Chuyện Con Tôm Sinh Thái - Báo Nhân Dân

Tôm sú sinh thái sang Thụy Sĩ

Đào ao hay lập vuông nuôi tôm sú đối với hàng triệu nông dân ven biển, ven rừng ngập mặn Việt Nam là chuyện bình thường nhưng nuôi tôm sinh thái thì lại quá mới mẻ.

Năm 2001, được Tổ chức Xúc tiến nhập khẩu Thụy Sĩ (SIPPO) hỗ trợ, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã phối hợp với Sở Thủy sản Cà Mau xây dựng mô hình nuôi tôm sú sinh thái đầu tiên của Việt Nam cho 1.700 hộ nông dân ở Lâm ngư trường 184 với trên 4.000 héc ta đất ven rừng ngập mặn. Lúc này, các hộ nông dân nuôi tôm mới biết thế nào là quản lý vùng nuôi tôm bằng cả cộng đồng và có sự giám sát, đánh giá của một tổ chức phi chính phủ có uy tín của Thụy Sĩ.

Sản phẩm tôm sinh thái nuôi ở Lâm ngư trường 184 được chế biến tại Công ty Chế biến thủy sản và Xuất nhập khẩu Cà Mau (Camimex), dán nhãn tôm sinh thái, có đánh giá của một tổ chức phi chính phủ Thụy Sĩ và xuất sang thị trường Thụy Sĩ vào năm 2002, với giá cao hơn 20% so với sản phẩm tôm sú nuôi theo phương thức truyền thống phổ biến ở Việt Nam.

Ông Nguyễn Hữu Dũng, Tổng thư ký VASEP, cho biết với lô hàng này, Việt Nam đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới có sản phẩm tôm sú sinh thái (ngoài Ecuador có nuôi tôm sinh thái nhưng là tôm thẻ chân trắng).

Ông Ngô Hồng Phước, Giám đốc Khu Bảo tồn đa dạng sinh học rừng ngập mặn Cà Mau ở Lâm ngư trường 184, cho biết nuôi tôm sinh thái là “tôm gần giống như sống và sinh sản trong môi trường tự nhiên”. Điển hình nhất là việc thả tôm giống rất thưa, mật độ tối đa là hai con cho mỗi mét vuông nước, thậm chí vài ba mét vuông nước mới thả một con, thấp hơn hàng chục lần so với nuôi tôm thông thường. Ông Phước lý giải khá đơn giản: “Nếu thả dày, phải bổ sung thức ăn cho tôm, mà đã bổ sung thức ăn thì còn gì gọi là tôm sinh thái”. Người nông dân ở đây hiểu rằng tôm sinh thái đồng nghĩa với tôm tự nhiên, tức tôm sử dụng thức ăn từ thảm thực vật của rừng ngập mặn, từ tảo, sinh vật phù du...

Chuyện tôm sinh thái mới nghe qua có vẻ đơn giản, tức để cho tôm sinh sống và phát triển giống như tôm sú trong môi trường rừng tự nhiên. Tuy nhiên, để có được con tôm sinh thái, người nuôi phải tuân thủ khá nhiều quy định nghiêm ngặt. Trong đó, ông Phước tâm đắc nhất là việc quản lý cả vùng nuôi bằng chính cộng đồng người nuôi tôm. Chẳng hạn, chặt một cây đước trong vùng nuôi cũng phải được cả cộng đồng ghi nhận; vùng nuôi phải có tiêu chuẩn diện tích rừng trong vùng chiếm 60-70%, còn lại 20-30% là đất thả nuôi; chỉ nuôi tôm trong vùng rừng đước 4-5 năm tuổi trở lên.

Năm 2001 là năm đầu tiên nuôi tôm sinh thái với 4.000 héc ta nhưng ông Phước cho biết, hiện diện tích đã giảm xuống còn hơn 2.000 héc ta, trong tổng diện tích 6.400 héc ta rừng và đất rừng của Lâm ngư trường 184. “Diện tích giảm là do chúng tôi khai thác, tỉa thưa rừng và trồng mới trở lại theo quy định của ngành lâm nghiệp. Để nuôi tôm sinh thái phải chờ bốn - năm năm nữa cho rừng đủ độ tuổi theo nguyên tắc”, ông Phước giải thích.

Năm ngoái, thông qua Camimex, nông dân ở đây đã bán qua Thụy Sĩ sáu container tôm sú sinh thái; sáu tháng đầu năm nay cũng đã xuất được ba container.

Liệu có chuyển được tôm quảng canh sang tôm sinh thái?

Câu chuyện nuôi tôm sú sinh thái ở Lâm ngư trường 184 đang vang xa ra thế giới. Đó cũng là lý do mà Tổ chức Lương nông Liên hiệp quốc (FAO), tổ chức liên chính phủ INFOFISH cùng phối hợp với VASEP, tổ chức Hội nghị quốc tế về Nuôi thủy sản sinh thái và nuôi biển vào giữa tháng 6 qua tại TP Hồ Chí Minh, kéo dài ba ngày, thu hút sự tham gia của 130 đại biểu đến từ 38 quốc gia và các tổ chức quốc tế.

Bà Nguyễn Thị Hồng Minh, Thứ trưởng Bộ Thủy sản, cho rằng tuy sản lượng tôm sinh thái ở Lâm ngư trường 184 còn rất khiêm tốn nhưng đã được các tổ chức quốc tế và nhiều quốc gia quan tâm. Trong tương lai, theo bà Minh, Việt Nam có nhiều khả năng tăng diện tích nuôi tôm sú sinh thái, bởi phần lớn diện tích nuôi tôm sú của Việt Nam (khoảng 500.000 héc ta) hiện nay được nuôi theo phương thức quảng canh, có nhiều điểm tương đồng với phương thức nuôi tôm sú sinh thái, nhất là nuôi tôm quảng canh ở chung quanh rừng ngập mặn ven biển phía nam.

Những nét tương đồng đó là thả nuôi với mật độ thưa, ít sử dụng thức ăn công nghiệp, hạn chế dùng hóa chất và tận dụng mặt nước dưới tán rừng ngập mặn để nuôi tôm hay vừa nuôi tôm kết hợp với trồng lúa ngay trên một mảnh đất, ít tác hại đến môi trường vùng nuôi. “Việt Nam có thể chuyển từ phương thức nuôi quảng canh sang nuôi sinh thái, nhất là vùng nuôi tôm hàng trăm ngàn héc ta quanh rừng ngập mặn ở Cà Mau, Kiên Giang, nếu có kiểm tra, đánh giá và xác nhận của các tổ chức quốc tế sẽ được người tiêu dùng châu Âu công nhận”, bà Minh nói. Tuy nhiên, ông Nguyễn Hữu Dũng còn băn khoăn về giá bán hiện nay chỉ cao hơn khoảng 20% so với tôm truyền thống nên “hấp lực” đối với người nuôi tôm chưa cao.

Ông Dũng cho biết, hiện nay SIPPO tiếp tục giúp đỡ Việt Nam trong việc phát triển nuôi tôm sú sinh thái và đây là cơ hội để tăng cường xuất khẩu tôm sinh thái vào Thụy Sĩ và thị trường châu Âu, trong bối cảnh nhiều tổ chức bảo vệ môi trường đang phản đối việc phát triển nuôi tôm sú rầm rộ trên thế giới vì nó đồng nghĩa với việc phá hoại rừng ngập mặn ven biển, tác động xấu đến môi trường sinh thái.

HOÀNG VĂN