Dày Công Giữ Lửa Hát Đúm - Báo Nhân Dân

Nét riêng độc đáo

Hát Đúm tuy ca từ mộc mạc, nhịp điệu đơn giản nhưng lại rất kén người nghe. Những câu hát ví von mang đậm chất dân gian của một vùng quê ven biển luôn thể hiện khát vọng về tình yêu và sự no đủ về cuộc sống. Tính đến ngày nay thì hát Đúm có tuổi là 600 - 700 năm. Nhưng phải tới thế kỷ 16 (thời nhà Mạc), sau khi chùa Kiến Linh được tạo dựng ở Phục Lễ thì nó thật sự mới được hát trong lễ hội của một số làng rồi tiếp đó lan rộng ra cả vùng. Người dân nơi đây luôn tự hào về nét truyền thống này, và hay đùa với nhau: “chưa nghe hát Đúm thì chưa thấy Tết về Lập Lễ”.

Nghệ nhân Đinh Như Hăng, Chủ nhiệm CLB hát Đúm xã Lập Lễ, chia sẻ: “Nét độc đáo nhất của nghệ thuật hát Đúm là những câu nói trực tiếp sẽ thay bằng câu hát để nam nữ đối đáp, giao duyên. Đầu tiên, khi mới gặp nhau là những câu hát chào, những câu hát mừng. Tiếp sau đó có thể là hát hỏi, hát đố, hát họa, hát huê tình… Cái hay của hát Đúm là sự đối đáp thông minh, khôi hài, ứng tác hết sức nhạy bén của người hát”.

Theo nghệ nhân Đinh Như Hăng, cốt lõi làm nên sức sống bền bỉ, không thay đổi theo thời gian của hát Đúm chính là ở làn điệu kết hợp câu hát mở màn “Duyên kết bạn mình ơi”. Người hát phải thật khéo léo khi lấy hơi để tránh câu cuối bị “chết”. Ngoài ra, không đâu có một chất giọng đậm quánh vùng biển đặc biệt như ở Lập Lễ. Nhờ đó mà chỉ thật sự nghe cư dân ở đây hát thì ta mới thấy được nét độc đáo của hát Đúm.

Tìm cách bền vững với thời gian

Bên cạnh những lời ca cổ được ghi chép, sưu tầm thì hát Đúm ngày nay đã biết vận dụng thêm những thứ gần gũi cuộc sống hằng ngày. Đây cũng là cách giúp loại hình nghệ thuật dân gian này tiếp xúc các bạn trẻ một cách dễ dàng hơn, hạn chế sự “kén nghe” mà các cụ trước kia thường hát thâm thúy. Nếu trước kia họ hát bất kỳ lúc nào trong quá trình lao động sản xuất thì hiện, nghệ thuật hát Đúm được hệ thống hóa và diễn trên sân khấu, từng đôi một lên hát trong khoảng thời gian nhất định.

Trong tình hình chung khi những giá trị văn hóa truyền thống dần bị thiếu “đất” diễn, hát Đúm ở Lập Lễ cũng đang đối mặt với hiện trạng đó. Ông Phùng Văn Mạnh, Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Thủy Nguyên cho biết: Thủy Nguyên đã xây dựng những trung tâm trình diễn di sản hát Đúm tại khu vực, đồng thời tại địa phương cũng thành lập các CLB để luyện tập và giao lưu. Thường đến ngày mồng 5 Tết, tổ chức thi đấu chung kết giữa các xã. Địa phương cũng quan tâm mở rộng phạm vi hát Đúm trong các hoạt động ngoại khóa của trường học với sự tham gia của các nghệ nhân vào việc để truyền dạy cho các bạn trẻ.

Thời gian qua, nhờ các cuộc thi và việc khuyến khích mọi tầng lớp tham gia, nên từ cấp tiểu học, trung học đến những người trung tuổi và cả các cụ già cũng đã tham gia hát Đúm. Những người truyền lửa như nghệ nhân Đinh Như Hăng cùng chung tâm niệm: Cá nhân không thể một mình giữ được. Mong chính quyền địa phương động viên bằng các hỗ trợ về kinh tế, để các nghệ nhân tập trung hơn vào nhiệm vụ của mình, duy trì được các hoạt động của các CLB.

THÀNH ĐẠT