CON ĐƯỜNG Tơ Lụa TRÊN BIỂN Của TRUNG QUỐC Và NHỮNG Tác ...

Tài liệu tham khảo hữu ích cho học phần Quan hệ quốc tế ở Đông Nam Á từ sau chiến tranh thế giới thứ hai cho đến nay. Các bạn sv ngành quốc tế học có thể tải về tham khảo, làm bài tiểu luận cuối kỳ kết thúc học phần nêu trên.

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA LỊCH SỬ

TIỂU LUẬN CON ĐƯỜNG TƠ LỤA TRÊN BIỂN CỦA TRUNG QUỐC VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG

ĐẾN KHU VỰC ĐÔNG NAM Á

Giảng viên phụ trách: TS Lê Phụng Hoàng

Học phần: Quan hệ Quốc tế ở Đông Nam Á từ sau chiến tranh thế giới thứ

hai cho đến nay

Lớp sinh viên: Lớp ca chiều thứ 2_Giai đoạn 2

Thông tin sinh viên:

Họ tên: Trịnh Trung Tính

TP Hồ Chí Minh, ngày 31 tháng 05 năm 2019

MỤC LỤC

Dẫn nhập 3

NỘI DUNG 4

CHƯƠNG 1 TẦM QUAN TRỌNG CỦA KHU VỰC ĐÔNG NAM Á VÀ NGUYÊN NHÂN HÌNH THÀNH CON ĐƯỜNG TƠ LỤA TRÊN BIỂN CỦA TRUNG QUỐC 4

1.1 Sơ lược lịch sử quan hệ Trung Quốc - Đông Nam Á từ thời kỳ phong kiến cho đến thời điểm hiện tại 4

1.2 Vị trí chiến lược của Đông Nam Á đối với Trung Quốc 7

1.3 Nguyên nhân hình thành con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc 9

1.3.1 Con đường tơ lụa trên biển (Maritime Silk Road) (MSR) của Trung Quốc là gì 9

1.3.2 Nguyên nhân hình thành con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc 10

CHƯƠNG 2 CON ĐƯỜNG TƠ LỤA TRÊN BIỂN CỦA TRUNG QUỐC VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG ĐẾN KHU VỰC ĐÔNG NAM Á 17

2.1 Mục đích và nội dung của con đường tơ lụa trên biển 17

2.1.1 Mục đích 17

2.1.2 Nội dung 17

2.2 Thực trạng triển khai con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc ở khu vực Đông Nam Á hiện nay 18

2.2.1 Malaysia 19

2.2.2 Indonexia 20

2.2.3 Campuchia 22

2.2.4 Myanmar 24

2.2.5 Singapore 24

2.2.6 Brunei 25

2.2.7 Philiphines 25

2.3 Tác động của con đường tơ lụa trên biển (MSR) đến các nước Đông Nam Á 26

2.3.1 Tích cực 26

2.2.2 Tiêu cực 29

2.4 Tác động đối với vấn đề tranh chấp Biển Đông 32

2.5 Tác động của MSR đến Việt Nam 34

2.4.1 Tác động 34

2.4.2 Kiến nghị một số biện pháp cho Việt Nam 35

2.6 Triển vọng về con đường tơ lụa trên biển trong vài thập niên tới 36

CHƯƠNG 3 ĐÁNH GIÁ VÀ KẾT LUẬN 38

3.1 Nhận xét, đánh giá 38

3.2 Kết luận 40

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 41

sách ngoại giao năng lượng, chính sách “Đi ra ngoài”, mục tiêu xây dựng “xã hội tiểu khang toàn diện”, và hiện tại là tư tưởng Tập Cận Bình với một chính sách đối

ngoại chủ động đầy tham vọng Và một trong những tham vọng được cho là tích cực

và đầy cố gắng nhất của Trung Quốc hiện nay chính là việc “nuôi dưỡng giấc mộng

Trung Hoa”, “phục hưng Trung Hoa” mà biểu hiện cụ thể là “Sáng kiến vành đai và con đường của Trung Quốc” Trong Sáng kiến này, Trung Quốc xây dựng con đường

tơ lụa trên bộ và trên biển với quy mô đầu tư rất lớn lên đến hàng nghìn tỷ USD Với

mong muốn tìm hiểu và nghiên cứu kỹ nội dung con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc, lý giải nguyên nhân tại sao Trung Quốc hình thành con đường tơ lụa này, đánh giá những tác động và hệ lụy của nó đối với khu vực Đông Nam Á trong vài thập niên tới (về vấn đề Biển Đông, về tình hình chính trị - an ninh khu vực Đông Nam Á), so sánh sự giống và khác với con đường tơ lụa trên bộ, đề xuất một số biện pháp cho khu vực Đông Nam Á đối phó với sáng kiến này, đưa ra một số kiến nghị cho Việt Nam, tôi chọn đề tài “Con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc và những tác động đến khu vực Đông Nam Á” làm đề tài nghiên cứu Hy vọng đề tài sẽ đóng góp

được một phần kiến thức bổ ích cho những ai quan tâm đến chiến lược đối ngoại củaTrung Quốc, đến quan hệ quốc tế ở Đông Nam Á trong những năm đầu thế kỷ XXI

NỘI DUNG

CHƯƠNG 1 TẦM QUAN TRỌNG CỦA KHU VỰC ĐÔNG NAM Á VÀ NGUYÊN NHÂN HÌNH THÀNH CON ĐƯỜNG TƠ LỤA TRÊN BIỂN CỦA TRUNG QUỐC

1.1 Sơ lược lịch sử quan hệ Trung Quốc - Đông Nam Á từ thời kỳ phong kiến cho đến thời điểm hiện tại

 Trung Quốc và Đông Nam Á có một mối quan hệ lịch sử từ lâu đời Người TrungQuốc đã cố mở rộng ảnh hưởng xuống Đông Nam Á và biển Đông từ rất sớm,ngay sau khi Tần Thủy Hoàng gộp thâu 6 nước, thống nhất Hoa lục Xuyên suốtthời kỳ phong kiến, các hoàng đế Trung Hoa đã dùng vũ lực, chiến tranh để xâmlược để đô hộ và đồng hóa người Việt Nam Lịch sử Việt Nam thời kỳ ngàn nămBắc Thuộc và các cuộc chiến chống Trung Quốc đô hộ là lịch sử được viết bằng

máu và nước mắt Các hoàng đế Trung Hoa xem Đông Nam Á như là một trong các lãnh thổ thuộc phạm vi bành trướng thế lực Do ở Đông Nam Á chưa bao giờ

nổi lên một cường quốc đủ mạnh để đương đầu với Trung Quốc, các vị hoàng đế

xứ này đã nối ngôi nhau xem Đông Nam Á là vùng lãnh thổ hải ngoại nối dài của

Hoa lục, hay nói cách khác, như sân sau của Trung Quốc Và thực tế là họ đã tạo

được ảnh hưởng áp đảo đến mức chi phối phần lớn quan hệ giữa các tiểu quốcĐông Nam Á Tuy nhiên, ảnh hưởng của Trung Quốc không được cảm nhận đồngđều ở Đông Nam Á: rõ rệt nhất là trên phần Đông Nam Á – lục địa, nhưng ở mức

độ thấp hơn nhiều trên phần Đông Nam Á – đảo Lý do rất dễ thấy là Trung Quốccủa các vị hoàng đế phong kiến chưa bao giờ xây dựng được một hạm đội đủmạnh để khống chế biển Đông

 Cho đến nửa đầu thế kỉ XIX, nỗ lực này của họ đã bị người Việt Nam chặn đứng

và chưa bao giờ vượt ra khỏi bán đảo Đông Dương Tình trạng thất thế của TrungQuốc trước sự lấn lướt của phương Tây và Nhật Bản kéo dài hơn một thế kỉ – từnhững thập niên đầu thế kỉ XIX đến giữa thế kỉ XX – cũng không làm nguôi đitham vọng giành lại Đông Nam Á và biển Đông của người Trung Quốc, dù làQuốc Dân đảng hay đảng Cộng sản

 Từ đầu thập niên 1950, Đông Nam Á trở thành đấu trường của Trung Quốc vàHoa Kỳ Sau khi kiểm soát được Hoa lục đúng vào thời khắc Chiến tranh lạnh sắpbước sang giai đoạn đỉnh điểm, Mao Trạch Đông và những người lãnh đạoCHND Trung Hoa đã làm sống lại tham vọng khống chế biển Đông và tạo ảnhhưởng ưu thế ở Đông Nam Á Lần này, đối thủ của họ không phải là các tiểu quốcphong kiến như thời Trung Cổ, hay các nước tư bản Tây Âu và Nhật Bản như thờicận đại, mà là Hoa Kỳ

 Khi Pháp sa lầy trên chiến trường Đông Dương lần thứ 2 (07.05.1954), Việt Nammột lần nữa trở thành cửa ngõ thuận lợi nhất cho hoạt động mở rộng ảnh hưởngcủa Trung Quốc ở Đông Nam Á và khắp vùng châu Á-Thái Bình Dương Một câuhỏi liền được đặt ra cho Bắc Kinh: Người Mỹ sẽ phản ứng ra sao ? Liệu có khảnăng sẽ bùng phát trên bán đảo Đông Dương một cuộc chiến giữa hai nước, tương

tự như trên bán đảo Triều Tiên? Lời giải được tìm thấy trong năm 1954: Việt Nam

bị chia cắt thành hai miền, tương tự như trường hợp Triều Tiên một năm trước đó.Trong lúc người Mỹ thấy khó chấp nhận giải pháp chia cắt hai miền Việt Nam và

đã thể hiện quyết tâm ngăn chặn ảnh hưởng của cộng sản lan xuống phía Nam vĩtuyến 17 bằng cách thành lập khối SEATO thì người Trung Quốc lại xem đây làthắng lợi không nhỏ: Thêm một lãnh thổ nữa trở thành vùng đệm che chắn biêngiới của họ Và sẽ càng hay hơn nữa, nếu vùng đệm này được mở rộng thêm

 Cho đến giữa thập niên 1960, mọi việc trên bán đảo Đông Dương dường như diễn

ra trong tầm kiểm soát của Bắc Kinh Tuy nhiên, khi người Mỹ bắt đầu đổ quân

ào ạt vào miền Nam Việt Nam, người Trung Quốc bắt đầu đối mặt với một thực tếkhắc nghiệt: Viễn cảnh của một cuộc chiến Triều Tiên khác, trong lúc đang phảigiải quyết biết bao vấn đề đối nội phát sinh từ cuộc thử nghiệm “ba ngọn cờhồng” đầy tai hại và từ cuộc đấu đá giành quyền lực mang tên “Cách mạng vănhóa” đầy tai hoạ Càng đáng sợ hơn khi Liên minh Xô-Trung giờ đã trở thành thùđịch của nhau (Đỉnh đỉnh là việc xảy ra cuộc xung đột biên giới đảo Trân Bảo(03.1969)), còn quan hệ Xô – Mỹ đã được cải thiện đáng kể Vậy là họ đã khônngoan đánh tiếng ngay lập tức theo một cách rất đặc thù của người Trung Quốc:

“Người không đụng đến ta, ta sẽ không đụng đến người.”1 Nhưng đây lại là kiểu

1 Lê Phụng Hoàng, (2011), “Quan hệ quốc tế ở Đông Nam Á thời kỳ 1945 - 1991”, Nxb Đại học Sư phạm,

trang 221.

phản ứng mà những người lãnh đạo Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa không mongđợi ở người đồng minh phương Bắc, và họ càng không thể chấp nhận chuyệnngười Trung Quốc đem sự nghiệp đấu tranh thống nhất nước nhà của nhân dânViệt Nam ra mặc cả với người Mỹ Quan hệ giữa người Việt Nam và Trung Quốc

vì thế ngày càng trở nên xấu đi một cách mau chóng, nhất là trong nửa sau thậpniên 1970, khi Trung Quốc sử dụng Campuchia Dân chủ như một công cụ gây sức

ép lên Việt Nam, còn Việt Nam chọn con đường dựa hẳn vào Liên Xô – kẻ thù sốmột của Trung Quốc

 Không thành công với mưu toan “dạy cho Việt Nam một bài học” (1979), Trung

Quốc đã liên kết với Hoa Kỳ tạo thành một liên minh không chính thức hỗ trợđường lối đối đầu của các nước ASEAN quanh vấn đề Campuchia, chống lại cácnước Đông Dương được Liên Xô hậu thuẫn Hậu quả là trong hơn 10 năm, quan

hệ quốc tế trong vùng Đông Nam Á hoàn toàn chịu sự chi phối của vấn đềCampuchia, kèm với biết bao tác động tiêu cực phát sinh Tình hình chỉ được cảithiện dần theo mối quan hệ ngày càng tốt hơn giữa hai siêu cường Hoa Kì và Liên

Xô

 Từ sau khi kết thúc cuộc chiến tranh lạnh và vấn đề Campuchia cho đến nay, quan

hệ giữa Trung Quốc và các nước Đông Nam Á cải thiện dần và đi theo chiềuhướng tốt đẹp Nhất là việc Trung Quốc và ASEAN đã trở thành những đối tácthương mại lớn của nhau (Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN

và ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ 4 của Trung Quốc), ký kết nhiều vănkiện hợp tác quan trọng ( Như việc Trung Quốc tham gia diễn đàn ASEAN+1,ASEAN+3 vào tháng 12.1997; Trung Quốc và các nước ASEAN ký bộ khung quytắc ứng xử ở biển Đông COC năm 2002, Trung Quốc tham gia diễn đànADMM+, )2 Điều này đã thể hiện phương châm và đường lối đối ngoại của các

nhà lãnh đạo hiện tại: “Phương châm cơ bản của ngoại giao láng giềng là kiên trì thân thiện với láng giềng; duy trì môi trường hòa bình, ổn định với láng giềng là mục tiêu chủ yếu của ngoại giao láng giềng” 3 Nhưng trong phương châm và

đường lối đối ngoại này không thể nào che đậy được sự tham vọng gây ảnh hưởng

2 Nguyễn Trần Quế, (2003), “35 năm ASEAN hợp tác và phát triển”, Nxb Khoa học xã hội Hà Nội, trang 63.

3 Trương Xuân Định, (2015), “Chiến lược đối ngoại của Trung Quốc dưới thời Tập Cận Bình”, Tạp chí nghiên

cứu Đông Bắc Á, số 9(175), trang 06.

và bành trướng của Trung Quốc đối với khu vực Đông Nam Á, không thể nào xóa

đi những cái nhìn nghi kỵ của một số nước Đông Nam Á Nhất là việc tranh chấpbiển Đông day dẳng, phức tạp với những cuộc xung đột giữa hải quân Trung Hoa

và hải quân Việt Nam; Trung Quốc vạch ra đường lưỡi bò 9 đoạn tham vọng độcchiếm Biển Đông, Trung Quốc tăng cường sự hiện diện quân sự ở Biển Đông,thách thức Mỹ, Trung Quốc đặt giàn khoan HD 981 (01.05.2014) sâu vào vùngđặc quyền kinh tế và vùng thềm lục địa của Việt Nam, Philiphines kiện TrungQuốc, Điều đặc biệt là tham vọng con đường tơ lụa trên biển hiện nay của TrungQuốc đang làm dấy lên những quan ngại, đã và đang tác động mạnh mẽ lên tìnhhình an ninh - chính trị của toàn khu vực Đông Nam Á Chính những điều này đãlàm cho các nước ASEAN có cái nhìn cảnh giác, thận trọng đối với người lánggiềng to lớn này

Như vậy, nhìn chung là xuyên suốt chiều dài lịch sử, bên cạnh những bước đithăng trầm của mối quan hệ láng giềng (lúc tốt lúc xấu) thì về cơ bản, Trung Quốc vẫnluôn ấp ủ và vẫn nuôi tham vọng gây ảnh hưởng, chi phối và bành trướng thế lực củamình xuống các nước Đông Nam Á mặc dù họ luôn tung hô đường lối đối ngoại củamình bằng những danh từ đẹp đẽ, sang trọng Điều này có thể xem là một “tập quánpháp” truyền thống được di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác của người TrungQuốc Dòng máu tham vọng, xem “ta là một, là riêng, là duy nhất” đã luôn âm ĩ chảytrong huyết quản của người Trung Quốc và dường như chưa bao giờ, họ chiếm lấyđược mấy thiện cảm tốt đẹp từ những người hàng xóm láng giềng bởi những hànhđộng xấu của họ

1.2 Vị trí chiến lược của Đông Nam Á đối với Trung Quốc

Sau chiến tranh lạnh, về ưu tiên trong chính sách đối ngoại với các nước lánggiềng (Trong đó có các nước khu vực Đông Nam Á), Trung Quốc đặc biệt coi trọng.Đông Nam Á nhìn chung có 4 ý nghĩa chiến lược lớn đối với Trung Quốc:

Thứ nhất, về vị trí địa chiến lược và địa chính trị của Đông Nam Á: Đông Nam Á

nằm án ngữ trên con đường hàng hải huyết mạch nối liền giữa Ấn Độ Dương và TháiBình Dương, là cửa ngõ đi ra thế giới của Trung Quốc Hơn 90% hàng hóa thươngmại của các nước Đông Bắc Á đều phải đi qua eo biển Malacca Đông Nam Á là nơi

có nguồn tài nguyên thiên nhiên khoáng sản phong phú, dồi dào - nguồn cung cấpnguyên liệu chủ yếu cho nền kinh tế có tốc độ phát triển nhanh như Trung Quốc.Đông Nam Á là nơi tập trung đông đảo Hoa kiều, là đòn bẩy cho các doanh nghiệpTrung Quốc vươn ra thị trường thế giới Tuy nhiên, cộng đồng quốc tế luôn coi chínhsách của Trung Quốc tại Đông Nam Á chính là sự thể hiện ý đồ trong tổng thể chínhsách ngoại giao của nước này Đông Nam Á trở thành “hòn đá thử vàng” để kiểmnghiệm “thuyết về mối đe dọa từ Trung Quốc”4.

Thứ hai, Đông Nam Á có thể trở thành một lợi thế để Trung Quốc kiềm chế Nhật Bản và Mỹ Trong bối cảnh chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của chính

quyền Mỹ và các nước đồng minh đang tiến hành hiện nay, họ xem Đông Nam Á làkhu vực trung tâm và ưu tiên ảnh hưởng chiến lược Chính vì vậy, việc đặc biệt coitrọng Đông Nam Á giúp Trung Quốc bảo vệ lợi ích và an ninh của mình cũng nhưkiềm chế tham vọng của Mỹ

Thứ ba, chỉ khi Trung Quốc có chỗ đứng vững chắc tại khu vực Đông Nam Á,

Trung Quốc mới có thể tăng cường ảnh hưởng của mình ra khu vực và thế giới VìĐông Nam Á là đầu tàu, là cửa ngõ để Trung Quốc vươn ra thế giới

Thứ tư, Đông Nam Á có ảnh hưởng và tác động rất lớn đến kinh tế thương mại

cũng như vấn đề chính trị - an ninh của Trung Quốc Vì hiện nay cả Trung Quốc vàcác nước ASEAN có mối quan hệ kinh tế - thương mại phụ thuộc chặt chẽ lẫn nhau.Theo số liệu chính thức của Trung Quốc, thương mại ASEAN - Trung Quốc năm 2008tăng gấp 6 lần năm 1991 (tức 231,1 tỷ USD so với 7,96 tỷ USD) Năm 2017, chỉ sốnày đạt 514,8 tỷ USD, là mức tăng trưởng mạnh nhất của ASEAN trong số các đối táccủa Trung Quốc5 Hiện nay, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN

và ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Trung Quốc Ngoài ra, các bên đều cóliên quan trong vấn đề tranh chấp Biển Đông

4 Lưu Việt Hà, (2016), “Về quan hệ Trung Quốc - ASEAN từ sau chiến tranh lạnh cho đến nay”, Bộ Công An, đăng ngày 11.04.2016, lúc 17:32.

tranh-lanh-den-nay.html [

http://www.lyluanchinhtri.vn/home/index.php/quoc-te/item/1409-ve-quan-he-trung-quoc-asean-tu-sau-chien-truy cập ngày 01.06.2019, lúc 9:55]

5 Nguyễn Minh Mẫn, (2018), “Một số vấn đề của khu vực Đông Á trong những năm đầu thế kỷ XXI”, Nxb Đại

học Sư phạm, trang 60.

Ngoài ra, xét về khía cạnh lịch sử, Trung Quốc và Đông Nam Á đã có mối quan

hệ giao bang từ lâu đời Đông Nam Á luôn nằm trong tham vọng bành trướng và ưutiên số 1 trong chính sách ngoại giao của Trung Quốc Để mất Đông Nam Á là để mấtmột cánh tay đắc lực giúp Trung Quốc tham vọng vươn ra thế giới Cụ thể: TrungQuốc luôn muốn nắm Việt Nam vì “một nước Việt Nam độc lập, thống nhất và giàu mạnh, có đường lối độc lập, tự chủ và đường lối quốc tế đúng đắn là một cản trở lớn cho chiến lược toàn cầu của những người lãnh đạo Trung Quốc, trước hết là cho chính sách bành trướng của họ ở Đông Nam Á”6 Tháng 8.1965, không lâu sau khi

Mỹ khởi sự cuộc chiến can thiệp trên quy mô lớn ở Việt Nam và giữa lúc ảnh hưởngcủa Mỹ còn giữ vị thế áp đảo ở Đông Nam Á, Mao Trạch Đông đã vội khẳng định:

“Chúng ta phải giành cho được Đông Nam Á, bao gồm cả miền Nam Việt Nam, Thái Lan, Miến Điện, Malaysia và Singapore Một vùng như Đông Nam Á rất giàu, ở đây

có nhiều khoáng sản , xứng đáng với sự cần thiết để chiếm lấy, Sau khi giành được Đông Nam Á, chúng ta có thể tăng cường được sức mạnh của chúng ta ở vùng này, lúc đó chúng ta sẽ có sức mạnh đương đầu với khối Liên Xô – Đông Âu, gió đông sẽ thổi bạt gió tây”7

1.3 Nguyên nhân hình thành con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc

1.3.1 Con đường tơ lụa trên biển (Maritime Silk Road) (MSR) của Trung Quốc là gì

Nằm trong Sáng kiến “Một vành đai, Một con đường” (One Belt One Road), Con đường tơ lụa trên biển (M Silk Road) là một bước đi kinh tế có ảnh hưởng chiến lược

tới khu vực Đông và Nam Á Theo tuyên bố của Chính phủ Trung Quốc, MSR sẽphục vụ cho sự phát triển hàng hải của các nước dọc theo tuyến đường, mở rộng giaothương biển cũng như thúc đẩy sự thịnh vượng trong khu vực Bằng cách tăng nguồnvốn đầu tư cho cơ sở hạ tầng, đặc biệt là cơ sở hạ tầng cảng biển, các quốc gia có thể

6 Lê Phụng Hoàng, (2011), “Quan hệ quốc tế ở Đông Nam Á thời kỳ 1945 - 1991”, Nxb Đại học Sư phạm,

trang 219.

7 Lê Phụng Hoàng, (2011), “Quan hệ quốc tế ở Đông Nam Á thời kỳ 1945 - 1991”, Nxb Đại học Sư phạm,

trang 220.

tăng nguồn lực thúc đẩy phát triển kinh tế Trong vai trò cửa ngỏ của MSR, ASEAN

kỳ vọng sẽ nhận được những hỗ trợ tài chính cần thiết từ Trung Quốc8

Hình ảnh mô phỏng con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc 9

1.3.2 Nguyên nhân hình thành con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc

Hiện nay, có khá nhiều ý kiến về nguyên nhân hình thành con đường tơ lụa trênbiển của Trung Quốc Theo tôi thì có 6 nguyên nhân chính sau:

 Thứ nhất: Đó là mục đích địa chiến lược và địa chính trị

Trung Quốc muốn phát triển thương mại, giảm chi phí và đảm bảo an toàn chocác tuyến đường thương mại Từ quan điểm về vấn đề nội bộ, nền kinh tế giảm tốc và

kế hoạch tái cấu trúc của nước này đòi hỏi cần mở thêm thị trường mới, vì vậy đầu tưnước ngoài (như việc xây dựng các cảng) có vai trò quan trọng sống còn đối với cáccông ty lớn của Trung Quốc Thêm vào đó, các nước đang phát triển sẽ là thị trườngtiêu thụ các mặt hàng do Trung Quốc xuất khẩu Bên cạnh việc đem lại một số lợi íchcho các nước đang phát triển, Trung Quốc có thể thiết lập sự thống trị về kinh tế vàchính trị ở các địa điểm thích hợp

Ở góc độ địa chiến lược, MSR chủ yếu nhằm mục đích đảm bảo Bắc Kinh có thểkiểm soát tuyến đường thương mại trên biển quan trọng nhất (đó là khu vực Đông

8 Vũ Thành Công, (2015), “ASEAN và con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc”, Viện nghiên cứu Biển

Đông, đăng ngày 10.09.2015, lúc 08:40.

http://nghiencuubiendong.vn/y-kien-va-binh-luan/5267-asean-va-con-duong-to-lua-tren-bien-cua-trung-quoc [truy cập ngày 01.06.2019, lúc 17:56]

9 (Nguồn: nghiencuubiendong.vn năm 2015)

Nam Á) và việc nhập khẩu nguyên liệu thô của nước này không bị gián đoạn.10 Với ýnghĩa này, các cảng biển và eo biển cụ thể có tầm ý nghĩa quan trọng đặc biệt

 Thứ hai, đầu tư cơ sở hạ tầng với những tính toán kinh tế

Việc đầu tư cơ sở hạ tầng đường biển (xây dựng các cảng biển thương mại) sẽgiúp Trung Quốc tăng cường sự kết nối hạ tầng kinh tế của khu vực, giúp Trung Quốc

có được các trạm trung chuyển hàng hải và kiểm soát được tình hình vận chuyển hànghóa, nguyên liệu qua khu vực Biển Đông, giảm thiểu các rủi ro an ninh, nhất là khủng

bố Ngoài ra, việc đầu tư cơ sở hạ tầng sẽ giúp Trung Quốc có cơ hội hội tác, tiếp cậnsâu rộng thị trường của từng nước ASEAN, giải quyết được tình trạng quá tải -

“khủng hoảng thừa” hàng hóa và sức sản xuất của các ngành công nghiệp trong nướcTrung Quốc; giúp Trung Quốc một phần giải quyết được công ăn việc làm cho ngườilao động, tạo công ăn việc làm cho người Trung Quốc ở nước ngoài

Mặt khác, đóng vai trò cửa ngõ để liên kết các khu vực duyên hải Trung Quốc(đầu mối chiến lược là vùng Phúc Châu - thuộc tỉnh Phúc Kiến) với khu vực Châu Á -Thái Bình Dương, việc đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng của ASEAN sẽ đảm bảo một hệthống cảng biển ngoại vi, hỗ trợ cho mạng lưới giao thương trên biển ngày càng mởrộng của Trung Quốc, góp phần đưa Trung Quốc thành một trung tâm giao thươngcủa Châu Á - Thái Bình Dương

 Thứ ba, chính sách ngoại giao năng lượng của Trung Quốc

Chính sách ngoại giao năng lượng của Trung Quốc trong những năm đầu thế kỷ XXI (Từ năm 2006 cho đến nay) chính là một trong những nhân tố quan trọng thúc đẩy quá trình hình thành con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc.

 Vì nhu cầu sử dụng năng lượng rất lớn của quốc gia (do Trung Quốc là côngxưởng của thế giới; dân số hiện nay khoảng 1,5 tỷ người và nguồn tài nguyênkhoáng sản dầu mỏ, khí đốt khan hiếm hoặc khó khai thác) nên từ thời kỳ cầmquyền của chủ tịch Hồ Cẩm Đào, thủ tướng Ôn Gia Bảo, Bắc Kinh đã đề ra chính

10 Thu hà, (2019), “Con đường tơ lụa trên biển mới thế ỷ XXI: Hệ quả địa chính trị đối với các quốc gia Đông

Nam Á”, Viện nghiên cứu Biển Đông, đăng ngày 09.04.2019, lúc 20:39.

http://nghiencuubiendong.vn/quan-h-quc-t/7194-con-duong-to-lua-he-qua-voi-cac-quoc-gia-dong-nam-a [truy cập ngày 03.06.2019, lúc 12:47]

sách “Đi ra ngoài” 11 và đa dạng hóa nguồn cung để tìm kiếm nguồn dầu lửa đảm

bảo cho việc phát triển kinh tế đất nước Đây là một chiến lược rất quan trọng đốivới Trung Quốc bởi họ cần một nguồn cung năng lượng đầy đủ với giá cả ổn định

để đảm bảo an ninh năng lượng trong nước cũng như an ninh kinh tế Kết quả lànhững nhà lãnh đạo Trung Quốc đã tiến hành ngoại giao song phương (chủ yếu làngoại giao về kinh tế) với các nước, các khu vực có trữ lượng dầu mỏ dồi dào(như Trung Đông, châu Phi, Đông Nam Á)

 Thứ hai là những thách thức của vấn đề an ninh phi truyền thống (nạn cướp biển, khủng bố đường biển, tội phạm xuyên quốc gia) đối với vấn đề an ninh năng lượng đã làm Trung Quốc thấp thỏm lo âu về sự an toàn cho những luồng vận chuyển thương mại của mình qua vùng biển Đông Nam Á cũng như việc vận chuyển nguồn nguyên liệu dầu mỏ sang khu vực này Ở khu vực Đông Nam Á

hiện nay, cướp biển và buôn lậu là hai vấn đề tội phạm nổi cộm Trong giai đoạn

2008 - 2017, chỉ tính riêng khu vực Đông Nam Á đã xảy ra 1124 vụ cướp biển(chiếm 83% tổng số vụ cướp biển xảy ra trong khu vực Châu Á), trong đó có tới

1002 vụ thành công, chỉ có 122 vụ thất bại12 Nếu eo biển Malacca bị khống chếthì các đầu tàu kinh tế của khu vực Đông Á (Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc)

sẽ gây ảnh hưởng và tác động đến toàn bộ nền kinh tế của khu vực châu Á - TháiBình Dương do hơn 90% lượng dầu nhập khẩu của các quốc gia này phải đi qua

eo biển Malacca13 Có thể nói, eo biển Malacca của Indonexia và Malaysia là mộtđiểm nóng thu hút nhiều sự cạnh tranh chiến lược của các nước lớn cũng như các

11 Chính sách “Đi ra ngoài” và đa dang hóa nguồn cung là việc Trung Quốc tiến hành hợp tác và đặt mối quan

hệ chiến lược với các quốc gia có trữ lượng dầu mỏ lớn, chiến lược này đạt đến đỉnh cao khi Trung Quốc tiến hành kế hoạch 5 năm đầu tiên vào thế kỷ XXI.

12 Hoàng Lan (2018), “Hợp tác phòng chống tội phạm trên biển giữa Việt Nam và các nước trong khu vực”,

Viện Biển Đông, Học viện Ngoại giao, đăng ngày 05.12.2018, lúc 9:33.

viet-nam-va-cac-nuoc-trong-khu-vuc [truy cập ngày 02.06.2019, lúc 22:02]

http://nghiencuubiendong.vn/an-ninh-phi-truyen-thong/7122-hop-tac-phong-chong-toi-pham-tren-bien-giua-13 Lê Đức Cường (2018), “Đôi nét về chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương của Mỹ”, Tạp chí Quốc phòng,

đăng ngày 25/06/2018, lúc 8:54.

cua-my/11959.html [truy cập ngày 12.05.2019, lúc 19:47]

http://tapchiqptd.vn/vi/quoc-phong-quan-su-nuoc-ngoai/doi-net-ve-chien-luoc-an-do-duong-thai-binh-duong-nhóm tội phạm cướp biển bởi những lợi ích khổng lồ mà eo biển này mang lại Ailàm chủ được eo biển này là người đó đã giành được sự chiến thắng.

 Thứ ba là sự cạnh tranh ảnh hưởng của các cường quốc lớn (đặc biệt là Mỹ) ở

tuyến đường vận tải biển chiến lược Đông Nam Á đã làm cho Trung Quốc lo ngại

và buộc phải đơn phương phác thảo và lên kế hoạch hành động cho con đường tơlụa trên biển - hiện thực hóa giấc mộng Trung Hoa của mình

 Thứ tư, vấn đề an ninh năng lượng ở Biển Đông

Việc xây dựng con đường tơ lụa cũng có ý nghĩa rất thiết thực cho việc TrungQuốc khai thác, bảo quản, vận chuyển các nguồn tài nguyên khai thác được ở BiểnĐông vào đất liền được thuận lợi, an toàn hơn đồng thời cũng giúp Trung Quốc kiểmsoát được an ninh hàng hải và hàng không ở khu vực địa chính trị nhạy cảm này Điềunày sẽ làm cho các nước Đông Nam Á cũng như Nhật Bản, Hàn Quốc có tâm lý “sợ”Trung Quốc, luôn đề cao tinh thần cảnh giác cao độ Việc xây dựng cơ sở hạ tầng ởkhu vực Biển Đông không phải là một biện pháp kinh tế đơn thuần mà đó là việcTrung Quốc lồng ghép vào các căn cứ quân sự, các tiền đồn có ý nghĩa an ninh chiếnlược (bảo vệ Trung Quốc từ phía Nam và thách thức sự hiện diện của các nước lớn(như Mỹ) ở vùng ảnh hưởng truyền thống này

Có thể nói, Biển Đông có một vai trò hết sức quan trọng đối với an ninh năng

lượng của Trung Quốc Thứ nhất, ngoài dầu lửa thì khí thiên nhiên hiện nay là nguồn

nhiên liệu loại 2 của Trung Quốc, là nguồn dự trữ dồi dào khi thiếu hụt dầu lửa Hiệnnay, Indonexia và Malaysia là 2 quốc gia có trữ lượng khí thiên nhiên rất lớn khoảng

2800 tỷ mét khối14 Do đó, việc nhập khẩu khối lượng khí đốt thiên nhiên từ ĐôngNam Á và đầu tư thăm dò khí đốt thiên nhiên từ khu vực này có lợi cho an ninh dầu

mỏ của Trung Quốc Thứ hai, như đã đề cập ở trên, Biển Đông là tuyến đường vận tải

biển quan trọng nhất của Trung Quốc nên việc kiểm soát tốt và đảm bảo vấn đề anninh ở vùng biển này sẽ giúp Trung Quốc phát triển kinh tế bền vững Ngoài ra thìBiển Đông còn nằm trong mục tiêu phát triển kinh tế biển của Trung Quốc trongnhững năm đầu thế kỷ XXI Chính chiến lược phát triển biển của Trung Quốc và thựctrạng năng lượng Trung Quốc trong những năm gần đây là nguyên nhân chính khiến

14 Nguyễn Minh Mẫn, (2018), “Một số vấn đề ở khu vực Đông Á trong những năm đầu thế kỷ XXI”, Nxb Đại

học Sư phạm, trang 112.

Trung Quốc đẩy mạnh quá trình tranh chấp chủ quyền Biển Đông với các nước ở khuvực Đông Nam Á.

Chính vì vậy, con đường tơ lụa của Trung Quốc được vẽ ra cũng là nhằm đảm bảolợi ích chiến lược lâu dài của Trung Quốc tại Biển Đông, cả về lợi ích kinh tế cũngnhư an ninh - chính trị Việc đảm bảo an ninh năng lượng tại Biển Đông mặt kháccũng sẽ giúp Trung Quốc tiết kiệm chi phí cho việc tìm kiếm, khai thác các nguồnnăng lượng ở xa bởi trữ lượng dầu mỏ và khí thiên nhiên ở Biển Đông chỉ đứng saukhu vực Trung Đông, Mỹ Latinh và châu Phi15

 Thứ năm, Trung Quốc muốn kiểm soát các nút thắt thương mại toàn cầu để giành quyền lực

Nhà nghiên cứu Joshua Philipp cho rằng: Bất kỳ ai kiểm soát những nút thắt vận chuyển đường biển của thế giới sẽ kiểm soát được dòng chảy của dầu mỏ và gần như 90% hoạt động thương mại thế giới 16 Trong nỗ lực để trở thành một cường quốc hảiquân thế giới, chính quyền Trung Quốc đã tìm kiếm quyền lực ở hầu như mọi nút thắt

kể trên thông qua một chuỗi các căn cứ hải quân và một loạt các thỏa thuận kinh tế.Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), những nút thắt quan trọng nhất chovận tải dầu bằng tàu thuyền của thế giới là: Eo biển Malacca, kênh đào Suez, eo biểnHormuz, kênh đào Panama, eo biển Bab el-Mandeb và eo biển Thổ Nhĩ Kỳ

Trung Quốc đã công khai tham vọng trở thành cường quốc biển của mình sau khicông bố Sách Trắng chiến lược quân sự Trung Quốc được công bố ngày 26.05.2015

Sách trắng kêu gọi Chính phủ Trung Quốc từ bỏ “quan niệm truyền thống rằng đất liền quan trọng hơn biển” và nhấn mạnh vào nhiệm vụ “bảo vệ sự an toàn của các

15 Nguyễn Minh Mẫn, (2011), “Hoạt động ngoại giao dầu lửa của Trung Quốc ở châu Phi trong những năm đầu

thế kỷ XXI”, Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số 8(120).

16 Anh Vũ, (2015), “Trung Quốc tìm cách kiểm soát các nút thắt thương mại toàn cầu để tranh giành quyền

lực”, Báo Đại Kỷ Nguyên, đăng ngày 29.06.2015, lúc 10:48

luc.html [truy cập ngày 02.06.2019, lúc 19:12]

https://www.dkn.tv/khac/trung-quoc-tim-cach-kiem-soat-cac-nut-that-thuong-mai-toan-cau-de-gianh-quyen-tuyến liên lạc hàng hải chiến lược và các lợi ích ở nước ngoài”.17 Điều này đã thật sựđụng chạm tới Mỹ vì nhiệm vụ trên mặc nhiên là nhiệm vụ truyền thống có từ lâu củaquân đội Mỹ kể từ sau Đệ nhị thế chiến Ngoài ra, việc kiểm soát các nút thắt thươngmại này chủ yếu là đảm bảo vấn đề kinh tế của đất nước Vì Đại hội lần thứ XVIĐảng cộng sản Trung Quốc (2002) đã đề ra mục tiêu là “Xây dựng toàn diện xã hộitiểu khang”.18 Chính những phân tích này là một phần nguyên nhân dẫn đến việcTrung Quốc phác thảo và xây dựng con đường tơ lụa trên biển.

 Thứ sáu, Trung Quốc muốn lan tỏa vị thế siêu cường của mình và muốn đạt được mục tiêu soán ngôi lãnh đạo thế giới của Mỹ trong vài thập niên tới

Đó là việc từng bước ngăn chặn sự hiện diện của Mỹ ở khu vực Đông Nam Á.Washington nhận định Trung Quốc có 2 trụ cột then chốt trong cuộc cạnh tranh chiếnlược với Mỹ, đó là “Sáng kiến Vành Đai và Con Đường” và “Kế hoạch sản xuất tạiTrung Quốc 2025” Tham vọng của Trung Quốc đối với hai trụ cột này là: Nắm quyềnkiểm soát 80% thị trường hàng hóa công nghệ cao toàn cầu trong tương lai gần Vìvậy, trong nhiều năm qua, Trung Quốc đã hoạch định cụ thể kế hoạch cho hai trụ cột

này mà bước đi đầu tiên là việc “tiến ra biển” Cơ sở cho bước đi này là việc Trung

Quốc nhìn nhận một định đề của học thuyết địa chính trị ở Anh trong thế kỷ XIX:

“Quốc gia nào làm chủ được đại dương thế giới sẽ kiểm soát thương mại toàn cầu Quốc gia nào kiểm soát được thương mại toàn cầu sẽ kiểm soát kinh tế thế giới và do

đó cũng bá chủ thế giới” 19 Và đại dương chiến lược mà Trung Quốc hướng tới là

17 Anh Vũ, (2015), “Trung Quốc tìm cách kiểm soát các nút thắt thương mại toàn cầu để tranh giành quyền

lực”, Báo Đại Kỷ Nguyên, đăng ngày 29.06.2015, lúc 10:48

luc.html [truy cập ngày 02.06.2019, lúc 19:32]

https://www.dkn.tv/khac/trung-quoc-tim-cach-kiem-soat-cac-nut-that-thuong-mai-toan-cau-de-gianh-quyen-18 Tiểu khang trong Hán ngữ cổ đại có nghĩa là an nhàn, vừa có nghĩa là thịnh trị, vừa có nghĩa là sung túc, tất

cả ở mức tương đối khá nhưng chưa đạt đến mức cao Diễn đạt theo ngôn ngữ hiện đại thì bao hàm tất cả các mặt kinh tế, chính trị, văn hóa đạt ở mức độ khá.

Mục tiêu xây dựng xã hội tiểu khang toàn diện của Trung Quốc trong 20 năm đầu của thế kỷ XXI là: Tập trung toàn bộ lực lượng, xây dựng xã hội tiểu khang nhằm nâng cao mức sống cho hơn 1 tỷ người, làm cho kinh tế không ngừng phát triển, dân chủ được kiện toàn, giáo dục ngày càng tiến bộ, văn hóa ngày càng phồn vinh, xã hội ngày càng phát triển hài hòa, đời sống nhân dân ngày càng sung túc.

19 Anh Vũ, (2015), “Trung Quốc tìm cách kiểm soát các nút thắt thương mại toàn cầu để tranh giành quyền

lực”, Báo Đại Kỷ Nguyên, đăng ngày 29.06.2015, lúc 10:48

Biển Đông Từ năm 2013, họ ráo riết cải tạo và xây dựng phi pháp các đảo nhân tạotrên Biển Đông - điểm khởi đầu “con đường tơ lụa trên biển” trong đề án chiến lược

“Vành đai và Con đường” Chỉ sau 5 năm, Trung Quốc đã hoàn thành việc xây dựngcác đảo nhân tạo và đang tăng cường củng cố các cơ sở quân sự tại Biển Đông, biếncác đảo nhân tạo thành các “tàu sân bay vĩnh cửu” nhằm kiểm soát tuyến đường biển

có tầm quan trọng chiến lược đối với dòng thương mại toàn cầu trị giá tới 5300 tỷUSD mỗi năm luân chuyển qua đây20

Tiểu kết

Như vậy, có khá nhiều nguyên nhân dẫn đến việc hình thành con đường tơ lụatrên biển của Trung Quốc nhưng nguyên nhân trọng tâm, chủ yếu đó là việc TrungQuốc muốn đảm bảo an ninh năng lượng để làm động lực vững chắc cho an ninh kinhtế; mở rộng sự bành trướng và ảnh hưởng của mình ra thế giới, đặc biệt là khu vựcĐông Nam Á Mặc dù nói mục tiêu của con đường tơ lụa là kết nối cơ sở hạ tầng củacác quốc gia trong khu vực (có các nước Đông Nam Á) để cùng san sẻ lợi ích và thịnhvượng chung nhưng nó không chỉ đơn thuần là mảng hợp tác về kinh tế mà nó cònlồng ghép cả mảng chính trị, an ninh cũng như chiến lược của một nước lớn

CHƯƠNG 2 CON ĐƯỜNG TƠ LỤA TRÊN BIỂN CỦA TRUNG QUỐC

VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG ĐẾN KHU VỰC ĐÔNG NAM Á

2.1 Mục đích và nội dung của con đường tơ lụa trên biển

2.1.1 Mục đích

luc.html [truy cập ngày 02.06.2019, lúc 19:07]

https://www.dkn.tv/khac/trung-quoc-tim-cach-kiem-soat-cac-nut-that-thuong-mai-toan-cau-de-gianh-quyen-20 Lê Thế Mẫu (2019), “Những chuyển dịch địa chính trị ở khu vực Đông Á và tác động tới an ninh khu vực”,

Tạp chí Quốc phòng toàn dân, đăng ngày 19.02.2019, lúc 8:21.

tac-dong-toi-an-ninh-khu-vuc/13281.html [truy cập ngày 02.06.2019, lúc 13:25]

http://tapchiqptd.vn/vi/quoc-phong-quan-su-nuoc-ngoai/nhung-chuyen-dich-dia-chinh-tri-o-khu-vuc-dong-a-va-Mục đích của con đường tơ lụa trên biển là nhằm cách mạng hoá tuyến đườngthương mại biển sâu từ Đông Nam Á qua Châu Phi đến Châu Âu, thúc đẩy liên kết hạtầng, mở rộng lợi ích chung giữa Trung Quốc và các nước nằm dọc tuyến đường tơlụa; kích hoạt tiềm năng tăng trưởng và thúc đẩy phát triển kinh tế của các nước thamgia thông qua trợ giúp về phát triển hạ tầng kỹ thuật dọc theo đường bờ biển.

2.1.2 Nội dung

Dự án “Con đường tơ lụa trên biển” hiện đại tập trung vào xây dựng hạ đường

biển, đường ống dẫn dầu, và hệ thống viễn thông để tăng cường kết nối liên khu vực.

 Theo Ủy ban Phát triển và Cải cách Quốc gia, Bộ Ngoại giao và Bộ Thương mạiTrung Quốc, con đường tơ lụa trên biển sẽ lấy các cảng biển quan trọng làm đầumối, cùng tạo lập nên những tuyến đường vận tải lớn thông suốt, an toàn và cóhiệu quả cao21 MSR sẽ mở ra nhiều cơ hội về phía nam từ các cảng của TrungQuốc, mở rộng mạng lưới giao thương trên biển kéo dài từ Châu Á đến TrungĐông, Đông Phi và Châu Âu Xuất phát từ các cảng biển thuộc khu vực duyên hảiTrung Quốc, trục chính đi qua Biển Đông theo eo biển Malacca, mở nhánh phụqua Lombok và Sunda (Indonesia), rồi sau đó dọc theo Ấn Độ Dương ở phía bắcđến Vịnh Ba Tư, Biển Đỏ, Vịnh Aden tới Đại Tây Dương

21 Vũ Thành Công, (2015), “ASEAN và con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc”, Viện nghiên cứu Biển

Đông, đăng ngày 10.09.2015, lúc 08:40.

http://nghiencuubiendong.vn/y-kien-va-binh-luan/5267-asean-va-con-duong-to-lua-tren-bien-cua-trung-quoc [truy cập ngày 01.06.2019, lúc 18:13]

Hình ảnh Sáng kiến vành đai và con đường của Trung Quốc, trong đó có con đường

tơ lụa trên biển đi qua khu vực Đông Nam Á (nguồn: Vietinfo 2015)

 Ý tưởng còn hướng tới kết nối các cảng của Trung Quốc với các nước khác thôngqua kết nối hàng hải, hợp tác liên tỉnh và hợp tác kinh tế Một mặt, con đường sẽtăng cường các cơ sở kinh tế cho Trung Quốc hợp tác với các nước dọc theo tuyếnđường và kết nối tốt hơn Châu Âu và Châu Á Mặt khác, con đường sẽ tạo điềukiện cho sự phát triển của quan hệ đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP),mang lại lợi ích cho Trung Quốc, ASEAN và các nước khác trên con đường này

2.2 Thực trạng triển khai con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc ở khu vực Đông Nam Á hiện nay

Hiện nay, Trung Quốc đã và đang triển khai mạnh mẽ các dự án hợp tác, đầu tưvới các quốc gia Đông Nam Á đã ủng hộ “Sáng kiến vành đai và con đường” cũngnhư “con đường tơ lụa trên biển” của Trung Quốc kể từ sau sự kiện 21 nước châu Ácùng nhau tham gia sáng lập Ngân hàng đầu tư cơ sở hạ tầng châu á (AIIB) (10.2014)

và sự kiện Diễn đàn cấp cao hợp tác quốc tế “Vành đai và Con đường” diễn ra tại Bắc

Kinh, Trung Quốc vào tháng 05.2017 Chính vì vậy, tôi chỉ trình bày quan hệ hợp tácgiữa Trung Quốc với các nước Đông Nam Á ủng hộ “con đường tơ lụa trên biển”

Kuantan, tỉnh Pahang, Malaysia Kuantan là cảng xuất khẩu quốc tế, chủ yếu xuấtkhẩu khoáng sản (sắt, bauxite) sang Trung Quốc Cảng có 22 cầu tàu, gồm 15 cầu tàutrọng tải lớn Độ sâu tối đa là 11,2m, có thể tiếp nhận tàu dài 240m và nặng 40.000tấn Sau khi hoàn thành mở rộng vào năm 2016, độ sâu của cảng đã tăng lên 18m vàtrọng tải tối đa là 200.000 tấn Trung Quốc hiện nắm giữ 40% cổ phần cảng Kuantan

Tuy nhiên, kể từ khi chính quyền của tân thủ tướng Mahathir Mohamad lên cầmquyền (2018) thì Malaysia đã dè chừng, lo ngại sập bẫy nợ của Trung Quốc và muốnthoát khỏi các dự án Trung Quốc Malaysia đã cho ngừng một số dự án Trung Quốc

và muốn thương lượng lại vì lo sợ gánh nợ quá lớn và đối mặt với vấn đề chính trịnhạy cảm Cụ thể là: Trong chuyến thăm Bắc Kinh 5 ngày (21.08 đến 26.08.2018),ông Mohathir đã hủy các dự án do Trung Quốc đầu tư trị giá hơn 20 tỷ USD Thông

điệp của ông rất rõ ràng: “Chúng tôi không muốn chủ nghĩa thực dân kiểu mới xuất hiện vì các nước nghèo không thể cạnh tranh với các nước giàu”, ông nói sau khi họp

với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường.22Chính quyền ông Mahathir cũng đangcho dừng để xem xét lại thỏa thuận trị giá 2,5 tỷ USD với một công ty con của Tậpđoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc để xây dựng đường ống dẫn khí đốt ởMalaysia Một dự án phát triển trị giá 10 tỷ USD có tên Melaka Gateway, được rótvốn bởi công ty PowerChina International và 2 công ty phát triển cảng Trung Quốc có

22 Trần Giao Thủy, (2018), “Không thể được - Malaysia đẩy lùi viễn mộng của Trung Quốc”, DCVOnline.net,

đăng ngày 28.08.2018.

http://dcvonline.net/2018/08/28/khong-the-duoc-malaysia-day-lui-vien-mong-cua-trung-quoc/ [truy cập ngày 04.06.2019, lúc 21:58]

mục tiêu hồi sinh cảng ở Malacca cũng đang làm dấy lên lo ngại về lợi ích mà ngườiMalaysia hưởng được, về các khoản nợ ngập đầu, về sự thừa thải vô ích Dự án khu

đô thị Forest City (Thành phố Rừng) ở nam Malaysia, gồm 4 đảo nhân tạo có đủkhông gian cho khoảng 700.000 người, được xây dựng bởi công ty bất động sản tưnhân lớn nhất Trung Quốc Country Garden đã làm người dân địa phương nghi ngại vềvấn đề chủ quyền lãnh thổ khi những hạng mục của công trình được cho là phục vụcông dân Trung Quốc Ngoài ra, nhà điều hành được thuê cảng nước sâu trong 99 nămchứ không phải là mức 30 năm thường thấy23 Viễn cảnh một làn sóng di cư mới từTrung Quốc sẽ là vấn đề nhạy cảm về mặt chính trị ở Malaysia Tất cả đã cho thấyrằng, nguồn đầu tư Trung Quốc mang đến nhiều trái đắng hơn là quả ngọt

2.2.2 Indonexia

Với Indonexia thì cách tiếp cận của nước này đối với Trung Quốc thân thiện vàcởi mở Indonexia không tỏ ra nghi kỵ và dè chừng khi nhận được sự hỗ trợ và đầu tư

về cơ sở hạ tầng của Trung Quốc

Indonesia hiện là quốc gia nhận đầu tư cơ sở hạ tầng từ Trung Quốc lớn nhấttrong khu vực Đông Nam Á Trong khuôn khổ sáng kiến Vành đai và Con đường, cáccông ty và chính phủ Trung Quốc đã cung cấp cho Indonesia các khoản vay cơ sở hạtầng lên tới 87 tỷ USD

Vào tháng 07.2012, Indonesia Port Corporation (IPC) đã đạt được thỏa thuận xâydựng Tanjung SauhPort24 (thuộc Đảo Batam) trị giá 2 tỷ USD với China MerchantsHolding Tanjung Sauh là cảng biển trung chuyển quặng sắt và container quan trọng,

23 Phương Vũ, (2018), “Lo sập bẫy nợ, Malaysia muốn thoát khỏi các dự án Trung Quốc”, BÁO VNEXPRESS,

mở rộng công suất cảng lên mức 15-20 triệu TEU trong tương lai.

là động lực thúc đẩy khu vực Batam trở thành trung tâm trung chuyển chủ lực củaIndonesia Tanjung Sauh nằm trong chiến lược phát triển cơ sở hạ tầng vận tải củaIndonesia, được kỳ vọng trở thành đối thủ cạnh tranh với cảng Singapore.

Indonexia là một trong những nước nằm trong danh sách nhận các khoản vay đầutiên của ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB) Năm 2016, Indonesia hiện đãnhận được khoản cho vay đầu tiên của AIIB với số tiền là 216,6 triệu USD trong tổng

số tiền cam kết là 1,743 tỷ USD để cải tạo, phát triển 154 khu ổ chuột, thành phố ởcác tỉnh miền Đông và miền Trung của nước này25 Nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Ánày đã tích cực ủng hộ việc thành lập AIIB, đồng thời thúc đẩy mối quan hệ tốt đẹpvới Bắc Kinh để huy động vốn cho việc thực hiện kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầngđầy tham vọng của nước này Tại các cuộc gặp giữa với Chủ tịch Trung Quốc TậpCận Bình, ông Jokowi đã bày tỏ mong muốn quan hệ giữa Indonesia và Trung Quốcngày càng gắn kết, đạt “kết quả cụ thể” hơn và ông kêu gọi các doanh nghiệp TrungQuốc tăng cường đầu tư vào Indonesia Trung Quốc hiện cũng rất hào hứng trong việcđầu tư, phát triển quan hệ với Indonesia Hiện nay, Bắc Kinh là đối tác thương mại lớnnhất của Indonesia, rất nhiều dự án mới đã được cấp phép và đang được triển khai tạiđây Trung Quốc cũng coi việc hợp tác với Indonesia nằm trong chiến lược của nướcnày trong việc gây ảnh hưởng lên quốc gia lớn nhất trong ASEAN nhằm thúc đẩychính sách đối ngoại của Trung Quốc trong khu vực cũng như chiến lược “Con đường

tơ lụa trên biển” của mình

Chính phủ Indonesia đã và đang trông đợi nguồn vốn chính cho việc đầu tư cơ sở

hạ tầng từ Trung Quốc thông qua sáng kiến “Vành đai và Con đường” như đã nói vànguồn vốn này hiện đang được Trung Quốc đẩy mạnh Dự án đường sắt cao tốc nốiliền Jakarta và thành phố Bangdung của Inodonesia (2016) là do Trung Quốc đầu tư.Bắc Kinh gần đây cũng đã nhất trí đầu tư cho một số dự án cơ sở hạ tầng tại nhiều khuvực như Bắc Sumatra, Bắc Kalimantan và Bắc Sulawesi (kể từ năm 2017)

25 Hà Nguyên, (2016), “Indonexia khát vốn đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng”, Báo Quốc tế, đăng ngày

02 112016, lúc 20:08.

https://baoquocte.vn/indonesia-khat-von-dau-tu-phat-trien-co-so-ha-tang-38674.html [truy cập ngày 04.06.2019, lúc 23:10]