Dạy Học Theo Chủ đề "Sinh Sản ở Thực Vật" - Trường THPT Hà Huy Tập

Thời gian

Nội dung công việc

Người thực hiện

Sản phẩm

1 ngày

- Nghiên cứu tài liệu về:

+ Sinh sản vô tính ở thực vật.

+ Sinh sản hữu tính ở thực vật.

+ Các bước tiến hành nhân giống vô tính ở thực vật.

Học sinh cả lớp

(3-5 HS/nhóm)

- Viết báo cáo tóm tắt về các hình thức sinh sản ở thực vật.

- Báo cáo tóm tắt mô tả các bước tiến hành các phương pháp nhân giống vô tính ở thực vật.

- Báo cáo kết quả tìm hiểu các giống cây trồng ở địa phương đã được tạo ra từ phương pháp nhân giống vô tính và hữu tính.

1 ngày

- Thực hành, thí nghiệm

+ Thực hành nhân giống vô tính ở thực vật bằng giâm cành, chiết cành, ghép chồi (mắt).

Học sinh cả lớp

Chia 4 nhóm

thực hiện.

- Có sản phẩm thực hành giâm, chiết, ghép tùy theo từng nhóm được phân công.

- Hoàn thành báo cáo thực hành và kết quả.

NỘI DUNG

MỨC ĐỘ NHẬN THỨC

Các NL hướng tới trong chủ đề

NHẬN BIẾT

THÔNG HIỂU

VẬN DỤNG THẤP

VẬN DỤNG CAO

NỘI DUNG 1

Sinh sản vô tính ở thực vật

- Trình bày được các khái niệm sinh sản vô tính ở thực vật.

- Nêu được các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật.

- Mô tả được các bước nuôi cấy mô tế bào thực vật.

- Xác định được cơ chế di truyền của các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật.

- Giải thích được cơ sở khoa học của việc nhân giống vô tính ở thực vật.

- Đề xuất phương pháp nhân giống cây trồng quý ở địa phương.

- Năng lực tự học.

- Năng lực giải quyết vấn đề

- Năng lực tự quản lí: độc lập nghiên cứu, lập thời gian biểu thực hiện và quản lí nhóm nghiên cứu.

NỘI DUNG 2

Sinh sản hữu tính ở thực vật

- Nêu khái niệm sinh sản hữu tính, quá trình hình thành hạt phấn, túi phôi, thụ phấn, thụ tinh, hình thành hạt, quả.

- Hiểu được bản chất của sinh sản hữu tính.

- So sánh được ưu thế của thụ tinh kép so với thụ tinh đơn.

- Giải thích được ưu thế của quá trình hình thành hạt, quả.

- Giải thích được ưu thế của sinh sản hữu tính so với sinh sản vô tính.

- Khái quát được chiều hướng tiến hóa của sinh sản ở thực vật.

- Tính số hạt phấn, noãn, giao tử được thụ tinh, hợp tử tạo thành, số cá thể mới được hình thành.

- Năng lực giải quyết vấn đề.

- Năng lực tư duy sáng tạo.

- NL sử dụng CNTT và truyền thông sử dụng các phần mềm học tập.

- Năng lực chuyên biệt: Tính toán số liệu.

NỘI DUNG 3

Thực hành giâm cành, chiết cành, ghép chồi (mắt)

- Trình bày được các phương pháp nhân giống: Chiết, giâm cành, ghép chồi( ghép mắt), ghép cành.

- Thực hiện được các phương pháp nhân giống vô tính ở thực vật.

- Nêu được lợi ích của phương pháp nhân giống sinh dưỡng.

- Giải thích được cơ sở khoa học của một số thao tác kỹ thuật trong quá trình thực hành giâm, chiết, ghép.

- Ứng dụng vào việc tạo giống cây trồng ở trong gia đình và địa phương.

- Năng lực giao tiếp trong quá trình điều tra, phỏng vấn tìm hiểu thực trạng, viết báo cáo, trình bày kết quả.

- Năng lực hợp tác: làm việc cùng nhau, chia sẻ kinh nghiệm trong các nhóm nghiên cứu...

- Năng lực tư duy sáng tạo.

- Năng lực tự quản lí: quản lí nhóm: phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên trong nhóm.

Hoạt động của Giáo viên

Hoạt động của Học sinh

Nội dung kiến thức

* Họat động 1. Khái nệm chung về sinh sản

GV:  Em hãy lấy một số ví dụ về  SS ở TV và ĐV? (có thể chiếu đoạn phim, cho xem ảnh, mẫu vật thật) sau đó ghi bảng:

Ví dụ 1: Hạt đậu --> cây đậu

Ví dụ 2: Dây khoai lang (hoặc củ) --> Cây khoai lang

Ví dụ 3: Cua đứt càng  à  mọc càng mới

 GV: trong 3 ví dụ trên thì VD nào là SS?

GV: Sinh sản  là gì ?

GV: Kiểu sinh sản ở ví dụ 1 khác ở ví dụ 2 như thế nào?

GV: Thực vật có mấy kiểu sinh sản?

* Hoạt động 2. Sinh sản vô tính ở thực vật

GV: cho HS phân tích ví dụ 2 và nêu thêm một số ví dụ khác từ đó  rút ra  Khái niệm về sinh sản vô tính.

GV: -  Chia học sinh thành các nhóm và phát phiếu học tập số 1 cho học sinh:

                   Phiếu học tập số 1

Các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật

- Cho HS phân tích các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật thông qua mẫu vật có chuẩn bị ở nhà như: rêu, dương xỉ, cỏ gấu, khoai lang, mía, cây thuốc bỏng.....để hoàn thành phiếu hoc tập số 1.

 - GV: tổ chức cho HS thảo luận, sau đó giúp HS hoàn chỉnh phiếu học tập số 1.

 - GV: Cơ chế của sinh sản vô tính?

 * Hoạt động 3.

  GV: giới thiệu sinh sản sinh dưỡng nhân tạo còn gọi là nhân giống vô tính.

     - Cơ sở sinh học và lợi thế của nhân giống sinh dưỡng so với cây mọc từ hạt?

 (Vì sao  muốn nhân giống cam, chanh và nhiều loại cây ăn quả khác người ta thường chiết, hoặc giâm cành chứ không trồng bằng hạt? )

      GV: Phát phiếu học tập số 2 cho học sinh. Nếu có điều kiện thì cho HS xem băng hình về giâm, chiết, ghép....

Phiếu học tập số 2

ứng dụng SSVT ở TV trong nhân giống VT

GV: - Vì sao phải cắt bỏ hết lá ở cành ghép? Vì sao phải buộc chặt mắt ghép?

GV: Nêu những ưu điểm của cành chiết và cành giâm so với cành trồng từ hạt?   

    GV: - Cách tiến hành, điều kiện, cơ sở khoa học của nuôi cấy mô tế bào thực vật?

     GV: - ý nghĩa khoa học và thực tiễn của phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật?

GV: Sinh sản vô tính có  vai trò như thế nào đối với đời sống thực vật?

GV: Trong sản xuất nông nghiệp, sinh sản sinh dưỡng có vai trò như thế nào?

HS: VD 1 và 2.

HS: ở ví dụ 1 có sự hình thành giao tử đực và giao tử cái, có sự thụ phấn và sự thụ tinh.

HS: Nghiên cứu SGK, tranh hình, cùng sự hiểu biết của mình và thảo luận nhóm để hoàn thành PHT sô 1.

HS: …Giữ nguyên các  đặc tính cây mẹ. Cây sớm cho quả…

HS: Nghiên cứu SGK, hình 43, cùng sự hiểu biết của mình và thảo luận nhóm để hoàn thành PHT sô 2.

HS:   - Giảm bớt  sự  thoát hơi nước nhằm tập trung nước nuôi các tế bào cành ghép, nhất là các tế bào mô phân sinh.

- Mô dẫn  nhanh chóng nối liền nhau bảo đảm thông suốt  cho dòng nước  và  chất dinh dưỡng

Hs: Liên hệ thực thếsuy luận và trả lời.

I. Khái niệm chung về Sinh sản

1. Ví dụ:

2. Khái niệm: Sinh sản là qúa  trình tạo ra các cá thể mới đảm bảo cho sự phát triển liên tục của loài.

3. Các kiểu sinh sản:

   - Sinh sản vô tính (VD2)

   - Sinh sản hữu tính (VD1)

II. Sinh sản vô tính ở thực vật

1. Khái niệm: Là kiểu sinh sản không có sự hợp nhất các giao tử đực và cái(không có sự tái tổ hợp di truyền), con cái giống nhau và giống mẹ

2. Các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật:

  a. Sinh sản giản đơn:

  b. Sinh sản bào tử:

  c. Sinh sản sinh dưỡng:

     - Sinh sản SD tự nhiên

     - Sinh sản SD nhân tạo

 3. Phương pháp nhân giống vô tính (nhân giống sinh dưỡng)

     - Giữ nguyên các đặc tính di truyền của cây mẹ nhờ cơ chế nguyên phân.

      - Rút ngắn được thời gian phát triển của cây, sớm cho thu hoạch.

a. Ghép chồi và ghép cành:

  - Cách tiến hành

  - Điều kiện

  - Chú ý: phải cắt bỏ hết lá ở cành ghép ….

b. Chiết  và  giâm cành ;

  - Cách tiến hành

  -Ưu điểm:

     + Giữ nguyên  được  tính trạng tốt  mà ta mong  muốn

     + Cho sản phẩm thu hoạch nhanh.

c. Nuôi cấy tế bào và mô TV:

   - Cách tiến hành

   - Điều kiện

   - Cơ sở khoa học: dựa vào tính toàn năng của tế bào thực vật

   - ý nghĩa:

     + Vừa bảo đảm được các tính trạng di truyền mong muốn vừa đưa lại hiệu quả kinh tế cao như nhân nhanh với số lượng lớn cây giống nông lâm nghiệp  quí…

      + Tạo giống cây sạch bệnh.

      + Phục chế giống cây quí.

4. Vai  trò của SSVT đối với đời sống TV và con người.

  a. Đối với thực vật:

     - Giúp  cây duy trì  nòi giống

    - Sống qua được mùa bất lợi ở dạng thân, củ, thân, rễ, căn  hành.

    - Phát triển nhanh khi gặp  điều kiện thuận lợi

  b. Đối với con người trong nông nghiệp:

     - Duy trì được các tính trạng tốt có lợi cho con người

    - Nhân nhanh giống cây cần thiết trong thời gian ngắn.

   - Tạo giống cây sạch bệnh

    - Phục chế được các giống cây trồng quí đang bị thoái hoá

    - Giá thành thấp, hiệu quả kinh tế cao.

Các hình thức SS vô tính ở thực vật

Đặc điểm

Một số ví dụ ở thực vật

Giản đơn

Cơ thể mẹ tự phân thành các phần, mỗi phần ® cá thể mới.

Loài tảo Chlorella sp tế bào mẹ ® 4 tế bào con.

Bào tử

Cơ thể mới được sinh ra từ bào tử, bào tử lại được hình thành trong túi bào tử từ thể bào tử.

Rêu, dương xỉ.

Sinh dưỡng tự nhiên

Rễ

Cơ thể mới đựơc sinh ra từ một bộ  phận (rễ, thân, lá) của cơ thể mẹ

Khoai lang (rẽ củ)

Thân

Thân củ (khoai tây), thân rễ (cỏ gấu), thân bò (rau má), căn hành (hành, tỏi...)

Lá

Lá thuốc bỏng

Nhận xét

Ưu điểm: cơ thể con giữ nguyên tính di truyền của cơ thể mẹ nhờ quá trình nguyên phân.

Nhược điểm: không có sự tổ hợp các đặc tính di truyền của bố mẹ nên cá thể con kém thích nghi khi điền kiện sống thay đổi.

Cách thức tiến hành

Điều kiện

Ghép

Dùng cành, chồi hay mắt ghép của một cây này ghép lên thân hay gốc của một cây khác.

Phần vỏ cành ghép và gốc ghép có các mô tương đồng tiếp xúc và ăn khớp với nhau. Buộc chặt cành ghép hay mắt ghép vào góc ghép.

- Hai cây cùng ghép cùng loài, cùng giống.

Chiết

Chọn cành chiết, cạo lớp vỏ, bọc đất mùn quanh lớp vỏ đã cạo, đợi khi ra rễ cắt rời cành đem trồng.

Cạo sạch lớp tế bào mô phân sinh dưới lớp vỏ.

Giâm

Tạo cây mới từ  một phần cơ quan sinh dưỡng (thân, rễ, củ) bằng cách vùi vào đất ẩm.

Bảo đảm giữ ẩm và tuỳ loài cây mà kích thước đoạn  thân, cành  phù hợp.

Nuôi cấy mô - tế bào

Các tế bào -mô thực vật được nuôi dưỡng trong môi trường dinh dưỡng thích hợp ® cây mới.

Điều kiện vô trùng.

Ưu điểm

- Giữ nguyên  được  tính trạng tốt  mà ta mong  muốn

- Cho sản phẩm thu hoạch nhanh.

* Nuôi cấy mô - tế bào:  sản xuất giống cây sạch bệnh, giữ được các đặc tính DT, tạo được số lượng lớn cây giống quí trong thời gian ngắn.