CHUYÊN ĐỀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY ...

CHUYÊN ĐỀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THCS

I. LÝ DO CHỌN CHUYÊN ĐỀ:

Trong xã hội hiện nay, khi công nghệ thông tin (CNTT) ngày càng phát triển thì việc ứng dụng CNTT vảo trong lĩnh vực giáo dục đã trở thành một điều tất yếu. Nó có tác dụng làm thay đổi nội dung, phương pháp dạy và học. Đồng thời, Nó cũng là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho sự đổi mới, phương pháp học ở các môn học.

Nhận thức được ý nghĩa đó và việc tận dụng CNTT phục vụ cho việc đổi mới phương pháp dạy học là một trong những hướng tích cực nhất, hiệu quả nhất nên Tôi đã mạnh dạng học tập và đưa CNTT vào giảng dạy.   

Nhưng làm thế nào để ứng dụng CNTT hiệu quả trong các tiết dạy, đặc biệt là đối với bộ môn Lịch sử đó là vấn đề mà bất cứ một giáo viên nào cũng gặp phải khi có ý định đưa CNTT vào giảng dạy. Trong chuyên đề “Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Lịch sử”, tôi sẽ đưa ra những ý kiến, kinh nghiệm của cá nhân mình, cũng như một số tiết dạy tôi đã thử nghiệm trong thời gian vừa qua để cùng các bạn đồng nghiệp thảo luận tìm ra những giải pháp tốt nhất cho những tiết dạy của bộ môn Lịch sử.

II. THỰC TRẠNG

* CƠ SỞ LÝ LUẬN

Trong thời đại ngày nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỉ thuật và công nghệ thông tin, nó đòi hỏi con người phải không ngừng nâng cao trình độ khả năng giải quyết vấn đề để đáp ứng nhu cầu của thời đại. Vì vậy việc đào tạo ra những con người có năng lực, có trinh độ nhận thức cao đang là mục tiêu hàng đầu của nhân loại trong thế kỉi XXI.

Trước thực tiển mới của giáo dục quốc tế và giáo dục trong nước đặt ra yêu cầu luôn đổi mới không ngừng để đáp ứng yêu cầu cảu thời đại. Thì vấn đề đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng dạy học các môn nói chung, phương pháp day học lịch sử nói riêng đã được đặt ra và thực hiện một cách cấp thiết phù hợp với xu hướng chung của thế giới tồn tại ở trường THCS với tính cách là một khoa học. Bộ môn lịch sữ có tác dụng nhất định đến việc hình thành thế giới quan, tình cảm đạo đức. Phát triển năng lực nhận thức và hành dộng ... cho học sinh. Tuy nhiên, hiện nay chất lượng giáng dạy và học tập môn Lịch sử chưa đạt hiệu quả cao.

Vì thế việc đổi mới môt cách toàn diện về nội dung lẫn phương pháp dạy học Lịch sư là vô cùng cần thiết.  Nhiều quan niệm, phương pháp day học mới đã và đang đươc nghiên cứu áp dụng ở trường THCS như: day học nêu vấn đề, dạy học tích cực, dạy

học lấy học sinh làm trung tâm, dạy học với sự hỗ trợ của công nghệ... . Tât cả đêu nhằm mục đích tích cực hoá hoạt động của học sinh, phát triển tư duy sảng tạo cho học sinh. Đặc biệt việc sử dụng công nghệ tin học để xây dựng bài giảng điện tử (hay giáo án điện tử) các môn nói chung, dạy học Lịch sử nói riêng, được xem là một trong những công cụ đem lại hiệu quả tích cực trong việc đổi mới việc dạy và học.

* CƠ SỞ THỰC TIỀN

Thực trạng môn lịch Sử còn nhàm chán, chưa thu hút sự chú ýhọc sinh. Vì vậy tôi luôn luôn suy nghĩ, tìm tòi, học hỏi các bạn đổng nghiệp cũng như tìm hiểu về tư liệu CNTT. Đặc biệt làm thế nào để ứng dụng trong dạy học có hiệu quả.

III. GIẢI PHÁP ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ

* Đặc trưng của bộ môn lịch sử ở trường THCS

-  Với tính cách là một khoa học, bộ môn lịch sử ở trường THCS không phải là toàn  bộ khoa học lịch sử mà chỉ bao gồm nhiều kiến thức cơ sở của khoa học lịch sử.

Bằng những nội dung được chọn lọc và cấu tạo theo yêu cẩu của từng cấp học, bộ môn.

Bằng những nội dung được chọn lọc vì cấu tạo theo yêu cầu của từng cấp học, bộ môn Lịch sử khôi phục lại cho học sinh những kiến thức lịch sử, bức tranh lịch sử gần đúng như nó đã từng tồn tại trong quá khử. Tính khoa học cửa bộ môn đòi hỏi kiến thức lịch sử không chỉ cung cấp cho việc miêu tả vẻ bề ngoài của sự kiện, mà còn phải giải thích chúng, chỉ ra bản chất của sự kiên, hiện tượng lịch sử. Trên cơ sở những sự kiện lịch sử cụ thề, bộ môn lịch sử khái quát sự thật lịch sử để hình thành cho học sinh các khái niệm lịch sử, từ đó giúp các em ngày càng đi sâu hơn vào bàn chất của sự kiện lịch sử, theo đúng con đường nhận thức lịch sử.

Tuy nhiên, do đối tượng học tập của bộ môn Lịch sử thuộc về quá khử, cho nên thời gian càng lùi xa thì việc nhận thức bản chất của sự kiện và hiểu sâu về sự kiện lịch sử càng khó. Thêm vào đó, học sinh không thể trực tiếp quan sát “trực quan sinh động” đối tượng nghiên cứu như các môn khoa học tự nhiên. Giáo viên cũng không thể tiến hành các thí nghiệm làm sống lại, xây dựng lại các nhân vật lịch sử như đã từng tồn tại trong quá khứ. Vì vậy, giáo viên đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giúp học sinh khôi phục lại “bức tranh quá khứ”, lĩnh hội tri thức lịch sử và hiểu chúng, vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn.

Với đặc trưng trên của bộ mòn, việc dạy học lịch sử với sự hỗ trợ của CNTT khá hiệu ... quả và khả thi. Nhờ sự hỗ trợ của CNTT với các công cụ và phương tiện bao gồm văn bản, hình ảnh, phim diễn hoạt, âm thanh, người giáo viên có thể thực hiện giáo án điện tử với đẩy đủ các kênh chữ, kênh hình, âm thanh, qua đó, học sinh không chi được rèn luyện các khả năng đọc, nghe, viết nói mà còn quan sát và cảm nhận được các sự kiện. Như vậy bài giảng điện tử đem lại hiệu quả đặc biệt trong việc giúp học sinh hình thành biểu tượng lịch sử thông qua trực quan sinh động, năm bắt và hình dung được các sự kiện lịch sử đã diễn ra trong quá khứ.

2. Đối với giáo viên:

Thấy được tầm quan trọng cùa việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục và đào tạo “...đây mạnh ứng dụng CNTT trong công tác giáo dục và đào tạo ở các cấp học, bậc học, ngành học”.

Thực hiện giáo án điện tử hay bai giảng diện tử giáo viên cần có sự hỗ trợ của máy tính. Toàn bộ kế  hoạch lên lớp của giáo viên phải được lập trinh sẵn. Các hoạt động dạy và học được thiết kế hợp lý trong một cấu trúc chặt chẽ, sử dụng các công cụ đa phương tiện bao gồm: các văn bàn hình ảnh. âm thanh, phim minh hoạ dể chuyền tài tri thức vã điều khiển người học.

Khi lên lớp bằng giáo án điện tử  giáo viên phải thực hiện một bài giảng điện tử với toàn bộ hoạt động giảng dạy đa được chương trình hóa một cách sinh động nhờ sự hỗ trợ của các công cụ đa phương tiện đã được thiết kế trong giáo án điện tử.

3. Đối với học sinh:

Việc học tập lịch sử thông qua bài giảng điện tử tạo nhiêu hứng thú cho các em trong học tập, các em được tiếp cận, nhận thức các sự kiện lịch sử và bài học lịch sử sống động hơn, gần với quá khứ hơn, giúp kích thích quá trình tư duy của học sinh, nhờ đó, nội dung kiến thức lịch sử học sinh thu thập đủ hơn và in sâu hơn vào trong trí nhớ của các em.

* SỬ DỤNG PHẦN MỀM POWER POINT VÀO VIỆC XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THCS

a. Giới thiệu khái quát vê phần mềm PowerPoint.

Đề thiết kể bài giảng điện từ trong dạy học lịch sử giáo viên có thể chọn lựa nhiều phẩn mềm khác nhau như: Flash, PowerPoint, Violet (tiếng việt)... kết hợp với các phẩn mềm hỗ trợ khác. Tuy nhiên, xuất phát từ đặc trưng, yêu câu của bộ môn lịch sử cũng như khả năng tiếp cận của giáo viên, việc lựa chọn phần mềm PowerPoint qua thực tế sử dụng đã khẳng định được ưu thế so với các phần mềm khác.

PowerPoint là phần mềm đồ họa diễn hình có trong bộ Microsoft Office. Phần mềm PowerPoint hầu như đã hiện diện sẵn trong hầu hết máy tính của người sử dụng việt Nam và giao diện của nó cũng rất quen thuộc khi phẩn lớn giáo Việt biết sử dụng Word để đánh văn bản.

Phần mềm Powerpoint có thể đáp ứng tốt nhiều yêu cầu khác nhau trong dạy học lịch sử ở trường THCS: từ việc xây dựng BGĐT của bài nghiên cứu kiên thức mớỉ, cho đến khâu củng cố, ôn tập, sơ kết, tổng kết, kiểm tra đánh giá và các hoạt động ngoại khóa.

• Khởi động phần mềm PowerPoint:

• Nhập vào nút Start trên thanh tác vụ
• Trỏ vào Progame
• Trỏ vào Microsoft Office
• Nháp vào Microsoft office PowerPoint

• Phần mềm này có thể giúp giáo viên:

+ Dễ dàng chèn nội dung văn bàn (Text), hình ảnh, video clip, âm thạnh (Insert Picture/ iMqyie? Sound) làm cho các kênh thông tin về sự kiện lịch sử trở nên đa dạng, phong phú, sinh động. Qua đó, góp phần tao biểu tượng lịch sử một cách rõ nét, giúp học sinh cảm nhận và xích lại gần với hiện thực quá khứ, tránh nhận thức sai lầm, hiện đại hóa lịch sử và hiểu lịch sử đầy đủ, sâu sắc hơn. Đồng thời tạo hứng thú hình thành trong học sinh tình cạm, thái độ đúng đắn hơn.

Ví dụ: Khi giảng bài Tây âu thời trung đại thì giáo viên chiếu hình ảnh lãnh địa phong kiến , rồi hình ảnh lãnh chúa, nông nô ... thì học sinh sẽ hình dung lãnh địa phong kiến bao gồm những vấn đề gì.

+ Tạo các biểu đồ, đồ thị, sơ đồ (Insert Chart), niên biểu, bảng so sánh (Insert Table)... với nhiều màu sắc, độ chính xác cao, có hiệu ứng hoạt hình và được trình chiếu theo trình tự nội dung vấn đề. theo xu hướng phát triển... giúp học sinh hiểu được bản chất, các môi liên hệ, vận động, phát triển của các sự kiện, hiện tượng lịch sử, hay hệ thống, khái quát những kiến thức đã học, hay làm rõ những điểm giống và khác nhau .

+ Tạo các hiệu ứng hoạt hình sinh động cho các đối tượng là một trong những chức năng ưu thế của Powerpoint giáo viên có thể chọn nhiều hiệu ứng khác nhau cho đối tượng đã được chèn trên Slide.

+ Xây dựng BGĐT bằng PowerPoint đòi hòi phải đầu tư nhiều thời gian và công sức nhưng khi tiến hành BGĐT trên lớp lại rât dề dàng, thuận tiện. GV chỉ cần click chuột hay nhấn phím Enter hay phím là có thể trình chiếu lần lượt nội dung của bài giảng đã được thiết kế trước đó trên Powerpoint. Điêu này cho phép giáo viện trình bày nội dung bài học một cách đa dạng, phọng phú, sinh động nhưng vẫn tiết kiệm được thời gian mà GV bỏ ra cho việc ghi chép, kẽ vẽ lược đồ... trên bảng đen theo lối dạy truyền thống.

b.QUY TRÌNH XÂY DỰNG MỘT BÀI GIÁNG ĐIỆN TỬ.

 Để đạt được một bài học lịch sử hiệu quả, GV cần tuân thủ quy trình xây dựng BGĐT gôm các bước sau:

-Xây dựng giáo án: bao gồm chuẩn bị nội dung, sưu tập tư liệu điện tử.

-Thiết kế BGĐT: sử dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế bài giảng.

-Kiểm định sự hoàn thiện của BGĐT: trình chiếu thử, phát hiện lỗi.

* Xây dựng giáo án.

+ Xác định rõ mục đích yêu cầu của bài học

+ Xác định những kiến thức cơ bản trọng tâm mà học sinh cân nắm vững trong tiết học.

+ Sưu tẩm, chọn lọc các nguồn tư liệu viết, tranh ảnh, phim tư liệu, băng ghi âm có liên quan đến những kiến thức cơ bản đã được xác định. Xử lý các tư liệu đã chọn lọc sau đó đóng gói vào trong một Folder và đặt file name phù hợp đề dề tìm và nhớ đưa kèm theo khi ghi BGĐT vào CD.

* Thiết kế bài gỉảng:

Xây dưng kế hoạch thiết kế cụ thể của các Slide hình diễn (kịch bản). Dự kiện sô slide

+ Kiểm định sự hoàn thiện của BGĐT.

- Tiến hành thiết kế và chạy thử từng phần rồi toàn bộ các slide (có đối chiếu với trình tự các hoạt động được trình bày trong giáo án), chỉnh sửa nội dung, hình thức các slide, kiểu và thứ tự trình bày các hiệu ứng... cho hợp lý hơn với mục tiêu, kế hoạch sư phạm mà giáo án và kịch bản đã đề ra.

* Vận dụng trong tiết dạy cụ thể:

• Đề tài không đi quá sâu vào nội dung kiên thức vì GV nào khi lên lớp cũng phải đảm bảo kiên thức cơ bản bài học.
• Cải tiến phương pháp là đi sâu khai thác các khía cạnh của bài để nâng chât lượng bài giảng lịch sử.

3. Minh hoạ cụ thể như sau:

IV. KHẢ NĂNG NHÂN RỘNG:

- Việc “Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học lịch sử ở trường trung học cơ sở” phải được thực hiện đối với mỗi giáo viên dạy Lịch sử. Vì đây là đề tài có tính thiết thực phạm vi ứng dụng rộng lớn, có ý nghĩa tích cực đối với việc nâng cao hiệu quả dạy học đối với môn Lịch sử từ 6 đến 9 nói riêng và các môn thuộc lĩnh vực xã hội, tự nhiên nói chung.

- Tuy nhiên để vận dụng đạt hiệu quả cao đòi hỏi cần phối hợp đồng bộ, thống nhất và kiên trì , nổ lực của cả giáo viên và học sinh.

- Đối với quý thầy cô ngoài việc nhận thức đúng và sâu sắc tầm quan trọng của việc “ Úng dụng công nghệ thông tin trong dạy học lịch sử ở trường trung học cơ sở”  cần phải nhiệt tình, tâm huyết với nghề từ đó tích cực học hỏi, trao dồi kiến thức, đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao trình độ và tay nghề.

- Ở mỗi trường cần “ Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học lịch sử ở trường trung học cơ sở” một cách thống nhất, đồng bộ trong đội ngũ giáo viên dạy Lịch sử. Tổ trưởng và lãnh đạo cần thường xuyên dự giờ đồng bộ các giáo viên thì phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin sẽ đạt hiệu quả cao.

 V. KẾT LUẬN:

          Việc Ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy sẽ làm tiết dạy thêm sinh động để sử dụng được phương pháp này cho phù hợp với đặc điểm từng môn học đòi hỏi người giáo viên cần có kiến thức giỏi về công nghệ thông tin. Với học sinh các kiến thức được trình chiếu sẽ tạo hứng thú cho các em trong hoạt động dạy và học góp phần đạt được những kết quả rất khả quan, lôi cuốn các em tham gia.

          Tóm lại trước nhu cầu bức thiết của thực tiễn dạy học Lịch sử và yêu cầu đổi mới toàn diện của ngành trong quá trình thực hiện chuyên đề mong sự quan tâm chia sẻ do đề tài rộng thời gian nghiên cứu không nhiều nên nội dung chuyên đề tất yếu sẽ có nhiều sai sót mong các quý thầy cô đóng góp để hoàn thiện chuyên đề hơn.

                                                                                                                                                                                                                  NGƯỜI VIẾT

                                                                                                                                                                                                                                                                                             Phạm Thị Hồng Lanh