạp, kéo dài đáng kể quãng đường, gây tập trung giao thông vào khu trung tâm Vì thế sơ đồ này chỉ sử dụng cho các khu dân cư không lớn lắm, và mật độ dòng xe cơ giới không cao

3 Sơ đồ vòng tròn xuyên tâm:

Đây là dạng hoàn thiện của sơ đồ xuyên tâm Trong sơ đồ này vòng tròn vành đai đảm bảo cho sự liên lạc giữa các vùng ngoại vi mà không cần đi qua khu vực trung tâm Sơ đồ này thường gặp nhiều ở các đô thị lớn được hình thành qua một thời gian dài (Matxcova, Paris, Beclin,…) Ưu điểm của sơ đồ này là liên hệ giữa các khu vực với nhau và giữa các khu vực với khu trung tâm thuận tiện, cự ly ngắn, thời gian di chuyển ngắn Tuy nhiên giao thông vẫn tập trung nhiều vào khu trung tâm gây khó khăn cho tổ chức giao thông, bố trí các điểm đỗ xe

Trong sơ đồ này, nhiệm vụ của đường vành đai là phải phân tán tối đa xe cộ, tránh tập trung vào khu vực trung tâm Để thực hiện được yêu cầu này cần phải xây dựng và tổ chức giao thông sao cho xe chạy trên đường vành đai phải nhanh hơn, tốn ít thời gian hơn khi chạy trên đường xuyên tâm

4 Sơ đồ nan quạt:

Thường gặp ở các đô thị ven biển, ven song, ven hồ Nó là một nửa của sơ đồ vòng tròn xuyên tâm Nó có ưu nhược điểm giống như sơ đồ vòng tròn xuyên tâm

5 Sơ đồ hình tam giác:

Sơ đồ này không được phổ biến do các góc nhọn ở những nơi giao cắt của mạng lưới đường đô thị, gây khó khăn cho việc xây dựng và chiếu sang Ngoài ra sơ

đồ tam giác này không đảm bảo cho giao thông được thuận tiện kể cả theo những hướng chính Sơ đồ này có thể gặp ở một số khu vực cổ của London, Paris, Hà Nội

6 Sơ đồ hình bàn cờ:

Đây là dạng quy hoạch phổ biến nhất, đặc trưng cho các thành phố trẻ Các đường phố vuông góc với nhau chia khu phố thành các hình chữ nhật, hình vuông

Sơ đồ này có hàng loạt những ưu điểm so với các loại sơ đồ khác như: thuận tiện

và dễ dàng định hướng khi tham gia giao thông, khả năng thông hành của cả mạng lưới rất cao, không gây quá tải cho khu vực trung tâm, đơn giản, thuận tiện cho việc quy hoạch và xây dựng nhà cửa và tổ chức giao thông Sơ đồ này gặp nhiều ở

đô thị các nước như Chicago, NewYok, TP HCM, khu phố cổ HN

Nhược điểm chính của sơ đồ này là giao thông theo hướng chéo góc không thuận tiện, hệ số gãy khúc lớn, kiến trúc đơn điệu, khó áp dụng ở những nơi địa hình không bằng phẳng

7 Sơ đồ bàn cờ chéo:

Tương tự như sơ đồ ô bàn cờ, người ta them vào các đường chéo để giảm bớt khoảng cách đi lại giữa các khu vực với nhau và với khu trung tâm Tuy nhiên cách làm này lại phân chia khu phố thành nhiều ô tam giác gay khó khăn cho quy hoạch, xây dựng nhà cửa Xuất hiện các ngã 6, ngã 7 gây phức tạp cho giao thông

và tổ chức giao thông tại đó

8 Sơ đồ hỗn hợp:

Thường gặp ở các khu đô thị lớn và rất lớn Là sơ đồ kết hợp giữa sơ đồ vòng tròn xuyên tâm với sơ đồ ô bàn cờ nhằm giảm bớt lượng giao thông tập trung

về khu trung tâm

III Các chỉ tiêu đánh giá mạng lưới đường phố.

1 Hệ số gãy khúc:

Hệ số gãy khúc là tỷ số giữa chiều dài thực tế với chiều dài theo đường chim bay Chỉ tiêu này nói lên mức độ thẳng của đường phố Hệ số gãy khúc liên quan đến chi phí khai thác vận tải và hao tốn về thời gian của các đối tượng tham gia giao thông Vì thế nó có ý nghĩa quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế kỹ thuật của phương án xây dựng mạng lưới đường bộ

cb

tt

L

L

K =

Trong đó Ltt – chiều dài thực tế của tuyến phố

Lcb – chiều dài của tuyến phố theo đường chim bay

Các phân tích cho thấy ở các thành phố lớn với mạng lưới đường theo sơ đồ đường tròn xuyên tâm sẽ đảm bảo các tuyến đường giao thông ít gãy khúc hơn so với sơ đồ ô bàn cờ, mặc dù trong phạm vi khoảng cách nhỏ thì cả hai sơ đồ này có

hệ số gãy khúc tương đương nhau

Bảng đánh giá hệ số gãy khúc:

Khi thiết kế mạng lưới đường đô thị hệ số gãy khúc trung bình nên chọn sao cho không lớn hơn 1,2 và trong khu vực trung tâm – không lớn hơn 1,15

2 Mật độ mạng lưới đường phố:

a) Mật độ mạng lưới đường thành phố: là một trong những chỉ tiêu quan trọng có ảnh hưởng lớn đến tính kinh tế của phương án quy hoạch chung đô thị, sự hiệu quả chức năng giao thông của hệ thống đường

đô thị trong hiện tại và tương lai, và ảnh hưởng đến chất lượng phục

vụ hành khách Được xác định bằng tỷ số giữa tổng chiều dài mạng lưới đường phố trên diện tích toàn thành phố:

∑

∑

= δ

F

L (km/km 2 )

Trong đó: ΣL là tổng chiều dài của các đường trục chính

ΣF là tổng diện tích thành phố

δ hợp lý sẽ đảm bảo tốc độ giao thông cao nhất, quan hệ giao thông thuận tiện và an toàn

δ càng lớn thì việc đi lại càng thuận lợi

δ quá lớn thì hiệu quả sử dụng đất không kinh tế, chi phí đầu tư xây dựng, bảo dưỡng lớn, xuật hiện nhiều điểm giao cắt làm giảm tốc độ xe chạy và khả năng thông xe của mạng lưới đường

Mật độ mạng lưới đường chính thích hợp ở mức: 2 ÷ 2,5 km/km2

Ở trung tâm thành phố có thể lấy lớn hơn: 2,5 ÷ 3,5 km/km2

Ở vùng ngoại ô có thể lấy nhỏ hơn: 1,5 km/km2

Một số trường hợp, người thiết kế có thể sử dụng mật độ mạng lưới đường nói chung, trong đó tổng chiều dài được tính là tổng tất cả các đường phố ô

tô qua được

Để xác định mật độ tối ưu của mạng lưới đường đô thị cần phải xét đến

cả quãng đường của khách bộ hành đi từ điểm xuất phát đến đường phố bên ngoài Mật độ mạng lưới đường càng nhỏ thì khoảng cách này cáng lớn, thời gian đi lại cang nhiều và mức độ phục vụ càng thấp Thời gian khách bộ hành đi từ nơi xuất phát đến đường phố bên ngoài từ 4 đến 6 giây được coi là thời gian hợp lý Khi đó nếu khoảng cách trung bình giữa các đường phố chính thành phố khoảng 1,17 – 0,57 thì mật độ mạng lưới đường 1,7 – 3,5 km/km2 được coi là hợp lý và 2,2 – 2,4 được coi là tối ưu

b) Mật độ diện tích đường phố:

∑

= γ

F

B L (km 2 /km 2 )

Trong đó L – chiều dài đường

B – chiều rộng tương ứng của đoạn đường đó.

F – diện tích đô thị mà mạng lưới đường đó phục vụ

Σ (LxB) bao gồm cả diện tích bãi đỗ xe, quảng trường

Theo số liệu thống kê gần đây nhất, mật độ diện tích đường phố của TP HCM chỉ mới đạt 2,01% Trong khi đó theo tiêu chuẩn các nước tiên tiến, để đáp ứng nhu cầu giao thông thông suốt, mật độ diện tích đường so với diện tích chung phải đạt 10 – 20%

c) Mật độ diện tích đường tính trên một đầu người dân thành phố:

∑

= λ

n

B L (m 2 /người)

Trong đó n – số dân của đô thị

L – chiều dài đường

B – chiều rộng tương ứng của đoạn đường đó

Mật độ diện tích đường trên đầu người của TPHCM là 1,48m2/người Trong khi đó ở các nước tiên tiến chỉ số này phải đạt từ 6 – 10 m2/người

3 Khoảng cách giữa các đường phố chính:

Khoảng cách giữa các đường phố chính nên lấy trong khoảng 400 – 500m Ở trung tâm đô thị thì khoảng cách này có thể ngắn hơn so với ngoại vi thành phố Mối quan hệ giữa mật độ và khoảng cách giữa chúng thể hiện ở bảng sau:

Mật độ

(km/km2) Khoảng cách

Khoảng cách đi bộ

(km)

Thời gian đi bộ (phút)

4 Vận tốc giao thông.

Vận tốc giao thông là một chỉ số rất quan trọng Nó được xác định bởi các yếu tố như: sự phù hợp giữa số lượng làn xe với lưu lượng xe dự kiến, khoảng cách

giữa các giao cắt của đường phố chính, lưu lượng của các dòng xe cơ giới giao cắt nhau, phương pháp tổ chức và điều khiển giao thông tại nút,…

Chỉ số vận tốc được sử dụng để đánh giá chất lượng mạng lưới đường hiện tại, cũng như xác định nhu cầu và các phương pháp cải tạo nâng cấp Thông qua vận tốc có thể đánh giá được tổn thất giao thông, thông qua đó đánh giá hiệu quả kinh tế của các phương pháp nâng cấp

IV Phân cấp đường trong thành phố:

Việc phân cấp đường đô thị là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng đối với công tác thiết kế và quản lý đường, đối với việc chuẩn bị đầu tư một con đường trong chiến lược xây dựng và phát triển quy hoạch mạng lưới giao thông

Phân loại theo chức năng của đường: là khung phân loại cơ bản, làm công cụ

cho quy hoạch xây dựng đô thị Đường phố có 2 chức năng cơ bản: chức năng giao thông và chức năng không gian

Chức năng giao thông được phản ánh đầy đủ qua chất lượng dòng, các chỉ tiêu giao thông (tốc độ, mật độ, hệ số sử dụng khả năng thông hành,…) Chức năng giao thông được biểu thị bằng hai chức năng phụ đối lập nhau là: cơ động và tiếp cận

- Loại đường có chức năng cơ động cao thì đòi hỏi phải đạt được tốc độ xe chạy cao Đây là các đường cấp cao, có lưu lượng xe chạy lớn, chiều dài đường lớn, mật độ xe chạy thấp

- Loại đường có chức năng tiếp cận cao thì không đòi hỏi tốc độ xe chạy cao, nhưng phải thuận lợi về tiếp cận với các điểm đi – đến

Theo chức năng giao thông, đường phố được chia thành 4 loại với các đặc trưng như sau:

a) Đường cao tốc đô thị.

Chức năng:

- Có chức năng giao thông cơ động rất cao, dùng ở các đô thị lớn, phục vụ giao thông với tốc độ xe chạy cao (80 – 100 km/h) và liên tục, không bị gián đoạn và không có giao cắt

- Nối liền các khu đô thị lớn, giữa đô thị trung tâm với các khu công nghiệp lớn ngoài thành phố, giữa thành phố với cảng hàng không, cảng

biển,… nhằm rút ngắn thời gian đi lại, giảm sự căng thẳng về giao thông trong các khu đô thị

Đặc điểm:

- Tốc độ xe chạy cao, dành riêng cho xe ô tô, xe mô tô bị hạn chế

- Giao cắt khác mức với đường ô tô khác, với đường sắt (giao cùng mức chỉ cho phép trong trường hợp đặc biệt)

- Có dải phân cách tách biệt các dòng xe ngược chiều nhau Các công trình hai bên đường phải cách ly với đường cao tốc một khoảng theo quy định của quy hoạch

b) Đường phố chính đô thị:

b1) đường phố chính chủ yếu:

Chức năng:

- Phục vụ giao thông có tốc độ cao, giao thông có tính chất toàn đô thị

- Nối các trung tâm dân cư lớn, khu công nghiệp tập trung lớn và nối với đường cao tốc đô thị, đường phố chính, đường phố gom

Đặc điểm:

- Lưu lượng giao thông lớn, tốc độ xe chạy cao

- Có bố trí phần đường dành riêng cho xe đạp và xe thô sơ

- Khoảng cách giữa các nút giao thông không được quá gần (< 500m)

- Không gián đoạn trừ nút giao thông có bố trí tín hiệu giao thông điều khiển Ở những đô thị lớn bố trí giao cắt khác mức

b2) Đường phố chính thứ yếu:

về cơ bản có chức năng và đặc điểm giống với đường phố chính chủ yếu, nhưng lưu lượng xe và tốc độ xe chạy thấp hơn

c) Đường phố gom:

c1) Đường phố khu vực:

Chức năng:

- Phục vụ giao thông đi lại giữa các khu nhà ở, khu công nghiệp

- Lưu thông với các đường phố chính, đường phố gom, đường nội bộ

Đặc điểm:

- Lưu lượng xe chạy vừa phải, đủ các thành phần xe cộ.

- Khoảng cách giữa các ngã 3, ngã 4 không nên < 400m

- Trên đường này không nên bố trí trường học, nhà trẻ, mẫu giáo

c2) Đường vận tải:

Chức năng:

- Là đường gom chuyên dùng cho vận chuyển hàng hóa trong khu công nghiệp tập trung và nối khu công nghiệp đến các cảng, ga và đường trục chính

- Lưu thông với các đường cao tốc, đường phố chính, đường phố gom

Đặc điểm:

- Lưu lượng và vận tốc xe chạy trung bình

- Chỉ dành riêng cho xe tải, xe khách

- Trên đường này không nên bố trí trường học, nhà trẻ, mẫu giáo

c3) Đại lộ:

Chức năng:

- Là bộ mặt của thành phố, đảm bảo cân bằng chức năng giao thông và không gian, nhưng đáp ứng chức năng không gian ở mức phục vụ rất cao tạo nên những nét riêng về kiến trúc và thẩm mỹ cho thành phố

- Thường bố trí ở khu vực trung tâm, gắn liền với các quảng trường chính của thành phố Nối liền với đường phố chính, đường phố gom, đường nội bộ

Đặc điểm:

- Tốc độ xe chạy thấp và trung bình, lưu lượng xe chạy và khách bộ hành lớn

- Không nên có tàu điện và xe tải chạy

- Các công trình kiến trúc chủ yếu ở hai bên đường là các cơ quan lớn, nhà hát, triển lãm, bảo tàng, câu lạc bộ, nhà ở nhiều tầng

d) Đường phố nội bộ:

d1) đường phố nội bộ:

Chức năng: phục vụ đi lại trong các tiểu khu và nối liền đường tiểu khu với

hệ thống đường bên ngoài

Đặc điểm:

- Tốc độ xe chạy và lưu lượng xe thấp.

- Thành phần dòng xe gồm: xe con, xe công vụ, xe hai bánh

- Thường không bố trí phương tiện giao thông công cộng trên đường này

- Các ngõ phố được nối thông qua đường này để ra mạng lưới đường ngoài phố

d2) Đường xe đạp: Dành riêng cho xe đạp, được áp dụng khi lưu lượng

xe đạp lớn cần tách riêng ra khỏi dòng xe chung để đảm bảo hiệu quả sử dụng đường và an toàn giao thông

d3) Đường đi bộ: dành riêng cho người đi bộ.

Phân cấp kỹ thuật đường đô thị:

Mỗi loại đường trong đô thị được phân thành các cấp kỹ thuật tương ứng với các chỉ tiêu kỹ thuật nhất định Cấp kỹ thuật thường được gọi tên theo trị số tốc độ thiết kế (20, 40 , 60,…km/h) và phục vụ cho thiết kế đường phố

Việc xác định cấp kỹ thuật chủ yếu căn cứ vào chức năng của đường phố trong đô thị, điều kiện xây dựng, điều kiện địa hình vùng đặt tuyến, và cấp đô thị

Có thể tham khảo các quy định trong bẳng dưới đây và cân nhắc trên cơ sở kinh tế

- kỹ thuật: